جهاددانشگاهی الگوی تولید علم و فناوری ایرانی

نهضت جنبش نرم افزاری و افزایش تولیدات علمی کشور از خواسته های ملت ایران و تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری است زیرا که علم و تحقیق پایه و اساس توسعه پایدار کشور است و ضرورت دارد عقب ماندگی علمی کشور با تلاش شبانه روزی همه محققین و یافتن میان برها جبران شود.
البته دستیابی به این مهم نیاز به عزم ملی داشته و مدیران و سیاست گذاران کشور نقش بسیار مهمی در تحقق آن دارند. یکی از شاخص هائی که نشان دهنده میزان اهمیت تحقیقات در هر کشوری است، مقدار سهم اعتبارات پژوهشی، از تولیدات ناخالص داخلی است که در کشورهای توسعه یافته تا ۴ درصد نیز می رسد و در کشور ما در سال ۸۶ حدود یک درصد است که در سال های قبل کمتر از آن بوده است. درست است که این سهم نسبت به کشورهای توسعه یافته خیلی کم است ولی دغدغه ای که اکثر مدیران و تصمیم گیران کشور دارند این است که خروجی این بودجه چیست؟ اگر خروجی طرح های تحقیقاتی در حل مشکلات مدیران، دستگاه های اجرائی، استان ها، کشور و مردم تأثیر مستقیم و زود اثر داشته باشد بلاشک اقبال مدیران به حمایت از تحقیقات بیشتر می شود. البته به این نکته هم باید توجه داشت که در هیچ جای دنیا نتیجه تحقیقات بنیادی در کوتاه مدت قابل احصاء و سنجش نیست ولیکن در مورد طرح های پژوهشی کاربردی و توسعه ای این نظر متفاوت است و توقع جامعه این است که نتایج این نوع تحقیقات در کوتاه مدت در جامعه ظاهر شود.
خوشبختانه جهاددانشگاهی موفق شده است در طول حیات ۲۸ ساله خود به این نیاز جامعه پاسخ مثبت داده و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب نیز در بازدید از پژوهشکده رویان و دستاوردهای جهاددانشگاهی فرمودند: با تلاش علمی برای خدا و در راه خدا می توان به توفیقات پایداری دست یافت که دستاوردهای جهاددانشگاهی نمونه آن است.
برای دستیابی و ایجاد دانش فنی و فناوری از یک ایده، به امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی، محقق خوشفکر، خلاق و با پشتکار، دسترسی به کتب، مقالات و اختراعات و دانش گذشتگان داخل و خارج، حمایت مسئولان و مدیران کشوری و بودجه نیاز است ولیکن پس از ایجاد فناوری و محصول با تکنولوژی ملی و بومی نیاز به مدیران ریسک پذیر است تا از این محصول در صنعت و جامعه استفاده گردد. زیرا رقبای خارجی با روش های گوناگون مانند دامپینگ (کم کردن مصنوعی قیمت به طور کوتاه مدت) و تغییر در مشخصات فنی و کم کردن هزینه بدون اعلام به کارفرما سعی می کنند تا محصول با کیفیت ایرانی وارد صنعت نشود و در این صورت حاصل کار محققین کشور بلااثر مانده و ایجاد یأس و ناامیدی می کند. در حالیکه با حمایت از فناوری های برتر داخلی روحیه خودباوری تقویت شده و ضمن افزایش اشتغال دانش آموختگان امکان صادرات نیز فراهم می شود. تولید، تکثیر و انجماد سلول های بنیادی جنینی به عنوان دهمین کشور دنیا، ساخت UPSهای پرقدرت دوبل موازی تا قدرت KVA۱۵۰ برای اولین بار در خاورمیانه، تولید بیش از یک میلیون اصله نهال زیتون از بذر، ساخت سیستم لایه نشانی تحت خلاء بالا، دستیابی به دانش فنی تولید کود زیستی فسفاته، ساخت سیمان گوگردی، طراحی و ساخت سیستم های اتوماسیون خطوط تولید لوله های فولادی، ساخت حسگر مجاورتی مادون قرمز، طراحی و ساخت سیستم برق و کنترل دکل حفاری چاه نفت، تولید صنعتی سولفوریل کلراید و مواد حد واسط صنایع شوینده، طراحی و ساخت فرستنده های رادیویی پرقدرت MW و FM، طراحی و ساخت فیلترهای الکترواستاتیک و بگ هاس برای جلوگیری از آلایندگی صنایع به خصوص صنعت سیمان، طراحی و ساخت انواع شارژرهای پرقدرت صنعتی، طراحی و ساخت هواپیمای سبک خورشیدی، طراحی و ساخت ماشین آلات برداشت محصولات کشاورزی، اجرای طرح جامع هدایت و مناسبات نسلی و طرح پژوهشی اندیشه سیاسی در جهان اسلام، مثال هائی از دستیابی به فناوری برتر داخلی و تولید فکر ایرانی است که با حمایت مسئولان محترم و پشتکار محققین جهاددانشگاهی به ثمر رسیده و تعدادی از آنها نیز به خارج صادر شده است.
نتایج فرآیند از تحقیق تا فناوری و محصول می تواند برای رفع مشکل جامعه و حل مشکلات اجتماعی، حل مشکل علمی و فنی صنایع و کشاورزی، کمک به مدیران دولتی در تصمیم گیری، ارائه روش درمان جدید، ارائه محصول جدید صنعتی، ارائه روش تولید جدید برای مواد شیمیایی و فلزی و ... باشد. بنابراین فناوری و محصول آن فقط شامل کالاهای صنعتی نمی باشد و در تمام زمینه های فنی و مهندسی، پزشکی، کشاورزی، علوم پایه و حتی علوم انسانی و اجتماعی و هنر نیز مصداق دارد.
یکی از مراحل رشد هر فناوری تکامل، ارتقاء کیفیت و کارائی آن است که این مهم با پشتوانه علمی و تحقیقاتی امکان پذیر است و معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی با برخورداری از ۱۵ پژوهشکده، ۱۱۲ گروه پژوهشی، ۹۲ مرکز خدمات تخصصی، قریب ۳۰۰ عضو هیأت علمی، بیش از ۱۰۰۰ نیروی متخصص با مدرک بالاتر از کارشناسی، امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی، کتابخانه های مجهز و با تجربه بیش از ربع قرن پشتوانه علمی و پژوهشی لازم برای توسعه فناوری و دستیابی به فناوری های جدید و رقابت علمی با مراکز تحقیقاتی داخلی و خارجی را فراهم می نماید. که این امکانات یکی از مزایای منحصر بفرد جهاددانشگاهی است.
به علت اختصاص کم بودجه های پژوهشی، انجام تحقیقات بازارگرا در جهاددانشگاهی از سال های اولیه شروع به کار تحقیقاتی یک اصل مهم و بدون جایگزین بوده است و بیش از ۸۰ درصد هزینه های پژوهشی و خدماتی نهاد از این طریق تأمین می گردد در حالی که بخشی از وظایف و مأموریت های این نهاد از نوع وظایف و مأموریت های حاکمیتی و عمومی است. به هر حال این نوع انتخاب پروژه که متأثر از نیازهای مشتری است ما را از انجام تحقیقات برنامه ای و هدفمند و حتی بنیادی غافل نکرده ولی سرعت توسعه فعالیت های پژوهشی را قدری کند ساخته است. که با افزایش بودجه های پژوهشی رشد سریعی خواهد یافت.
ساختار سازمانی و تشکیلاتی در حوزه پژوهشی جهاددانشگاهی ساختاری منعطف است و متناسب با شرایط زمانی و اقتضای طرح و پروژه می تواند به سرعت کوچک و یا بزرگ شود این ساختار یک هسته ثابت دو یا سه نفره دارد که متناسب با حجم فعالیت ها به صورت ماتریسی قابلیت بزرگ شدن برای انجام پروژه ها و سپس بازگشت سریع به هسته اول در زمان پایان پروژه ها را دارد. و به خاطر این ویژگی است که از سازمان های کوچک پروژه تحقیقاتی بزرگ به ثمر می رسد که بسیاری از آنها برای اولین بار در کشور محقق می شود. و باعث کاهش اتکا و وابستگی یکطرفه علمی و تکنولوژیک جامعه به خارج از مرزها می گردد.هر چند که ایجاد مراکز رشد و پارک های علم و فناوری توسط دولت برای رسیدن به فناوری و شرکت های دانش بنیان دنبال می شود که موفقیت آن هم به دلیل بومی نبودن ایده، تضمین نمی شود. لیکن الگوی جهاددانشگاهی به عنوان مرکز موفق تولید علم و فناوری بومی در کشور این نوید را می دهد که با حمایت و تقویت آن بتوان به گسترش تولید علم و فناوری ایرانی که تضمین کننده توسعه پایدار کشور است دست یافت.

دکتر محمد صادق حاجی تاروردی
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی

منبع : روزنامه کیهان