سیستم رنگ

در دروس دبیرستان در مورد رنگ آموزش داده شده است که برای به دست آوردن رنگهای مختلف سه رنگ مبنا یا ابتدایی وجود دارد. این سه رنگ عبارت هستند از قرمز(R) ، سبز (G) و آبی (B) که به آن RGB اطلاق می شود. با ترکیب رنگهای فوق الذکر که به آن ابتدایی (Primary) گفتیم رنگهای دیگر یا ثانویه (Secondary) ایجاد می شود.
سیستم رنگ RGB در رنگ مانیتور یا تلویزیون استفاده می گردد در صورتیکه در صنعت چاپ از سیستم رنگ دیگری استفاده می شود که هدف این مقاله بحث در حول و حوش آن است.
در واقع مفهوم و وجود رنگ با حضور نور معنی پیدا می کند. رنگها بطور کلی، به معنی برگشت نور از یک شئ یا نور یک منبع نوری هستند. اگر نور طبیعی را از منشوری بگذرانیم، شعاعهای نور با رنگهای متفاوت که فرکانسهای متفاوتی نیز طبیعتا دارند از منشور خارج می شوند. رنگین کمان نیز حاصل نوری است که توسط قطرات ریز آب تجزیه شده و نشانگر شعاعهای نور است. چشم انسان قادر به دیدن بخش کوچکی از این طیف نور است. نورهایی که فرکانس آن بین ۳/۴ تا ۵/۷ ضرب در ۱۰ به توان ۱۴ هرتز هستند قابل دیدن می باشند که به معنی فرکانس رنگهایی است که ما قادر به دیدن آن هستیم.
از فرکانسهای پائین می توان از مادون قرمز، ماکروویو، رادیو، تلویزیون و جریان الکتریکی را نام برد که این در شرایطی است که فرکانسهای بالا تر مانند ماوراء بنفش، اشعه ایکس و گاما هم قابل دیدن نیستند.
همانطور که اشاره شد، سیستم رنگ RGB در مانیتور و تلویزیون کاربرد دارد. به این سیستم رنگ ، سیستم افزودنی یا additive نیز اطلاق می شود. توجه کنید که از ترکیب سه رنگ اصلی RGB رنگ سفید حاصل می شود. به زبانی ساده تر با توجه به اینکه صفحه نمایش این قبیل وسایل تیره است برای ایجاد تصویرباید به آن رنگ اضافه نمود. تبین اینکه چرا به این نوع سیستم رنگ افزودنی می گویند از روشهای مختلفی قابل توضیح است. گفتیم رنگ سفید یا نور سفید داری طیفهای مختلفی است که با یک منشور آن طیفها قابل تشخیص هستند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که رنگ مشکی فاقد طیف نوری هست. در یک زمینه مشکی برای ایجاد تصویر باید رنگ اضافه نمود. در صورتیکه در زمینه سفید برای ایجاد تصویر باید طیف رنگ مورد نظر را از مجموع رنگهای سفید کم و یا حذف نمود.
در اینجا سیستم رنگ دیگری را بررسی می کنیم که به خصوص در صنعت چاپ کاربرد دارد. مصطلح ترین نام برای این سیستم رنگ CMYK می باشد، هر چند اسامی دیگری نیز برای این سیستم وجود دارد. این سیستم رنگ از نوع کاهشی یا Subtractive است.
هرکدام از کلمات CMYK معرف یک نوع رنگ به شرح زیر می باشد:
C به معنی Cyan، M به معنی Magenta ، Y به معنی Yellow و در آخر K معرف رنگ مشکی یا Key هستند. در تئوری ترکیب سه رنگ C، M و Y می بایست رنگ مشکی را ایجاد نماید ولی در عمل رنگی که ایجاد می شود کاملا مشکی نیست به همین دلیل کارخانجات تولید کننده جوهر رنگ مشکی را در کنار دیگر رنگهای این سیستم عرضه می کنند.
همانطور که قبلا توضیح داده شد، اساس نمایش تصویر در مانیتور بر مبنای RGB قرار دارد. وقتی تصویر را برای چاپ به چاپگر انتقال می دهیم، بسته به نوع چاپگر، فایل ارسالی بصورت RGB ارسال می شود تا چاپگر فابل را به CMYK تبدیل نماید. بعضی از چاپگرها نیز فایل RGB را به همراه ICC Profile دریافت می کنند. در مورد ICC Profile متعاقبا توضیح داده خواهد شد.
در پروسه تبدیل فایل RGB به CMYK طیف رنگ تغییراتی می نماید. بهترین روش برای تشخیص چگونگی نتیجه تبدیل RGB به CMYK استفاده و بررسی چارت مقایسه طیف های رنگ قابل مشاهده توسط مانیتور (Color Gamut )است.
در شکل فوق برای نشان دادن طیف رنگ مانیتور از خط چین های درشت، برای CMYK از خط چین های ریز و برای نشان دادن طیف رنگ قابل چاپ در چاپگرهایی که از سیستم رنگ Panton استفاده می کنند از نقطه چین های متوسط استفاده شده است. با توجه به چارت ، نقطه چین های RGB در بعضی از سطوح خارج از نقطه چینهای CMYK قرار دارند که به این معنی است که در تبدیل، قسمتی از طیف چاپ نخواهد شد یا به عبارت دیگر نمی توان تصویرموجود در مانیتور را عینا چاپ نمود.
در خصوص تبدیل RGB به CMYK نرم افزارهای مختلف و همچنین روشهای متفاوتی وجود دارد. با تغییراتی که کاربران با تجربه چاپ در مقادیر جوهر می دهند، می توان گفت تا حد زیادی تفاوت بین تصویر نمایش داده شده در مانیتور و چاپ را کم نموده اند به شکلی که تشخیص این اختلاف مشکل به نظر می رسد. در حالت عادی تفاوت بین تصاویر روی مانیتور و چاپ شبیه اشکال زیر است.
در مورد سیستم رنگ Panton این توضیح مختصر را بدهم که این سیستم دارای ۶ رنگ (Hexachrome) می باشد بنابراین می تواند طیف وسیعتری را در بر گیرد.
ICC Profile در واقع نرم افزار کم حجمی است که به همراه درایور پرینتر عرضه می شود. وظیفه این نرم افزار انتخاب مقدار پاشش جوهر برحسب انتخاب نوع کاغذ یا به طور اعم مدیا ،در چاپگری است که از جوهر و کاغذ توصیه شده توسط سازنده پرینتر استفاده می کند.
می دانید سازندگان چاپگر خود عرضه کننده جوهر و مدیا نیز هستند. تمامی این تولیدکنندگان به کاربران توصیه می کنند که از ملزومات ساخت خودشان استفاده کنند. تقریبا اکثر این کارخانجات در صورتیکه کاربر از جوهری غیر از جوهر تولیدی خودشان استفاده نماید، گارانتی دستگاه را باطل می کنند.
از طرفی در نرم افزار ارائه شده به همراه چاپگر می توانید نوع مدیایی را که تمایل به چاپ روی آنرا دارید را انتخاب نمائید. بعنوان مثال Glossy photo paper. با انتخاب این گزینه و با فرض اینکه شما از جوهر اصلی و کاغذ اصلی استفاده می کنید، چاپگر مقدار پاشش جوهر را تعیین می کند. این توضیح را اضافه کنم که کارخانجات معتبر تولید کننده جوهر معمولا ICC Profile مربوط به جوهر خود را در اختیار مصرف کنندگان می گذارند.

نویسنده: کامران بهین آئین