سه مانع اصلی تولید محصول سالم: نبود آزمایشگاههای کنترل آلاینده‌های غذایی، نبود برنامه‌های ترویجی، اجباری نبودن استانداردهای ملی

▪ خبرنگار:
در کشور‌های توسعه‌یافته مسوولیت سنجش و کنترل بر اجرای استانداردهای ملی باقی‌مانده‌ی سم، کود و مایکوتوکسین‌ها به‌عهده‌ی چه سازمان یا وزارتی است؟
ـ مهندس مظاهری:
متفاوت است، وزارت کشاورزی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و موسسه‌ی استاندارد در کشورهای گوناگون این مسوولیت‌ را برعهده دارند، اما دراکثر کشورها کنترل باقی‌مانده‌ی سموم به‌عهده‌ی وزارت کشاورزی‌ست.
▪ خبرنگار:
می‌توانید برای خوانندگان توضیح دهید در کشورهای توسعه یافته، کنترل آلاینده‌های مواد غذایی در قالب چه فرآیندی انجام می‌گیرد؟
ـ مهندس مظاهری:
در آمریکا سازمان غذا و دارو (FDA) قوانینی در این زمینه دارد، هم‌چنین استانداردهای ملی دراین‌باره تدوین شده است؛ مسوولیت محصولات ارگانیک در کشور اندونزی به عهده‌ی وزارت کشاورزی است. در اتحادیه‌ی اروپا این امر تاحدودی متفاوت از دیگر کشورهاست، درواقع مجمعی برای تدوین قوانین و سازمان حمایت از مصرف‌کننده‌ی اتحادیه‌ی اروپا وجود دارد و تمام قوانین و استانداردها که پس از انجام تحقیقات در آزمایشگاه‌های معتبر تخصصی تدوین شده‌اند، بعد از تصویب به تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعلام می‌شود.
▪ خبرنگار:
بر اساس تبصره ماده‌ی ۲۸ قانون حفظ نباتات مصوب سال ۱۳۴۶، تعیین مقدار باقیمانده‌ی مجاز هر یک از سموم بر حسب مورد بر عهده‌ی مؤسسه‌ی بررسی آفات و بیما‌ری‌های گیاهی(موسسه‌ی تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور) است.
ـ مهندس مظاهری:
کارشناسان وزارت جهادکشاورزی به‌طورحتم در جلسات تدوین استاندارد ملی کود وسم شیمیایی حضور داشته‌اند و نظرات و پیشنهادات کارشناسی خود را با توجه به شرایط بومی و سبد مصرف ارائه داده‌اند.
▪ خبرنگار:
موسسه‌ی استاندارد یا وزارت جهادکشاورزی؛ کدام یک به‌عنوان مرجع اصلی در این زمینه شناخته شده است؟
ـ مهندس مظاهری:
سنجش و کنترل باقی‌مانده‌ی سموم براساس ضوابط سازمان حفظ نباتات و دفع‌آفات انجام می‌شود، حدمجاز استانداردهای باقی‌مانده‌ی سم و کود در موسسه‌ی استاندارد تدوین و تصویب شده و درنهایت به‌وسیله‌ی وزارت جهادکشاورزی اعلام می‌شود. اکنون تنها آزمایشگاه‌ سنجش باقی‌مانده‌ی سم و کود شیمیایی در سازمان حفظ نباتات مستقر است.
▪ خبرنگار:
سازمان حفظ نباتات در این زمینه چه مسوولیتی دارد؟
ـ مهندس مظاهری:
درسازمان حفظ نباتات میزان و نوع سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی مشخص می‌شود اما مسوولیت تدوین استاندارد ملی و نیز تعیین حدمجاز سموم به عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد است.
▪ خبرنگار:
حدمجاز سموم شیمیایی در موسسه‌ی استاندارد با چه الگو و روشی مشخص می‌شود؟
ـ مهندس مظاهری:
اساس کار ما حدمجاز کدکس و استانداردهای بین المللی است.
▪ خبرنگار:
آیا استاندارد کدکس می‌تواند الگوی مناسبی برای محصولات کشاورزی ایران باشد؟
ـ مهندس مظاهری:
بله، کدکس به حفظ سلامت مصرف‌کننده اهمیت بسیاری می‌دهد برای نمونه درارتباط با میزان افلاتوکسین در پسته، کدکس از JECFA درخواست کرد تا سلامت مصرف‌کننده را دراین امر مشخص کند.
▪ خبرنگار:
با توجه به شرایط کنونی، شما رابطه‌ی میان کدکس و استانداردهای ملی را چگونه تعریف می‌کنید؟
ـ مهندس مظاهری:
ما برای آن‌که بازارجهانی فروش محصولات‌مان را از دست ندهیم، مجبور به رعایت استانداردهای بین المللی هستیم.
▪ خبرنگار:
سازمان JECFA چه نقشی در تدوین استانداردهای کدکس ایفا می‌کند؟
ـ مهندس مظاهری:
JECFA کمیته‌ی تخصصی درمورد افزودنی‌های موادغذایی و آلاینده‌ها است. این سازمان بین‌المللی درواقع همکار کدکس است؛ متشکل از متخصصینی از سازمان خواروبار جهانی (FAO ) و سازمان تجارت جهانی (WTO) می‌باشد. در کمیته‌ی JECFA موضوعاتی مانند ارزیابی خطرات ناشی از موادغذایی آلوده در سطوح گوناگون به آلاینده‌ی مورد بررسی، مدیریت خطر، میزان مصرف سرانه، دریافت روزانه سموم به‌وسیله‌ی افراد جامعه وهم‌چنین تعیین گروه‌های آسیب‌پذیر و انجام مطالعات لازم برای تصویب حدمجاز آلاینده‌ها مورد توجه و مطالعه قرارمی‌گیرد. برای نمونه درمورد تعیین و اعلام حدمجاز آفلاتوکسین در محصول ذرت و بادام ‌زمینی میان دوعدد ۱۰ و ۲۰ اختلاف نظر وجود داشت؛ براساس تحقیق و بررسی‌هایی که به‌وسیله‌ی سازمان JECFA انجام شد به این نتیجه رسیدند که تغییر عدد ۱۰ به ۲۰ در ارتباط با حدمجاز افلاتوکسین ذرت و بادام ‌زمینی منجربه افزایش یک نفر به آمار سرطان در جمعیت جهان می‌شود. باتوجه به آن‌که تصویب عدد ۲۰ تفاوت معنی‌داری را در افزایش آمار سرطان بوجود نمی‌آورد و کمک شایانی به تجارت و اقتصاد کشورهای تولیدکننده خواهد‌کرد بنابراین حدمجاز ۱۵ را به عنوان استاندارد افلاتوکسین بادام ‌زمینی اعلام کردند.
ایران درسال گذشته اطلاعات مربوط به آلودگی افلاتوکسین در پسته را به JECFA اعلام کرد. سپس این کمیته پس از جمع‌آوری اطلاعات ازایران و دیگر کشورها و با استفاده از آمار مصرف‌ سرانه از سازمان بهداشت جهانی (WHO)عددهای پیشنهادی برای تعیین حد مجاز آفلاتوکسین که در اجلاس سال قبل کدکس مطرح شده بود را مطالعه کرد و با محاسبه موارد بالا به این نتیجه رسید که میان اعداد ۴و۸ و۱۰و۱۵ تفاوت قابل توجهی در ایجاد سرطان نمی باشد. درنهایت نتیجه‌ی مطالعات و ارزیابی خود را به کدکس اعلام کرد.
▪ خبرنگار:
آیا تحقیقات تنها درمورد محصول پسته انجام شده است یا آن‌که شامل دیگر محصولات کشاورزی نیزمی‌شود؟
ـ مهندس مظاهری:
کمیته‌ی JECFA زیرمجموعه‌ی FAO و WTO است که تحقیقات مربوط به ارزیابی آلاینده‌ها و افزودنی‌ها را بنا به درخواست کدکس بین الملل در محصولات و مواد غذایی موردنظر انجام می‌دهد.
▪ خبرنگار:
آیا درایران مرجع و یا سازمان مشخصی درارتباط با تولید و نظارت بر محصولات ارگانیک و بیو وجود دارد؟ آیا درمؤسسه‌ی استاندارد واحدی برای رسیدگی و نظارت براین امر تعبیه شده است؟
ـ مهندس مظاهری:
خیر، اما در کمیته‌ی کدکس محصولات تراریخته و GMO) genetically modified organism) محصولاتی که درآن‌ها اصلاح ژنتیک انجام شده است، استانداردهای مربوط بر این امر بررسی می‌شود.
▪ خبرنگار:
آیا وظیفه‌ی این کمیته نظارت برتولید محصولات ارگانیک است؟
ـ مهندس مظاهری:
نظام ارگانیک درواقع مدیریت تولید محصولات کشاورزی است و هدف از بنیان آن معرفی و به‌کارگیری روش‌های کاهش و عدم استفاده از مواد خارجی مانند سموم و کودهای شیمیایی درتولید محصول کشاورزی بیان شده است. البته باید به این نکته توجه کرد که در محصولات ارگانیک نیز ممکن است سم آفلاتوکسین مشاهده می‌شود زیرا این سم درگروه آلاینده‌های طبیعی قراردارد و ما می‌توانیم در تولید این محصولات تنها از مصرف سموم و کودهای شیمیایی اجتناب کنیم.
▪ خبرنگار:
اما می‌توانیم با رعایت اصول فنی-مهندسی میزان این سم را تا حد بسیاری کنترل کنیم؟
ـ مهندس مظاهری:
بله، با رعایت اصول Good Agriculture Practice ) GAP) و عملیات فنی- مهندسی کاشت، داشت، برداشت و هم‌چنین انبارداری و حمل و نقل مناسب می‌توان میزان این سم را به حداقل رساند.
▪ خبرنگار:
آیا درارتباط با صدور گواهی محصولات ارگانیک تا به‌حال اقدامی ازسوی مؤسسه‌ی استاندارد انجام شده است؟
ـ مهندس مظاهری:
با توجه به این‌که موضوع سموم شیمیایی مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است بنابراین مدیریت و نظارت بر میزان مصرف و نوع سموم شیمیایی و رعایت دوره‌ی کارنس(دوره‌ی تجزیه‌ی سموم در گیاهان) نیز به عهده‌ی این وزارت‌خانه است.
حدود ۲ سال است که مباحثی مانند تولید محصولات ارگانیک، ترویج آموزش‌های کشاورزی به بهره برداران و معرفی راه‌کار‌های جایگزین مبارزات شیمیایی دردفتر آموزش و ترویج وزارت جهادکشاورزی پیگیری می‌شود.
▪ خبرنگار:
معرفی محصول ارگانیک به عهده‌ی مؤسسه‌ی استاندارد است؟
ـ مهندس مظاهری:
درابتدا وزارت جهادکشاورزی باید ویژگی‌ و راهکارهای تولید محصول سالم و ارگانیک را به باغداران و کشاورزان آموزش دهد؛ برای نمونه کشاورز ممکن است به دلیل مشکلات اقتصادی، در مراحل کشت وکار از سموم و کود شیمیایی استفاده نکند اما باید به این نکته توجه داشت که محصولاتش را نمی توان ارگانیک معرفی کرد زیرا ما با مسئله‌ی باقیمانده‌ی سموم در خاک‌های کشاورزی ایران مواجه هستیم، هم‌چنین ممکن است سموم و مواد آلاینده از طریق محیط زیست، صنعت، آب و هوای آلوده جذب ماده‌ی غذایی سالم شوند.
▪ خبرنگار:
بنابراین باید برای اطمینان از این امر آزمون‌های سنجش کیفیت و سلامت محصولات ارگانیک انجام شود.
ـ مهندس مظاهری:
برای تشخیص محصولات ارگانیک نیاز به انجام آزمون است، اما گام نخست ترویج و آموزش راهکارهای تولید محصولات ارگانیک و هم‌چنین آگاه‌کردن تولیدکننده و مصرف‌کنندگان از مخاطرات سموم شیمیایی است. در سراسر جهان محصولات ارگانیک به‌عنوان محصول سبز و سالم معرفی می‌شوند.
▪ خبرنگار:
اگر قرارشود که درایران نیز به محصول ارگانیک برچسب داده شود آیا مؤسسه‌ی استاندارد مسوول این امراست؟
ـ مهندس مظاهری:
باتوجه به این‌که درایران تا به امروز ارائه‌ی برچسب به محصول ارگانیک انجام نشده است بنابراین به‌طور دقیق مشخص نیست که مرجع این امر چه سازمان و یا وزارتی است. اما درکشور اندونزی، وزارت کشاورزی مسوولیت بسته‌بندی و ارائه‌ی برچسب به محصولات ارگانیک باغی و زراعی عهده‌دار است. هم‌چنین باید توجه داشت که محصولات ارگانیک گران قیمت‌تراز محصولاتی هستند که درتولید آن‌ها از کود و سموم شیمیایی استفاده شده است.
ازسویی می‌توان با تکیه بر ترویج و فرهنگ‌سازی مناسب کشاورزان را از محاسن تولید محصولات ارگانیک و سالم آگاه کرد زیرا تولید محصول ارگانیک علاوه‌بر آن‌که به سلامت و ایمنی جامعه کمک شایانی می‌کند از منظراقتصادی سوددهی بیشتری برای بهره‌برداران خواهد داشت زیرا می‌توانند محصولات‌شان را با قیمت بالاتری بفروشند علاوه‌بر آن‌که هزینه‌های خرید کود، سم شیمیایی و هم‌چنین سم‌پاشی نیزحذف می‌شود؛ البته آموزش راهکارها و ارائه‌ی تکنولوژی‌های بیولوژیک برای مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی به کشاورزان امری اجتناب ناپذیر است تا آن‌ها بتوانند به این شیوه جایگزین مناسبی برای مبارزات شیمیایی داشته باشند.
▪ خبرنگار:
محدوده‌ی فعالیت‌های ترویجی انجام شده، در مؤسسه‌ی استاندارد را برای خوانندگان توضیح دهید؟ آیا موسسه سوابقی در زمینه‌ی ترویج محصولات ارگانیک داشته است؟
ـ مهندس مظاهری:
حیطه‌ی فعالیت‌های ترویجی موسسه‌ استاندارد ترویج استانداردهای ملی است.
▪ خبرنگار:
در صحبت‌های خود اشاره داشتید که هنوز اجرای تمام استانداردهای محصولات کشاورزی رویکردی اجباری ندارد؛ در این‌جا این پرسش مطرح می‌شود که اگر درکشورما اجرای استانداردها و قوانین اجباری شود کنترل و نظارت بر اجرا به عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد یا وزارت بهداشت است؟
ـ مهندس مظاهری:
درحال حاضر کنترل استاندارد حدمجاز مایکوتوکسین‌ها درغلات وارداتی اجباری و مسوولیت آن به عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد است و تمام محصولات مشمول استاندارد اجباری توسط موسسه استاندارد کنترل می شوند. باید به این نکته توجه شود که، درحال حاضر درایران دو نوع استاندارد اجباری و تشویقی وجود دارد، رعایت استانداردهای ملی مایکوتوکسین‌ها در ارتباط با محصولات داخلی اجباری نیست، اما تولیدکنندگان می‌توانند محصولاتی با رعایت استاندارد ملی تولید و مهراستاندارد تشویقی را از موسسه دریافت کنند.
▪ خبرنگار:
آیا این مهراستاندارد همانند برچسبی است که به محصولات سالم یا ارگانیک اختصاص می‌یابد؟
ـ مهندس مظاهری:
درموسسه‌ی استاندارد تا به‌حال برچسب محصول سالم صادر نشده است بلکه به محصولاتی که براساس استاندارد ملی تولید شده‌اند مهراستاندارد تعلق می‌گیرد.
▪ خبرنگار:
در صورت اجباری شدن رعایت استانداردهای تشویقی، موسسه استاندارد چه رویکردی خواهد داشت؟
▪ مهندس مظاهری:
موسسه استاندارد ملزم به کنترل محصولات مشمول استاندارد اجباری می‌باشد.
▪ خبرنگار:
اگر رعایت استانداردهای اجباری شود مسوولیت رصد کردن به عهده موسسه‌ی استاندارد است یا وزارت بهداشت مسوولیت این امر را عهده‌دار است؟
ـ مهندس مظاهری:
اگر رعایت استاندارد الزامی شود مسوولیت کنترل به عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد است که در این زمینه باید همکاری‌های متداومی را با وزارت بهداشت داشته باشد.
برای نمونه براساس تفاهم‌نامه‌ی موجود، کنترل و نظارت برکیفیت فیزیکی پسته‌ها‌ی صادراتی به اتحادیه‌ی اروپا، به‌عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد و سنجش میزان آفلاتوکسین به عهده‌ی وزارت بهداشت است؛ هم‌چنین موسسه‌ی استاندارد موظف به انجام نمونه‌برداری از محصول پسته با هدف آزمون‌ سنجش آفلاتوکسین برای محموله‌های غیر اروپایی است.
باید توجه کنید که در استانداردهای ملی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مطرح است. منظور از کنترل خصوصیات فیزیکی محصولات و موادغذایی مانند درصد آفت‌زدگی و نیز آفت‌های زنده، وجود مواد خارجی مانند سنگ‌ریزه، شن وغیره است که کنترل آن‌ها به عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد می‌باشد.
وظیفه‌ی موسسه‌ی استاندارد کنترل کیفی محصولات از منظر سلامتی است، در این زمینه وجود ماده‌ی خارجی یا آفت‌زنده تاثیر بسزایی در سلامت محصولات کشاورزی خواهد داشت. درحال حاضر براساس تفاهم‌نامه‌ای که میان اتحادیه‌ی‌ اروپا و وزارت بهداشت وجود دارد، کنترل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی به غیر از آفلاتوکسین به‌عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد و سنجش افلاتوکسین درمورد محصولاتی که به کشورهای اروپایی صادر می‌شود به عهده‌ی وزارت بهداشت است.
مسوولیت آزمون سنجش افلاتوکسین در محصول پسته‌ی صادراتی به مقصد کشورهایی به غیراز اتحادیه‌ی اروپا به‌عهده‌ی موسسه‌ی استاندارد و شرکت‌های خصوصی همکار، آزمایشگاه‌های اکرودیته (تایید صلاحیت شده از سوی موسسه استاندارد) است.
▪ خبرنگار:
آیا طرحی برای رصدکردن سلامت محصولات پیش بینی شده است؟ چرا تا به حال پژوهش دقیقی برای سنجش کیفی و سلامت محصولات غذایی که ارتباط مستقیمی با جسم و روان انسان‌ها دارد انجام نشده است؟
ـ مهندس مظاهری:
این تحقیقات تا به امروز به صورت پراکنده انجام شده، برای نمونه آزمون سنجش اکراتوکسین در کشمش اجباری نیست اما کشور خریدار این حق را دارد که گواهی میزان اکراتوکسین محصول کشمش را از کشور تولیدکننده درخواست کند.
▪ خبرنگار:
برای انجام این رسالت مهم و بزرگ بهداشتی در کشور، تعامل وزارت بهداشت، موسسه‌ی استاندارد و جهادکشاورزی چگونه پیش بینی و برنامه ریزی شده است؟
ـ مهندس مظاهری:
تدوین استانداردهای ملی نیازمند همکاری تمام سازمان‌های مرتبط خصوصی، دولتی و حتی سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان است. درابتدا باید اهمیت تدوین استاندارد محصولات کشاورزی توسط کمیته‌ی تصمیم‌گیری موسسه‌ی استاندارد مشخص شود سپس دبیر موظف است در جلسات کمیته‌ی فنی از تمام صاحب‌نظران و متخصصان مرتبط با امر تدوین استانداردهای ملی دعوت کند.
ازسویی تدوین استانداردهای موادغذایی مستلزم همکاری کارشناسان اتحادیه‌های موادغذایی، وزارت بهداشت، وزارت جهادکشاورزی و وزارت صنایع و دانشگاهها است.
▪ خبرنگار:
پس از تصویب استاندارد ملی، موضوع مطالعات ریسک چگونه بررسی خواهد شد؟
ـ مهندس مظاهری:
باید بخش یا نهادی دراین زمینه تعبیه شود که این امر مستلزم همکاری کارشناسان و نیروی متخصص از وزارت جهادکشاورزی، بهداشت، موسسه‌ی استاندارد و... است؛ تا به‌حال مطالعات ریسک در سطح ملی انجام نشده است و این مطالعات باید قبل از تدوین و تصویب استاندارد انجام شود.
▪ خبرنگار:
در ارتباط با مایکوتوکسین‌ها نیز مطالعات ریسک انجام نشده است؟
ـ مهندس مظاهری:
اطلاعات مربوط به مایکوتوکسین‌ها را به JECFA اعلام کرده‌ایم تا این کمیته با استفاده از اطلاعات ایران و دیگر کشورها مطالعات ریسک را دراین زمینه انجام دهد.
▪ خبرنگار:
بنابراین مطالعات انجام شده در زمینه‌ی مایکوتوکسین‌ها شاخص محصولات کشور ایران نیست.
ـ مهندس مظاهری:
الزامی وجود ندارد، اما می‌تواند شاخص ایران نیزباشد. درارتباط با افلاتوکسین موجود در پسته‌ی ایران اطلاعات خام را که نتیجه‌ی آزمون‌های سنجش افلاتوکسین درطی ۳ سال است از سازمان بهداشت، موسسه‌ی استاندارد و بخش‌های خصوصی جمع‌آوری و به ‌JECFA اعلام کردیم.
▪ خبرنگار:
مدیریت ریسک هنگامی مفهوم خواهد داشت که درآن به عواملی مانند سبدغذایی و میزان مصرف نیز توجه شود.
ـ مهندس مظاهری:
سبدغذایی به‌وسیله‌ی دوسازمان FAO و WHO مشخص می‌شود؛ هم‌چنین انستیتوی تغذیه، مطالعات و تحقیقات مربوط به سبد مصرف را انجام می دهد.
▪ خبرنگار:
بنابراین درحال حاضر شما استاندارد ملی را بدون درنظر گرفتن سبد مصرف غذایی مشخص می‌کنید؟
ـ مهندس مظاهری:
استاندارد ملی ایران از استاندارد بین‌المللی کدکس پیروی می‌کند و با توجه به این‌که کدکس مطالعات جامعی در ارتباط با سموم در محصولات کشاورزی انجام داده است، بنابراین ما می‌توانیم دراین زمینه از آن‌ها الگوبرداری کنیم.
▪ خبرنگار:
واقعاً تفاوت چندانی میان سبد مصرف ایران و آن‌چه در کدکس بین‌المللی به‌عنوان سبد مصرف معرفی‌ می‌شود وجود ندارد؟
ـ مهندس مظاهری:
کدکس سبد مصرف را درکل درنظر می‌گیرد و هدف آن تامین سلامت مصرف‌کننده است و دراین زمینه عددی را پیشنهاد می‌دهد که کمترین آسیب و زیان را به مصرف‌کنندگان برساند.
▪ خبرنگار:
اجرا و الزام‌آورشدن استانداردهای کدکس به‌وسیله‌ی چه نهاد و یا سازمانی درایران پیگیری می‌شود؟
ـ مهندس مظاهری:
درشورای عالی استاندارد میزان اهمیت و الزام اجرای استانداردهای ملی براساس سبد مصرف مشخص می‌شود برای نمونه درارتباط با محصولات غذایی که به شکل انبوه در کارخانه‌ها تولید می‌شود و میزان مصرف آن‌ها زیاد است شیوه‌ی اجرا و الزام‌آورشدن استانداردها دراین شورا مشخص می‌شود.
▪ خبرنگار:
گفته می‌شود مؤسسه‌ی استاندارد متناسب با مسوولیت‌های بزرگ حاکمیتی‌ای که بر عهده دارد، از امکانات و آزمایشگاه‌های لازم برای اعمال مسوولیت‌های خود برخوردار نیست وبه تعبیری بسیاری از مسوولیت‌های این موسسه به دلیل عدم تخصیص اعتبار و بودجه اجرایی نمی‌شود.
ـ مهندس مظاهری:
تأسیس و تجهیز آزمایشگاه‌ها نیاز به بودجه‌ دارد؛ به باورمن تأسیس بخش‌های خصوصی به‌عنوان آزمایشگاه‌های همکار نقش مهمی دراین امر می‌توانند ایفا کنند.
▪ خبرنگار:
باید الزام قانونی دراین امر وجود داشته باشد تا بهره بردار در تولید محصولاتش به فاکتورهایی مانند انجام آزمون‌های تجزیه‌ خاک، گیاه و سنجش آلاینده‌ها اهمیت دهد؛ زیرا درغیراین‌صورت زارعین نیازی احساس نمی‌کنند که محصولی مطابق با استانداردهای ملی تولیدکنند و آزمایشگاه‌های خصوصی درصورتی‌که حمایت نشود با مشکل مواجه خواهند شد.
ـ مهندس مظاهری:
فرهنگ سازی در ارتباط با تولید و مصرف محصول سالم به عهده‌ی معاونت ترویج وزارت جهادکشاورزی است.
▪ خبرنگار:
بنابراین می‌توان این گونه نتیجه‌گیری کرد:
۱) باید در مرحله‌ی اول آزمایشگاه‌ها تأسیس و تجهیز شوند.
۲) وزارت جهاد کشاورزی باید اقدام به آموزش و ترویج مسائل فنی و علوم نوین کشاورزی کند.
۳) استانداردهای تشویقی به اجباری تبدیل شوند.
ـ مهندس مظاهری:
درست است لازم به‌یادآوری‌ست، درارتباط با باقی‌مانده‌ی سموم، استاندارد حدمجاز و روش‌های آزمون تدوین شده است اما اجباری بودن آن هنوز تعیین نشده است. ازسویی ما هنگامی می‌توانیم استانداردی را اجباری اعلام کنیم که تجهیزات آزمایشگاهی سنجش آن را داشته باشیم.

گفت و گو:
مهندس مرجان طاووسی ـ خبرنگار مهندسی کشاورزی سرویس مسائل راهبردی ایران

منبع : خبرگزاری ایسنا