چالش‌های اخلاق جهانی با تفاوت‌های فرهنگی

یکی از پرسش‌هایی که فراروی طرح اخلاق جهانی وجود دارد این است که این اخلاق چگونه می‌تواند خود را با تنوعات فرهنگی بیشماری که در جهان ما وجود دارد وفق دهد و سازگار کند.
پاره‌ای از منتقدان تصریح می‌کنند طرح اخلاق جهانی در خود جهان مسیحیت اختلاف نظرهای زیادی را به وجود آورده چه رسد به فرهنگ‌های دیگر که تفاوت آنها با فرهنگ مسیحی زیاد است. در این مقال این نکته به بحث گذاشته می‌شود.
نوعی از این بیانیه اخلاق جهانی که به وسیله پارلمان ارائه شده در بهترین حالت بر بال وجه لیبرال ادیان جهان قرار دارد. اما در مورد بنیاد‌گرایان چه؟ آیا آنها هم باید در این گفت‌وگو مشارکت داشته باشند؟ خالد دوران که از چشم انداز مسلمانان به طرح اسویدلر نظر کرده از این نکته بحث می‌کند که بنیاد‌گرایی که به نظر وی در اسلام در موضع حداقلی قرار دارد تأکید دارد که شریعت (قوانین اسلامی) مبنای اخلاق جهانی خواهند بود و بنیاد‌گرایی به دنبال تحمیل دیدگاه انحصارطلبشان به دیگران است.
دوران با توجه به این پیشفرض‌ها پیشنهاد می‌کند بنیاد‌گرایان همهٔ ادیان از این گفت‌وگو بیرون قرار گیرند. اما اگر ما این مشی را اتخاذ کنیم توافقی واقعی میان ادیان مختلف نخواهیم داشت. زولتان تورگنی این مساله را به صورت صریح بیان داشته است.
درون همه سنت‎های دینی، ناگزیریم بپرسیم که چه کسی این حق (وظیفه) را داراست تا جهان‌بینی مورد بحث را ارائه کند؟... آیا ما باید افراطیان را از دایره این گفت‌وگو بیرون بیندازیم؟ اما اگر بخواهیم با همه تفاسیر محتمل یک دین به صورت یکسانی برخورد کنیم در انتها باید هر مومن را دعوت به ابراز نظر در این زمینه کنیم در این صورت بسیار غیرمحتمل است که توافق حداقلی معناداری در این باره که اهداف بیانیه پارلمان چه‌ها هستند فراچنگ آید.
علاوه بر این حتی اگر می‌توانستیم توافقی بنیادین میان همه فرقه‌های ادیان به وجود آوریم هنوز با این مشکل مواجهیم که چگونه به توافقی برسیم که فراتر از ادیان جهان رود و نحله‌‌های دیگر را نیز در برگیرد. چه کسی باید انسان‌ها را در این زمینه نمایندگی کند؟ حتی احتمال اینکه توافقی در بین افراد یک فرهنگ مفروض به وجود آید اندک است تا چیزی شبیه آنچه این بیانیه پیشنهاد کرده ارائه کند. بنابراین آیا ما باید اظهار کنیم که اکثریت فرهنگ‌ها را به عنوان معیار در نظر بگیریم یا فقط انسان‌های «فرهیخته» فرهنگ‌ها را مدنظر داشته باشیم؟
جنبهٔ دیگری از مشکل هم در باب بسط این توافق حداقلی موجود است. هرچند ما حوزهٔ شرکت‌کنندگان در این توافق را محدود می‌کنیم هنوز می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که پاره‌ای تعارض‎های مهم وجود خواهند داشت و به هیچ عنوان مشخص نیست چگونه این تعارض‎ها حل خواهند شد. سالی کینگ در بحث از تفاوت‌های پیش‌نویس پارلمان در زمینه اخلاق جهانی و پیش‌نویس اسویدلر این نکته را دریافته است:
«این که دو نوع اخلاق جهانی وجود دارند که به یک معنا در تعارض با یکد‌یگرند صورت خوشی ندارد بخصوص آنکه این دو به وسیله دو کاتولیک معتبر سفیدپوست که از فرهنگ مسلط جهان می‌آیند ارائه شده‌اند (یکی از آلمان و دیگری از آمریکا). اگر این دو پژوهش‎گر که از بسترهای فرهنگی بسیار نزدیک به هم هستند نتوانند اختلاف‎هایشان را حل کنند و به یک پیش‌نویس واحدی برسند چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم که انسان‌های ادیان، ملیت‎ها و فرهنگ‌های مختلف دیگر بتوانند به یک طرح برسند».

منبع: دانشنامه استنفورد ۲۰۰۵

منبع : روزنامه تهران امروز