ماهواره‌های مخابراتی

یکی از کاربردهای مهم و حیاتی فضا برای انسان مخابرات است. امروزه، پیشرفت و تکامل جوامع بشری و افزایش روزافزون نیازهای ارتباطی، توسعه شیوه‌های نوین ارتباطی را ضروری کرده است. ماهواره‌های مخابراتی را می‌توان بهترین، کارآمدترین و گاهی تنها راه ایجاد ارتباط بین دو نقطه از کره زمین دانست. مزایای بی‌شمار این فناوری، از جمله سرعت عمل بالا، پوشش مناسب، امکان ارتباط با دورترین و غیرقابل دسترس‌ترین مناطق و به‌صرفه بودن، استفاده از ماهواره‌های مخابراتی را اجتناب‌ناپذیر کرده است.
● مقدمه
در جهان امروز، فناوری فضایی به عنوان یکی از مهم‌ترین زمینه‌های رقابتی در بین کشورها شناخته می‌شود؛ به‌گونه‌ای که میزان دستیابی به اشکال گوناگون فناوری فضایی، مبنای دقیقی برای مقایسه کشورها از نظر توسعه اقتصادی و صنعتی محسوب می‌شود. بهره‌برداری از فضا با اهداف مختلفی صورت می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به اکتشافات علمی، استفاده از منابع بیکران فضا، مخابرات، سنجش از دور، آموزش از دور، مکان‌یابی و ناوبری اشاره کرد. با توجه به ویژگی‌ها و کاربردهای منحصربه‌فرد فناوری‌های فضایی، دیگر نمی‌توان زندگی بشر را بدون استفاده از فضا متصور بود. در این میان، یکی از کاربردهای مهم و حیاتی فضا برای انسان مخابرات است. امروزه، پیشرفت و تکامل جوامع بشری و افزایش روزافزون نیازهای ارتباطی، توسعه شیوه‌های نوین ارتباطی را ضروری کرده است. ماهواره‌های مخابراتی را می‌توان بهترین، کارآمدترین و گاهی تنها راه ایجاد ارتباط بین دو نقطه از کره زمین دانست. مزایای بی‌شمار این فناوری، از جمله سرعت عمل بالا، پوشش مناسب، امکان ارتباط با دورترین و غیرقابل دسترس‌ترین مناطق و به‌صرفه بودن، استفاده از ماهواره‌های مخابراتی را اجتناب‌ناپذیر کرده است. در کتاب حاضر، تلاش شده است تا ضمن معرفی ماهواره مخابراتی، اجزا و کاربردهای آن، نمونه‌هایی از این نوع ماهواره‌ها نیز برای آشنایی و مقایسه معرفی شود.
نمونه‌های ارائه شده، از مهمترین ماهواره‌های مخابراتی زمین‌ثابت متعلق به کشورهای آرژانتین، کانادا، چین، فرانسه، آلمان، هند و اندونزی هستند که با توجه به شباهت تعدادی از این کشورها از برخی جوانب با کشور عزیزمان، ایران، آشنایی با آنها می‌تواند به عنوان الگویی برای توسعه و دستیابی به فناوری ماهواره‌های مخابراتی در کشور مورد توجه قرار گیرد. همچنین، اطلاعات و مشخصات فنی ذکر شده برای هر یک از این ماهواره‌ها را می‌توان برای طراحی و ساخت ماهواره‌های مخابراتی مشابه به کار برد. در واقع، این مشخصات فنی بدون شک برای فاز صفر هر پروژه ماهواره‌ای مفید خواهد بود. چرا که برای طراحی هر سامانه‌ای، طراحان باید در اولین گام به داده‌های مربوط به سامانه‌های مشابه مراجعه کنند و نمونه‌ای متعارف از بین سامانه‌های موجود برگزینند.
از طرفی، جزئیات این مطالعه در سطحی است که برای عموم علاقه‌مندان به مباحث فضایی به ویژه کاربردهای فضا می‌تواند قابل بهره‌برداری باشد. از ماهواره‌های مخابراتی متعلق به دیگر کشورهای جهان، که مطالعه آنها برای تکمیل این کتاب پیشنهاد می‌شود، می‌توان به ماهواره‌های سری یوتل‌ست، اینمارست، اینتل‌ست، ایریدیوم، عرب‌ست ایتال‌ست،‌ اکسپرس، اکواِستار، گلوبال‌استار، سِس‌امریکام و ثریا اشاره کرد. در مجموع، نقش ارزنده ماهواره‌های مخابراتی در زندگی امروز بشر غیرقابل انکار است. از جمله کاربردهای گوناگون این ماهواره‌ها، می‌توان به پخش انواع برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی، شبکه‌های انتقال داده جهانی و منطقه‌ای مانند اینترنت، آموزش از دور، سمینارهای صوتی- تصویری بلادرنگ، ارسال اطلاعات، امداد و نجات و انواع مکالمات تلفنی ثابت و متحرک اشاره کرد. همچنین ماهواره‌های مخابراتی، گامی بزرگ در صنعت تجاری‌سازی فضا محسوب می‌شوند و بهره‌برداری تجاری از این ماهواره‌ها، به‌ویژه پس از جنگ سرد در دهه ۹۰ میلادی، راه را برای گسترش تجارت فناوری فضایی در تمام زمینه‌ها هموار کرد. به دلیل همین کاربردهای ارزشمند، دستیابی به فناوری ساخت، توسعه و پرتاب ماهواره‌های مخابراتی برای تمام کشورهای جهان حیاتی به نظر می‌رسد. لازم به ذکر است که امروزه، با توجه به توسعه روزافزون مخابرات ماهواره‌ای در سراسر جهان، شاهد ساخت و پرتاب ماهواره‌های متعدد مخابراتی از اقصی نقاط جهان هستیم.

منبع : پایگاه گروه هوا فضای مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف