گلهای بهاری در آغاز سال نو

گل ها و گیاهان از نخستین پیام آوران فصل بهار هستند که با شکوفایی خود. آغاز نوروز، سال نو ایرانیان را نوید می دهند. در این میان تعدادی از گیاهان و گل ها هستند که با توجه به نوع آب و هوا و شرایط جوی کشور به نماد پیام آوران پایان زمستان و نوید بخشان آغاز بهار در ایران تبدیل شده اند. در این گزارش تعدادی از این گل ها و شیوه نگهداری و شرایط رشد و نمو آنها را توضیح داده ایم.
● پامچال (Primulaceae) :
گل پامچال از اولین پیام آوران بهار است. بیشتر گونه های این گیاه علفی و چند ساله است و نزدیک به۴۰۰ گونه آن در سراسر جهان شناخته شده است، پامچال ها بومی مناطق معتدل و کوهستان های سردسیر نیمکره شمالی هستند.
گونه های مختلف پامچال در مرداب ها و زمین های مرطوب منطقه های معتدل و کوهستان های بلند و سردسیر می رویند. بعضی از گونه های پامچال به سرما و یخبندان حساس و بعضی دیگر مقاوم هستند. گلهای پامچال به رنگ های صورتی، آبی، سفید، زرد، قرمز و ارغوانی هستند و گاهی به صورت منفرد، و در بعضی گونه ها به صورت مجتمع در بین برگ ها قرار دارند.
بسیاری از گونه های پامچال در اواخر زمستان و اوایل بهار، بعضی از آنها در بهار وشماری دیگر از این گیاه در تابستان گل می دهند.
پامچال به خاک حاصلخیز و پرقوت، سرشار از مواد آلی با رطوبت کافی نیاز دارد. بعضی خاک های معمولی، یا کمی اسیدی، و برخی خاک های اسیدی را ترجیح می دهند. بسیاری از پامچال ها به شرایط سایه و نیم سایه و انواعی از آنها به آفتاب فراوان نیاز دارند. این گیاه را معمولا با كاشت بذر، زیاد می کنند. بذر پامچال های حساس به سرما را در اوایل بهار و گونه های مقاوم را در اواخر زمستان می کارند. تقسیم بوته نیز روش مناسب دیگری برای زیاد کردن پامچال است که از پاییز تا اوایل بهار انجام می گیرد. در این روش بوته را به چند قسمت ریشه دار تقسیم می کنند و هر قسمت را در یک گلدان می کارند. جدا کردن و کاشتن جوانه های کناری و فرعی بوته نیز روش دیگری برای تکثیر پامچال است.
بعضی از گونه های پامچال از دوران باستان در پزشکی و درمان بیماری ها به کار می رفته اند. امروزه نیز در پزشکی سنتی از چند گونه پامچال برای تسکین سرفه و انواع دردها بهره می گیرند. تا کنون۹ گونه پامچال در ایران شناخته شده که در جنگل های حاشیه دریای خزر، کوه های البرز، آذربایجان، کرمانشاه، لرستان و کوه های کرمان می رویند، مانند پامچال هفت رنگ، پامچال زرد و پامچال کوتاه.
● آلاله (Ranunculus) :
آلاله گیاهی علفی و گلدار، یک ساله یا چند ساله است که نزدیک به۶۰۰ گونه آن در جهان شناخته شده است. در ایران در حدود۶۰ گونه از این گیاه می روید و برخی از این گونه ها در بعضی از مناطق ایران به صورت خودرو و بومی دیده می شود.
آلاله های خودرو در جنگل ها، مرداب ها، کنار نهرها، چشمه ها، حاشیه کشتزارها و جاده ها، در آبهای کم عمق باتلاق ها و نیز در کوهستان ها می رویند.
جالب است بدانید در جهان زیباترین انواع آلاله های زینتی به نام آلاله ایرانی شهرت دارند.
این گیاه در اوایل فصل پاییز با کاهش بذر، زیاد می شود. برای این کار بذر گیاه را در گلدان می کارند و در گلخانه نگهداری می کنند. راه دیگر زیاد کردن آلاله تقسیم بوته یا تقسیم ریشه های آن در ماه های اسفند و فروردین است. آلاله برای رشد بهتر، نیاز به جایی آفتابگیر و جریان هوا دارد. خاکی که بوته آلاله در آن کاشته می شود، باید دارای مواد آلی و کود فراوان باشد.
● اطلسی (Petunia) :
اطلسی گیاهی یکساله، گلدارِ زینتی و از گیاهان امریکای جنوبی محسوب می شود. نوع بومی آن در ایران هر چند با گلبرگ کمتر لیکن از عطر دلپذیر ی برخوردار است. این گیاه ساقه ای کرکدار و پرشاخه دارد. گل اطلسی، شیپوری شکل و مخملی است. ممکن است کم پَر یا پُر پَر باشد، بیشتر به رنگ های سفید، قرمز، بنفش، و دو رنگ دیده می شود. این گل خوشبوست و شب ها عطر آن بیشتر است.
اطلسی در هوای گرم و خشک و آفتابی به خوبی رشد می کند و پر گل می شود. نیازی به آب زیاد ندارد، مناسب ترین خاک برای کشت اطلسی، خاک رُسی ـ شنی است که کود آلی پوسیده داشته باشد. اطلسی را بیشتر با کاشتن بذر آن زیاد می کنند.
در ایران، بذر این گیاه را در بهمن ماه یا اوایل اسفند ماه در گلخانه می کارند. سپس گیاه به دست آمده را در گلدان نِشا می کنند. وقتی که ریشه به جدار گلدان رسید، نشا را با خاک گلدان بیرون می آورند و در باغ و باغچه می کارند. انواع پُر پَر اطلسی را معمولا از راه قلمه زدن زیاد می کنند. گیاه اطلسی را اگر در جایی که زمستان ملایم دارد بکارند، دو تا سه سال گل می دهد، اما معمولا اطلسی از گیاهان یک ساله به شمار می رود.
● بنفشه (Violaceae) :
تاکنون بیش از۵۰۰ گونه بنفشه در جهان شناخته شده اند که۱۹ گونه آن بومی ایران است.گل بنفشه رنگ های بسیار متنوعی از زرد، سفید، بنفش، ارغوانی تا آمیزه ای از این رنگ ها دارد.
در ایران بنفشه معطر و بنفشه سه رنگ که بومی ایران هستند و همچنین بنفشه های دو رگه زینتی، که به بنفشه فرنگی شهرت دارند، بیش از دیگر گونه ها یافت می شود.
بنفشه، در بیشتر منطقه های کوهستانی ایران به ویژه در شمال و شمال غربی کشور به صورت خودرو می روید. گل های معطر آن دارای بوی خوشِ ملایم است و به رنگ های بنفش، آبی و سفید از اواخر زمستان تا اوایل بهار ظاهر می شوند. بنفشه معطر در زمین های مرطوب و سایه دار، در کنار جویبارها و زیر درختان می روید.
بنفشه سه رنگ گیاهی علفی و چند ساله با عمری کوتاه است. این گونه بنفشه بومی اروپا و منطقه های معتدل آسیا و ایران است. در شمال و شمال غربی و غرب ایران به صورت خودرو می روید. گل های این نوع بنفشه معمولا دارای سه رنگ مشخص هستند که از ترکیب رنگ های زرد، ارغوانی، آبی نیلی و سفید به وجود آمده اند.
چند گونه از بنفشه بومی ایران نیز در کناره ها و جزیره های خلیج فارس به صورت خودرو می رویند، و در اواخر زمستان گل هایی به رنگ های سفید و بنفش روشن می دهند.
بنفشه سه رنگ را در اوایل تابستان از راه کاشتن بذر پرورش می دهند. پس از روییدن چند برگ، در شهریور ماه آن را نشا می کنند. محل رویش این بنفشه باید آفتاب گیر و خاک آن کود دار و بدون علف هرز باشد. برای پرورش بنفشه معطر، قسمت های ریشه دار گیاه و یا ساقه های خزنده را در بهمن و اسفند از گیاه جدا می کنند و در خاک نرم و کوددار می کارند.
انواع گوناگون بنفشه ها، کاربرد درمانی نیز دارند. گل بنفشه معطر و عرق آور است و جوشانده آن برای دفع صفرا و درمان گلو درد و گریپ به کار می رود. از گل بنفشه معطر، اسانس نیز تهیه می شود. در جنوب فرانسه کشتزارهای بزرگی از بنفشه معطر برای تهیه عطر وجود دارد. بنفشه سه رنگ نیز خاصیت های دارویی شبیه بنفشه معطر دارد. از گل های جوان بنفشه معطر و برگ های لطیف گونه های خودروی بنفشه، در تهیه سالاد و غذا نیز استفاده می شود.
● پیچک (Convolvulus arvensis) :
تاکنون نزدیک به۲۵۰ گونه از جنس پیچک در سراسر جهان شناخته شده است که بیشتر آنها بومی آسیا، اروپا، و امریکای شمالی هستند.
در ایران حدود۶۰ گونه از این جنس شناسایی شده است که فراوانترین آنها پیچک صحرایی است. این گونه در شمال و غرب ایران و اطراف تهران فراوانتر است. شکل برگ های پیچک، پیکانی، سه گوش و یا تخم مرغیِ نوک تیز است. گل های این گیاه قیف مانند و به رنگ های سفید، صورتی، سفید مایل به صورتی و ارغوانی است و گلبرگ ها به هم چسبیده اند. گل ها صبح زود باز می شوند و پیش از ظهر بسته می شوند. پیچک صحرایی از علف های هرز کشتزارهاست.
بهار فصل شکوفایی گل های پیچک است اما در منطقه های گرم، این دوره از اسفند ماه شروع می شود و در جاهای سرد تا اواخر تابستان طول می کشد.
چندین گونه از جنس پیچک از جنس پیچک خاصیت دارویی دارند و در طب سنتی از آنها استفاده می شود.
● پیچ امین الدوله (Lonicera caprifolium) :
پیچ امین الدوله درختچه ای بالا رونده و از گیاهان بومی اروپا و آسیای غربی بوده است که سال هاست به عنوان گیاه زینتی در ایران کاشته می شود. برگ های این گیاه بیضی شكل است. این گیاه گل های بسیار خوشبویی دارد که در اوایل بهار به رنگ سفید می شکفد و سپس به رنگ های شکری و زرد درمی آید. میوه آن در پاییز می رسد و رنگ آن نارنجی یا قرمز است. پیچ امین الدوله، گیاهی زیباست و در بسیاری از مناطق ایران برای پوشاندن دیوارها و حصارها کاشته می شود.
این گیاه در مقابل سرما مقاوم است، در مناطق آفتابی یا نیمه آفتابی به خوبی رشد می کند و با کاشتن بذر، قلمه زدن یا خوابانیدن زیاد می شود. در گذشته از برگ ها و گل های پیچ امین الدوله در طب به عنوان گیاه دارویی استفاده می کردند.

منبع: فرهنگنامه کودکان و نوجوانان

منبع : ماهنامه نفت پارس