صیغه ، شباهت ها و تفاوتها با فحشای مقدس

در کنار این پیمان دائمی یک نوع دیگری از ازدواج در میان تمدن ها رواج یافت که شکل پیمانی آن مانند ازدواج تابع شرایط سخت وفاداری نبود. اما به شکل فحشایی که به معنای بی بند و باری باشد نیز نبود.به این گونه ازدواج ها که بیشتر آن ها در پناه باورهای مذهبی شکل می گرفت «فحشای مقدس» می گفتند. این گونه ازدواج که در آغاز برای خشنودی خدایان و جلوگیری از فساد اخلاقی بود؛ در هر جامعه متفاوت بود. درباره سابقه این گونه ازدواج اطلاع چندانی موجود نیست، اما براساس منابع تاریخی در نخستین تمدن های بشری بخصوص اقوام سامی بین النهرین قوانینی در این باره وجود داشته است.
این روزها که بحث صیغه مطرح شده است این سئوال دائم برای من تکرار می شود که آیا صیغه همان ادامه فحشای مقدسی است که در دوران های مختلف تاریخ تمدن بشری وجود داشته است یا نه؟ این نوشته با توجه به منابع تاریخی مسئله را بررسی می‌کند که چه شباهت هایی میان صیغه با فحشای مقدس وجود دارد؟
ازدواج و انتخاب زوج یکی از اساسی ترین مسائلی است که بشر از روز نخست خلقت به آن توجه داشته است. براساس روایات همه ادیان انسان به صورت زوج آفریده شده است. زن و مرد، آدم و حوا، روایات سامی و مشی و مشیانه ای زردشتی ، یه و حوه عبری و ... این موضوعی است که در بحث پیش از تاریخ و تمدن بشری نیز وجود داشته و لازمه حیات جوامع بوده است.
براساس مطالعات انسان شناسی و دیرینه شناسی نیز ازدواج یکی از ابداعات نیاکان کهن ما است. به نظر می رسد اتحاد زن و مرد از قدیمی ترین اتحادهایی بود که بین آدم ها رواج یافت. موضوعی که در طول حیات بشری گذشته از تولید مثل و ارضای حس جنسی به شکل پیمانی مقدس در آمد. در واقع بشر تنها به ازدواج به عنوان ارضا ی شهوات نگاه نمی کرد و همین این موضوع را تابع شرایط خاصی کرد. بشر اولیه در آغاز عصر تمدن و قانون گذاری از نخستین قوانینی که پایه گذاری قانون همسری و ازدواج بود.
بشر پس از گذر از دوره های ابتدایی انتخاب همسر و یا اتحاد میان مرد و زن به عنوان موقت و دائم سلسله قوانینی را وضع کرد که امروز ما به آن ها از قوانین ازدواج نام می بریم. این قوانین در عصر گذر از توتمیسم و در سایه انواع آیین ها و مذاهب شکل های متفاوتی به خود گرفت و گونه های مختلف آن در سطح جهان آن روزی شکل گرفت که مهمترین آن ها ازدواج های دائم و موقتی بود. ازدواج دائمی علاوه بر تفاوت هایی که در تمدن ها و ادیان مختلفی وجود دارد در گذر تاریخ یک شکل به خود گرفت. پیمانی که میان یک مرد و یک زن بسته می شد و که هر رابطه ای خارج از این پیمان میان هر کدام با مرد یا زن دیگری روی می داد به عنوان یک پیمان شکنی تلقی می شد. در کنار این پیمان دائمی یک نوع دیگری از ازدواج در میان تمدن ها رواج یافت که شکل پیمانی آن مانند ازدواج تابع شرایط سخت وفاداری نبود. اما به شکل فحشایی که به معنای بی بند و باری باشد نیز نبود.به این گونه ازدواج ها که بیشتر آن ها در پناه باورهای مذهبی شکل می گرفت «فحشای مقدس» می گفتند . این گونه ازدواج که در آغاز به عنوان خشنودی خدایان و جلوگیری از فساد اخلاقی بود؛ در هر جامعه متفاوت بود. درباره سابقه این گونه ازدواج اطلاع چندانی موجود نیست. اما براساس منابع تاریخی در نخستین تمدن های بشری بخصوص اقوام سامی بین النهرین قوانینی در این باره وجود داشته است.
در دوره سومری ها یکی از قدیمی ترین اقوامی هستند که در جامعه بشری در منطقه میان دو رود دجله و فرات نزدیک به شش هزار سال پیش از میلاد مسیح زندگی می کردند. در سده چهارم پیش از میلاد مسیح "اور ـ انگو" قانون مذهبی سومری را براساس نام" شمش" خدای بزرگ سومری منتشر ساخت. شمش خدای بزرگ بین النهرین که مظهر آن خورشید بود. در شهر نیپور معابد باشکوهی برای او خدایانی زوج به نام انلیل و نیلیل ساخته بودند. در این تمدن خدای باکره ای یا خدای زنی با عنوان ایشتار می پرسیدند که در دوران بعد از سومری نیز در بابل پرستش می شود. ایشتار نماد باروری و جزو خدایان زایش است که نمونه های زیادی در تمدن های دیگر چون آفرودیت و ونوس یونان و رومی، ازیسس مصری ، ننه آب های عیلامی و آناهیتای ایرانی وجود دارد. در معابد این خدایان علاوه بر کاهنان مذهبی عده ای زن وابسته به معبد بودند که بعضی از آن ها خدمتگزار و برخی دیگر در سمت همسر خدایان بود. این زنان که اکثرا زیباترین دختران شهرها بودند برای مدتی موقت و یا دائمی در خدمت معبد مشغول بودند و در سایه خدایان نیازهای جنسی کاهنان و عبادت کنندگان را برآورده می کردند.
عیلامی ها یکی دیگر از قدیمی ترین اقوامی هستند که تقریبا همزمان با سومری ها در منطقه ای آن سوتر از بین النهرین و از منطقه ای که امروزه به عنوان اروند رود می شناسیم تا داخل فلات ایران زندگی می کردند. براساس یافته های باستان شناسی این اقوام از نخستین اقوامی بودند که پیش از آریایی ها در ایران ساکن شدند و منطقه آن ها تا شهر سوخته در زابل امتد اد داشت. خدای بزرگ عیلامی ها این شوشیناک بود که نگاهبان شهر شوش پایتخت عیلامی ها بود. در معابد اینشوشیناک زنانی در خدمت بودند که به فحشای مقدس مشغول بودند.
مصر یکی دیگر از تمدن های بشری است که در سایه رود نیل شکل گرفت. در این تمدن خدایان با مظاهر مادی گوناگون پرستش می شد که مشهورترین آن ها ایزیس و اوزوریس خواهر و برادری بودند که در اساطیر از به عالم مردگان می رفتند و باز می گشتند و با یکدیگر ازدواج می کردند.این دو نماد رود نیل و دلتای آن بودند.در مصر نیز در برخی از دوران ها دختران و زنان دارای اهمیت زیادی بودند جمعی از دختران در خدمت معبد در می آمدند.
● فحشای مقدس در دیگر تمدن ها
این رسم در بسیاری از معابد دنیای کهن وجود داشته است. دختران معبد در بابل که دوره بعد از سومری ها در بین النهرین ساکن شدند؛ وجود داشتند. زنانی که در معبد ایشتار و بعل خدای بزرگ بابلی ها به خدمت گرفته شد و زنای مقدس را انجام می دادند. براساس گفته هرودوت بر هر زن بابلی واجب بود که در مدت زندگی یکبار در معبد ایشتار بنیشیند و با یک مرد بیگانه ارتباط جنسی برقرار کند. علاوه بر این فحشای مقدس رواج داشت. در میتانی و فنیقیه در منطقه ای که امروز لبنان و سوریه است بود، نیز زیباترین دختران و پسران به ازدواج مقدس معبد در می آمدند.
فحشای مقدس در شرق:در هند کهن معابدی وجود داشت که زنان خود را نذر و وقف آن می کردند. گاهی زنان متشخصی بودند که ثروت زیادی داشتند و به انواع هنرها آراسته بودند...
● آیین های آمیزش های مقدس دسته جمعی
در بخش اول این مطلب با ارائه مسئله ازدواج آن را مهمترین دغدغهٔ اصلی انسان بدوی به دلیل نیاز به بقا و زنده‌ماندن است، دانستیم. یکی از نمودهای این دغدغه، در توجّه مردم باستان به اجرای مراسم و آئین‌‌های باروری برای رشد گیاهان و باززایش در طبیعت مشاهده می‌شود. در اکثر قریب به تمدن های جهان اسطوره های زایش و خدایان باروری و آیین های که مربوط به خدایانی است که مرحوم بهار از آن ها به عنوان خدایان شهید شونده نام می برد. خدایانی که با مرگ و رستاخیز مجدد خود باعث زایش طبیعت می شدند. خدایانی مانند ایزیس، آدونیس و سیاوش ایرانی که همراه با زایش مجدد زمین به دنیا می آمدند. این زایش مجدد با جشن همراه بود. بیشتر جشن‌ها، مصادف با کشت یا برداشت محصول انجام می‌شده‌اند یا هنوز هم انجام می‌شوند. گیاهان و غلات خدایانی داشتند که حامی آن‌ها بود یا حتّی خودشان ایزدی مهمّ شمرده می‌شدند. در کنار این جشن ها برگزاری آمیزش های مقدس که به صورت دسته جمعی برگزار می شد؛ نیز برپا می شد. که مشهورترین آن ها آیین HIROS GAMOUS یا آمیزش مقدس بود. آمیزش مقدّس (هیروس گاموس)، زناشویی مقدّس و وصلت خدایان، نوعی ازدواج موقتی بود که یکبار در سال به طور دسته جمعی برگزار می شد. یونانی ها و مصری ها عقیده داشتند نرینه تا زمانی که با مادینه مقدس آمیزش نداشته باشد به لحاظ روحی ناقص خواهد ماند. اجرای این مراسم و برگزاری این جشن‌ها، در طول تاریخ جنبهٔ شهوانی نداشته، بلکه نوعی مراسم باروری به‌شمار می‌آمده است. در واقع این مراسم تداعی‌کنندهٔ این موضوع هستند که اگر آدمی به اجرای مراسمی بپردازد که توجّه آن بر زایش و تولید مثل باشد، طبیعت و مخصوصاً گیاهان هم تحت تأثیر انسان، به امر تولید مثل و زایش و بارورشدن تمایل بیشتری نشان می‌دهند. این آیین بعدها در برخی از گروه های مذهبی و فلسفی اروپایی ادامه یافت.
● فحشای مقدس در یونان و تمدن غرب
یونان شبه جزیره ای در شرق اروپای امروزی است که شهادت بیشتر مورخان خاستگاه تمدن غرب است. یونان براساس منابع تاریخی سرزمین اساطیر و خدایان است. خدایانی که جنبه انسانی داشتند و جایگاهشان در کوه المپ بود. صحبت درباره تفکرات و اسطوره ها و خدایان یونانی از مجال این بحث گسترده تر است. تنها ذکر این نکته خالی از اهمیت نیست که علاوه بر خدایان اصلی یونانی که در المپ زندگی می کردند هر شهر نیز خدایان خاص خود را داشت. در هر شهر تعداد زیادی معبد وجود داشت که قوانین خود را داشتند. اما در بیشتر این معابد هیرودل ها خدمت می کردند. Horodule واژه ای یونانی به معنای کنیز مقدس یا روسپیان مقدسی که در معابد کار می کردند. دختران معابد که براساس نذر یا خواست خود در معابد به کار گرفته می شدند و به کاهنان و عبادت کنندگان خدمت می کردند و نیازهای جنسی آن ها را برآورده می کردند. رومی ها که جانشین یونان شدند، در امور جنسی آزاد تر عمل می کردند و فواحش در این تمدن آزادی نسبی داشتند و شغلی رسمی به شمار می آمدند. اما در کنار این زنان زنانی بودند که در خدمت معابد در می آمدند. در معابد روم و پمپی تعداد زیادی زن بودند که در خدمت خدایان بودند.
● گیشاهای ژاپنی
شاید برای همه جالب باشد که یکی از نمونه های فحشای مقدس که همچنان در جهان امروزی وجود دارد وضعیت گیشاهای ژاپنی است. برخلاف تصور عمومی گیشاها زنان خود فروش نیستند. آن ها دخترانی هستند که از کودکی تحت تعالیم خاصی برای خدمت رسانی به مردان تربیت می شوند. در زبان ژاپنی گی به معنی هنر و مهارت و شا شخص است. ترکیب گی شا یعنی هنرمند. گیشاها قدمتی ۲۰۰ ساله دارند. این دختران از کودکی در گیشا خانه ( اوکیا ) آئین گیشایی را آموزش می دیدند که عبارت بوده از : رقص سنتی ژاپن، نواختن ساز و دانستن موسیقی سنتی ، پذیرایی با چای، گل آرایی ، شعر خوانی و دانستن ادبیات برای خوش بیانی. معمولاً یک نوآموز، پادوی یک گیشای حرفه ای می شود و پس از مدتی به یک گیشای در حال تعلیم ( مایکو ) تبدیل می گردد. که آرایش و لباسش با گیشای حرفه ای فرق می کند.لباس گیشا کیمونو است و رنگ و نقوش کیمونویی که یک گیشا می پوشد با فصل و با سن گیشا تغییر می کند. گیشا بودن در فرهنگ ژاپن شغل با احترام و با ارزشی است و اشتباه گرفتن آن با فاحشگی ، پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمده ، در آن دوران فاحشگان برای جلب مشتریان آمریکایی ، مانند گیشا ها آرایش می کردند و خودشان را گیشا می نامیدند در حالی که یک گیشا نباید ازدواج کند یا اگر کرد باید از شغلش کناره بگیرد، او هیچ وقت برای پول تن فروشی نمی کند . گیشا می تواند برای خود یک حامی داشته باشد ( دانا ) که معمولاً مرد ثروتمندی است که وی را با برقراری پیمان تحت سرپرستی قرار داده است. گیشا هیچگاه زن واقعی آن مرد نیست اما اجازه ندارد با مرد دیگری ارتباط جنسی برقرار کند. ازدواج آیینی در ایران باستان
در ایران باستان زن دارای مقام بالایی بود. در اوستا نام زن و مرد در یک جا آمده است و در میان امشاسپندان و موکلان اهورا مزدا تعداد امشاسپندان مرد و زن برابر بود. در اوستا نام زن برابر با مردان آورده شده است. مهمترین منبعی که از فقه دوران باستان وجود دارد کتاب ماتیکان هزار دادستان از دورات ساسانی و اوستا است. کوروش بخشی از خون پادشاهی خود را از سوی ماندانا مادر خود که دختر آستیاگ برده بود. در تورات در بخشی که به کتاب استر مشهور است از خشایارشا و همسر یهودی وی استر نام برده شده است. در میان پادشاهان ایران همای، آذرمیدخت و پوران دخت که به پادشاهی رسیده اند.
اگرچه جامعه ایران به ویژه در دوران ساسانیان مرد سالار بود و زنان از حق معامله و عقد قرار داد محروم بودند اما در تغییراتی که در قوانین به ویژه ماتیکان هزار دادستان داده شد زن در عقد قرار داد اختیار پیدا کرد. از مواد یا نسک های مختلف ماتیکان هزار دادستان که مجموعه قوانین دوره ساسانی بود داتیک نسک، نیکاتوم نسک، هوسپارم نسک اصول مهمی را برای حقوق مالکیت زنان وجود دارد. اگر شوهری می خواست زن خود را به اتهام نافرمانی شایستگی طرد کند زن می توانست از وی دعوی کند. در الواح تخت جمشید زنان در کنار مردان حضور داشتند. در سال ۱۳۱۰ تعداد زیادی لوح کوچک در خزانه تخت جمشید توسط ارنست هرتسفلد پیدا شد. این الواح در مورد مسائل اقتصادی بود. در میان آن ها الواحی بود که قرار داشت که حق شیر زنان و دستمزدشان را به تفصیل نوشته شده بود. یکی از این الواح پرداخت مالیاتی زنی بود بازرگان به نام توتو.
رئیس خانواده یا مرد مراقب اجاق (دودمان) خانواده بود. اولین و آرزوی هر مردی داشتن همسری بود که که از او فرزندی برومند به وجود آورد. شخص بدون اولاد نمی توانست از روی پل چینوت نمی توانست بگذرد. به همین دلیل هر مردی باید به پسری را به فرزندی قبول کند. این اهمیت وجود ازدواج را نشان می دهد. در یشت ها آمده است که ارت باشکوه است که زنان نطفه پاک در بر می گیرند. بر پدر بود که زمانی که دختری به سن بلوغ می رسید شوهر مناسبی برای او انتخاب می کرد. سن بلوغ دختران در ایران باستان چهارده سال و سه ماه یا به نوشته دیگر پانزده سال کامل از زمان انعقاد نطفه وی در رحم مادرش بود.
یکی از مسائل مهم در زناشویی در عصر باستان به ویژه در دوره هخامنشیان ازدواج با محارم یا خیتوگ داس بود. که به معنای ازدواج خودی است. این مفهوم به این معنا بود که ایرانیان چون به فره ایزدی و پاکی خون اعتقاد داشتند با محارم خود ازدواج می کردند. کمبوجیه با خواهران خود آتوسا و رکسانا ازدواج کرده بود. کوروش سه همسر داشت که دو نفر آن ها کاساندان نام داشتند و یکی دیگر آمی تیس. داریوش چندین زن داشت که مشهورترین آن ها آتوسا دختر کوروش و فدیمه دختر اتانس یکی از یاران هفت گانه اش بود که هویت گئومت مغ را کشف کرد.
در دوره هخامنشی از آن جا که زن فقط در کنار مرد و به عنوان همسر و مادر معنا و مفهوم داشته و نداشتن شوهر نهایتا با بی فرزندی و بی باری و عقیم بودن همراه بوده است. زن باید شوهری مناسب خود می یافت. زن و شوهر باید پیش از ازدواج یکدیگر را می پسندیدند. در یسنای ۵۳ قطعه سوم از ازدواج پورچیستا دختر زردشت می گوید: پدر عروس می گوید: اینک تو ای پورچیست تو ای جوان ترین دختر زردشت .... اکنون برو و با خودت مشورت کن آن گاه با اندیشه نیک مقدس ترین کردار پارسا را به جای آر. اشکانیان اگرچه از اقوام آریایی بودند اما با توجه به این که جانشین سلوکیان بودند تا حدودی تحت تاثیر یونان قرار داشتند. پرستش ایزدبانوی نام آور ایران در این دوره دارای ارج و مقام زیادی بود و پرستشگاه های زیادی داشت. در این دوره مردان مجاز بودند یک زن رسمی و تعدادی کنیز داشته باشند. این کنیزان زنان موقت مرد بودند که وظیفه هم خوابی با مرد را داشتند.
● ازدواج موقت
در منابع ایرانی از دوران هخامنشی به بعد از پنج نوع ازدواج یا زن نام برده شده است.
ـ پتخشاه زن یا پادشاه زن:
این زن همسر قانونی مرد بود. نخستین مرد که غالبا دوشیزه ای به سن بلوغ رسیده بود و برای نخستین بار با مردی ازدواج می کرد. شاه زن یا پتخشاه زن یا کذک بانو یا همان کدبانو از تمام مزایای زناشویی بهره مند بودند و امور خانه و خانواده را در اختیار خود قرار داده است.
ـ یوکان زن یا ایوک زن:
وقتی پدر یا برادر دختری که دارای فرزند پسر نبود با این شرط به ازدواج مردی در می آمد که نخستین پسر آن وارث خانواده مادری خود باشد. چنین زنی از پدر یا برادر خود سهم یک پسر ارث می برد و نام خانوادگی خود را به پسرش می داد. این زن زمانی که فرزندش ۱۵ ساله می شد بار دیگر به ازدواج همسر خود در می آمد.
ـ ستر زن :
این نوع ازدواج شباهت زیادی به ایوک زن داشت. با این تفاوت که از آن روی که هر مرد آریایی باید دارای وارث پسر بود زمانی که پسر جوانی بدون ازدواج از دنیا می رفت، خانواده اش جهیزیه دختری را می دادند و وی را به عقد پسر متوفی در می آوردند. بعد از ازدواج این زن با مرد دیگر فرزندشان وارث مرد درگذشته می شد. در مواردی گزارش شده است که این ستر زن خواهر متوفی بوده است.
ـ خودسر زن:
یکی دیگر از گونه های ازدواج خودرای زن یا خودسرزن بود. زمانی که دختری بدون رضایت پدر و مادر یا قیم خود با مردی ازدواج می کرد خود رای زن بود و از ارث خانوادگی محروم می شد. چنین زنی در برخی از موارد تا زمانی که پسری به دنیا نمی آورد یا رضایت خانواده خود را نمی توانست پتخشاه زن باشد. چکر زن یا چکر بانو. زنی بود که پس از درگذشت همسرش به ازدواج مردی دیگر در می آمد. این زن باید زیر دست پتخشاه زن فرمان می برد و خود فرزندانش در صورتی که کذک بانو صاحب فرزند بود محروم بودند. در نامه تنسر که فقه ساسانی را توضیح داده است گونه دیگری از ازدواج آمده است که ابوریحان بیرونی از آن به عنوان ابدال نام برده می شد. اگر مردی بی پسر می مرد همسرش را به ازدواج یکی از نزدیکانش مرد در می آمد تا صاحب پسر شود. در صورت نداشتن زن دختر وی چنین وظیفه ای را داشت. اما در کنار این گونه ازدواج های رسمی و دائم گونه هایی از ازدواج موقت به چشم می خورد. این ازدواج ها ازدواج های استقراضی نامیده می شد.
گونه های ازدواج استقراضی در کنار گونه های مختلف ازدواج در ایران باستان نوعی ازدواج مرسوم بود که به عنوان ازدواج استقراضی نام برده می شد. در این نوع ازدواج شوهر حق دارد که زن اصلی خود را به مرد دیگری به جهت پرستاری و قرض دهد. در این مورد ازدواج رضایت زن مهم نبود. شوهر قرضی موظف بود. تا از این زن محافظت کرده و امرار معاش او را تامین کند. کودکانی که از این ازدواج قرضی به دنیا می آمدند متعلق به همسر اصلی زن است و به پدر خود تعلق نمی گیرند.
به موجب قوانین دوران باستان هرگاه مردی به سفر یا جنگ می رفت و غیبتش به طول می انجامید و کسی از او خبری نداشت زن می توانست ازدواج کند. در صورتی که مرد باز می گشت او بار دیگر با شوهر اول خود زندگی می کرد. در صورتی که از مرد دوم باردار بود می ماند تا فرزندش به دنیا بیاید. در مورد تعدد زوجات در دوره باستان دلیل قانعی جز تعدد زوجات شاهان نیست.
● ازدواج موقت در اسلام
ازدواج از دیدگاه اسلام، مانند سایر ادیان و مسلک ها یک قرارداد و پیمان با شرایطی ویژه‌ وبسیار پسندیده و مطلوب است. این موضوع آن چنان در میان مسلمان ریشه دارد که بخشی از آیات قرآن و همچنین فقه شیعه و سنی به این موضوع اختصاص داده شده است که بحث در باره آن خارج از حوصله این بحث است. تنها ذکر این موضوع حائز توضیح است که حکم ازدواج موقت از دیدگاه فقهی میان فقهای شیعه و سنی متفاوت است. فقهای شیعه آن را جزو ضروریات فقه می‌دانند - و فقیهی آن را انکار نمی‌کند - ‌بلکه امری مستحبی و مورد تاکید می‌دانند. در برابر این اکثریت قریب به اتفاق علمای اهل سنت با ازدواج موقت مخالفند و معتقدند این حکم در اواخر عمر پیامبراکرم(ص) منتفی شده است. حتی تعابیر شدیدی را در این‌باره در مقابل، به شیعه نسبت می‌دهند و می‌گویند ازدواج موقت به نوعی تجویز زناست. شیعه اما این حکم را تشریع شده در زمان پیامبر‌(ص) می‌داند و معتقد به انتفای آن نیست. اهل شیعه انتفای این حکم را از سوی خلیفه دوم می‌دانند که اهل سنت هم به آن قائلند. عمر بن خطاب خلیفه دوم دو متعه را حرام کرده، یکی تمتع در حج و دیگری متعه در نکاح. اما روایات معتبره‌ای از ائمه ‌شیعه موجود است که بر ازدواج موقت تاکید دارد و بعضا آن را ثواب دانسته‌اند، به‌گونه‌ای که شیعه تردیدی در آن ندارد. ازدواج موقت از نظر فقه شیعه دارای ضوابط و شرایطی است. نفقه که در ازدواج دائم از واجبات است در ازدواج موقت به عهده مرد قرار نمی‌گیرد؛ حتی اگر مدت آن طولانی باشد و چگونگی و کیفیت پرداخت نفقه مبتنی بر توافق طرفین است. البته در نفقه اولاد، تفاوتی میان ازدواج موقت و دایم نیست، چراکه فرزند، متعلق به پدر است و پدر موظف به تامین اوست.
یکی از موضوعاتی که در تعبیر شیعه حائز اهمیت است موضوع ازدواج موقت است. در بخش های نخست این سلسله بحث به این اشاره شد که ازدواج دائمی علاوه بر تفاوت هایی که در تمدن ها و ادیان مختلفی وجود دارد در گذر تاریخ یک شکل به خود گرفت. پیمانی که میان یک مرد و یک زن بسته می شد و که هر رابطه ای خارج از این پیمان میان هر کدان با مرد یا زن دیگری روی می داد به عنوان "زنا" پیمان شکنی بود.
در کنار این پیمان دائمی یک نوع دیگری از ازدواج در میان تمدن ها رواج یافت که شکل پیمانی آن مانند ازدواج تابع شرایط سخت وفاداری نداشت. اما شکل فحشایی که به معنای بی بند و باری بود نیز نداشت. این گونه ازدواج که در بیشتر آن ها در پناه دین و باورهای مذهبی شکل می گرفت در تاریخ «فحشای مقدس» می گفتند . این گونه ازدواج که در آغاز به عنوان خشنودی خدایان و جلوگیری از فساد اخلاقی بود؛ در هر جامعه متفاوت بود.
تفاسیر مختلف در تفیسر آیاتی از سوره نسا آورده اند:« و المحصنات من النساء الا ما ملکت ایمانکم کتاب الله علیکم و احل لکم ما وراء ذلکم ان تبتغوا باموالکم محصنین غیر مسافحین فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن فریضهٔ و لا جناح علیکم فیما تراضیتم به من بعد الفریضهٔ ان الله کان علیما حکیما» نکاح زنان محصنه (شوهر دار) بر شما حرام شد، مگر آن زنان که (در جنگ‌های با کفار به حکم خدا) متصرف و مالک شده‌اید. بر شماست که پیرو کتاب خدا باشید (با زن‌هائی که به حرمت یاد شد، نکاح مکنید) و هر زنی غیر از آنکه ذکر شد، حلال است که به مال خود به طریق زناشوئی بگیرید، نه آنکه زنا کنید. پس چنانکه شما از آنها بهره‌مند شوید، آن مهر معین که مزد آنهاست به آنان بپردازید و باکی نیست بر شما که بعد از تعیین مهر هم به چیزی با هم تراضی کنید. (و بدانید که) البته خدا دانا و به حقایق امور آگاه است. (سوره‌ی نساء – آیه‌ی ۲۴)
همچنین در آیه ۲۵ همین سوره آمده است:« و من لم یستطع منکم طولا ان ینکح المحصنات المومنات فمن ما ملکت ایمانکم من فتیاتکم المومنات و الله اعلم بایمانکم بعضکم من بعض فانکحوهن باذن اهلهن و اتوهن اجورهن بالمعروف محصنات غیر مسافحات و لا متخذات اخدان فاذا احصن فان اتین بفاحشه فعلیهن نصف ما علی المحصنات من العذاب ذلک لمن خشی العنت منکم و ان تصبر و اخیر لکم و الله غفور رحیم» هر که را وسعت و توانایی آن نباشد که زنان پارسای با ایمان (و آزاد) گیرد، پس کنیزان مومنه که مالک آن شدید به زنی اختیار کنید، خدا آگاه‌تر است به مراتب ایمان شما که شما اهل ایمان همه و در رتبه یکسانید. پس با کنیزکان مومنه با اذن مالکش (بی هیچ کبر و نخوت) ازدواج کنید و مهر آنها را بدان‌چه معین شده بدهید؛ کنیزکانی که عفیف باشند، نه زنا کار و نه رفیق و دوست‌دار و پس چون شوهر کردند، چنانچه عمل زشتی از آنها سر زند، بر آنها نصف عذاب زنان پارسای آزاد است. این حکم (کنیز را به زنی گرفتن) درباره‌ی کسی است که بترسد مبادا به رنج افتد (یعنی به زحمت عزوبت یا گناه زنا کاری افتد) و اگر صبر کنید (تا وسعت یافته و زنی آزاد بگیرید) برای (نظم خانه و تربیت فرزند) شما بهتر است و خدا بخشنده و مهربان است. (سوره‌ی نساء – آیه‌ی ۲۵)
نویسندگان تفسیر نمونه که یکی از مهمترین تفاسیر شیعی است درشرح این دو آیه با تاکید بر این که خداوند در این آیات بر آزاد بودن ازدواج موقت اشاره می کند؛ آن را یکی از اصول اسلامی می داند که برخلاف نظر اهل سنت در زمان وفات پیامبر نسخ نشده است. در جلد سوم تفسیر نمونه صفحه ۳۴۱ در شرح این آیات آمده است :« این یک قانون کلی است که اگر به غرائز طبیعی انسان به صورت صحیحی پاسخی داده نشود برای اشباع آن ها متوجه راه های انحرافی خواهد شد. این یک حقیقت آشکار است که نمی توان جلوی غرائز طبیعی را گرفت. این موضوع قابل انکار نیست که غریزه جنسی یکی از مهمترین و نیرومندترین احساس های آدمی است. اکنون این سئوال پیش می آید که در بسیاری از شرایط و محیط ها افراد فراوانی هستند که در شرایطی قرار دارند که قادر به ازدواج دائم نیستند یا افراد متاهل در مسافرت های طولانی که با عدم ارضای غریزه جنسی خود رو به رو هستند. آیا باید این غرائز را سرکوب کرد. یا این که آن ها را در مقابل بی بند و باری های جنسی گذاشت. در این زمان است که راه سوم توسط فقهای شیعه پیشنهاد شده است که به تعبیر آن ها نه مشکلات ازدواج دائم را دارد نه باعث فساد می شود. » مسئله حائز اهمیت در این مفهومی که تفسیر نمونه به آن پرداخته است موضوع تفاوت میان ازدواج موقت با فحشا است. درست چیزی که بسیاری در مقوله فحشای مقدس به آن اشاره کرده بودند: «درست است که در مسئله فحشا و متعه هر دوی این ها در برابر پرداختن مبلغی تن خود را عرضه می کنند .
به تعبیر کسانی که به این اشکال می گیرند این نوع ازدواج پوششی برای چهره فحشااست. »پاسخی که این فقها به این موضوع داده اند این است که ازدواج موقت در واقع برای جلوگیری از فساد است و حتی برخی از فقها آن را به نوعی عمل به واجبات دینی می دانند. این فقها می گویند در ازدواج موقت تنها با گفتن دو جمله تمام نمی شود. بلکه مقرراتی دارد که همانند ازدواج دائم دارد. یعنی چنانچه زنی با ازدواج موقت انجام دهد. به عقیده مدافعان ازدواج موقت:«در ازدواج موقت ، صیغه ی عقد بین زن و مرد خوانده می شود ، که نشاندهنده تسلیم بودن آنها در برابر خداوند است ، اما در" زنا "عشوه گری و چشم چرانی مقدمه کار است. ازدواج موقت در بعضی از موارد ، زمینه ازدواج دائم می شود ، اما یک مرد هیچ گاه حاضر نیست با زنی که زنا کرده است ، پیمان وفاداری ببندد و بر عکس. کسی که ازدواج موقت می کند ، هم ثواب می کند و هم خود را از گناه نجات می دهد ، اما کسی که زنا می کند ، زشتی گناه از چشم او می افتد و نفس او برای پذیرش گناهان دیگر نیز آماده می شود .»

تحقیق و پژوهش :فرزانه ابراهیم زاده
فهرست منابع تحقیق:
قرآن کریم
تفسیر نمونه جلد سوم
نظام حقوق زن در اسلام مرتضی مطهری
تاریخ هردودت ترجمه ع وحید مازندرانی
کوروش نامه گزنفون
مشرق زمین گهواره تمدن و یونان باستان دو جلد نخست تاریخ تمدن ویل دورانت
ایران از اسلام تا اسلام گیرشمن ترجمه دکتر محمد معین
تاریخ جهانی ش. دولان دلن ترجمه احمد بهمنش
اساطیر هند ورونیکا ایونس ترجمه باجلان فرخی
اساطیر چین آنتونی کریستی ترجمه باجلان فرخی
شناخت اساطیر ایران جان هیلینز ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی
مقام زن در ایران باستان موبد اردشیر آذر گشنسب
حیات اجتماعی زن در تاریخ ایران
آیین ها و نمادهای آشناسازی؛ رازهای زادن و دوباره زادن میرچاالیاده ترجمه نصرالله زنگویی
از اسطوره تا تاریخ مهرداد بهار
امپراطوری هخامنشی پیربریان ترجمه ناهید فروعان
اوستا نگارش جلیل دوستخواه
پارتیان مالکوم کالج ترجمه مسعود رجب نیا
تاریخ ایران باستان حسن پیرنیا
زن در تاریخ ع نوابخش
زن در حقوق ساسانی کریستیان بارتلمه ترجمه ناصرالدین صاحب زمانی
ترجمه ماتیکان هزار دادستان موبد شهرزادی
وندیداد محمد علی حسنی
شایست و ناشایست
یسناها ابراهیم پورداود
زن تاریخ بنفشه حجازی
زناشویی در ایران باستان هدایت الله علوی
سیمای زن در فرهنگ ایران جلال ستاری

منبع : دنیای ما