پنجره بسته رو به روی آمریکا

۲۹ اکتبر سال ۱۹۲۳ پارلمان ترکیه که در آن زمان مجلس کبیر نام داشت، با انتخاب مصطفی کمال پاشا به عنوان رییس جمهور این کشور، رای به جمهوری شدن ترکیه داد. جمهوری ترکیه جای امپراطوری عثمانی را گرفت که زمانی یک قلمرو پهناور شامل سرزمین های عربی و اروپای جنوب شرقی بود.
امروز ۸۴ سال از آن تاریخ می گذرد و کشور ترکیه توانسته است با گذر از یک مسیر پر فراز و نشیب به سمت یک کشور رو به رشد حرکت کند. برداشتن گامهای مثبت در مسیر دموکراسی و پیشبرد اقتصادی بخصوص در سالهای اخیر به روند رو به رشد این کشور سرعت بیشتری بخشیده است.
ترکیه هشتاد و چهارمین تولد خود را درحالی جشن می گیرد که احتمال حمله نظامی این کشور به شمال عراق هر لحظه قوت بیشتری می گیرد.
● دیدگاه آمریکا
مقامات آمریکایی با شگفتی به رای نمایندگان پارلمان ترکیه چشم دوختدند که اجازه حمله نظامی به شمال عراق را صادر کرد.
این اجازه در پی کشته شدن تعدادی از سربازان ترک توسط شورشیان حزب کارگران کرد(پ.ک.ک) بود. آمریکایی ها معتقدند که حملات تلافی جویانه ارتش ترکیه می تواند به ضرر ترکیه، عراق و آمریکا باشد.
روزنامه واشنگتن پست در مقاله خود نوشت که حمله به شمال عراق در وهله اول ثبات تنها منطقه آرام عراق را برهم خواهد زد و ترکیه را وارد باتلاقی می کند که خود ایجاد کرده است.
متاسفانه این بحران قابل پیش بینی بود و پیش بینی شده بود. مقامات آمریکایی می دانستند که پایان صبر ترکیه تنها با یک حمله تروریستی دیگر تمام خواهد شد. پیش بینی انجام شده درست از آب درآمد و مقامات آمریکایی سعی کردند تا شاید بتوانند این مشکل را از راه دیپلماسی حل کنند.
اما نبود تصویر و اطلاعاتی دقیق در وزارت امور خارجه آمریکا از بمبی که در این منطقه به زمان ترکیدنش نزدیک می شود به بن بستی انجامید که امروز به نوعی دنیا را درگیر خودش کرده است.
باید این را پذیرفت که درک اختلافات بین ترک ها و کردها در این منطقه بسیار دشوار است. برای ترک ها مشکل فراتر از حزب کارگران کرد است. نگرانی ترک ها از این بابت است که تشکیل یک کردستان مستقل در شمال عراق می تواند کردها ترکیه را نیز به تجزیه طلبی ترغیب کند. پ.ک.ک که بیش از بیست سال است که از منطقه شمال عراق استفاده می کنند و به شورش دست می زنند و در این منطقه برای خود پایگاه هایی را درست کرده اند که در مرزهای ترکیه کمتر است.
ترک ها، آمریکایی ها و کردهای عراقی را به عدم کنترل مناطق زیربنایی حضور پ.ک.ک متهم می کنند و با توجه به اینکه آمریکایی ها در دوره جنگ با تروریسم به سر می برند این اتهام ترک ها تاثیر خوبی بر روی آنها ندارد. اما حضور کردها برای ترک ها مسئله تازه ای نیست. به جرات می توان گفت که کردها برای به دست آوردن حقوق سیاسی و فرهنگی خود از زمان به وجود آمدن جمهوری ترکیه در سالهای ۱۹۲۰ در تلاش هستند.
حزب عدالت و توسعه در ترکیه حزبی است که بیش از سایرین به روند دوستی ترک ها و کردها اهمیت می دهد و در این روند تلاشهای فراوانی کرده است. از این تلاشها می توان به استقرار ارتش اشاره کرد. ارتش ترکیه موجب ایجاد اختلافاتی در سیاست ترکیه نسبت به عراق می شود. به گونه ای که شمال عراق برای حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر پارلمانی به پاشنه آشیل تبدیل شده بود.
مشکل بعدی خود پ.ک.ک است. با توجه به اینکه عبدالله اوجالان رهبر پ.ک.ک در زندانهای ترکیه به سر می برد، این سازمان تنها راه کار موجود برای آزادی وی را تحریک کردهای ترکیه می داند.
دراین میان به نظر می رسد که کردهای عراق و حزب عدالت و توسعه به طور مستقیم و غیر مستقیم می خواهند به دولت بوش اعلام کنند که مشکل آنها با یکدیگر متفاوت نیست. پیش از این مقامات کرد نظرات خود را برای مقامات آمریکایی اعلام کرده بودند و حزب عدالت و توسعه نیز دو سال پیش نیروهای آگاه خود را برای مذاکره با کردها به منطقه اعزام کرده بود.
این در حالی است که در اوایل سال جاری عبدالله گل که در آن زمان سمت وزیر امور خارجه ترکیه را بر عهده داشت به طور خصوصی با نچروان ادریس بارزانی نخست وزیر منطقه کردستان دیدار کرد هرچند این دیدارها باید در سطح رسمی انجام می شد و یاشار بیوکنت، فرمانده ارتش با سخنرانی خود تند به دولت در مورد ملاقات با مقامات کرد هشدار داد و دیدار عبدالله گل را ناتمام گذاشت.
مقامات آمریکایی اما نتوانستند از فرصت به دست آمده استفاده کنند و از این دیدار به نفع بهبود روابط آنکارا و کردهای عراق بهره گیرند. چنین دیداری می توانست حداقل این پیامد را در پیش داشته باشد که کردهای عراق را از پ.ک.ک جدا کند و ترک ها را به تضمین امنیت کردهای عراق وادار سازد.
برای آمریکا به وجود آمدن چنین شرایطی برای کردها در شمال عراق امنیت، برای ترکیه یک آرامش و به طور کلی برای هر سه مثلث این ماجرا یک پیروزی به حساب می آمد.
اما امروز بهترین اتفاقی که مقامات آمریکایی می توانند به آن امیدوار باشند این است که ترکیه با انجام یک عملیات محدود که بتواند خشم و ناراحتی مردم و رسانه ها را آرام کند به این بحران به وجود آمده پایان دهد.
وضعیت به مرحله ای رسیده است که تنها امید آمریکایی ها این است که زمستان و بدی هوا بتواند جلوی عملیات نظامی در این منطقه را بگیرد. آنچه مسلم است این است که واشنگتن از پنجره باز موقعیت ها به خوبی استفاده نکرده است و سه سال دیگر مقابله با چنین مسئله ای به مراتب از امروز سخت تر خواهد بود.
● ترکیه قصد حمله ندارد
آغاز رایزنی های دیپلماتیک ترک ها با مقامات کشورهای منطقه و سفر علی باباجان، وزیر امور خارجه این کشور به ایران می تواند نشان دهنده این واقعیت باشد که ترکیه قصد حمله به شمال عراق را ندارد و درصدد است تا بتواند با استفاده از راه کارهای دیپلماتیک به بحران به وجود آمده در این منطقه خاتمه دهد.
ترکیه با توجه به شرایط به وجود آمده برای خاموش کردن آتشی که از یک طرف پ.ک.ک به آن دامن می زد و از طرف دیگر آمریکا هیزم به آن اضافه می کرد لایحه حمله به شمال عراق را در پارلمان تصویب کرد.
رجب طیب اردوغان پس از تصویب این لایحه اعلام کرد که هدف از حمله به شمال عراق تنها حزب پ.ک.ک خواهد بود و این حمله حمله ای محدود خواهد بود.
هر چند رجب طیب اردوغان نیز می داند که با آغاز تهدیدهای حمله به این منطقه اکنون با یک عملیات محدود قادر به خنثی کردن پ.ک.ک نیست اما شاید تنها راه خلاصی از این بحران برای رسیدن به یک آرامش نسبی برای پیدا کردن راه حلی منطقی تر همین عملیات محدود باشد.
آنچه روز گذشته مقامات ایرانی نیز در دیدار با وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کردند نیز پیدا کردن راه حلی منطقی تر برای مشکل پ.ک.ک است و این درست همان چیزی است که ترکها منتظر شنیدنش بودند چرا که با توجه به شرایطی که هم عراق و هم ترکیه در آن به سر می برند، مداخله نظامی تنها آتشی را به پا می کند که اول از همه دولت ترکیه را می سوزاند.

نویسنده : آرزو دیلمقانی

منبع : دیپلماسی ایرانی