نگاهی به مهاجرت و تأثیرات آن بر خانواده‏ها و زنان ایرانی‏

سست شدن شدید ساختار و نهاد خانواده‏ یکی از تبعات مهاجرت به شمار می‌رود به نحوی که خانواده‏های ایرانی در محیط مهاجرت ، به شدت در معرض فروپاشی قرار دارند . طبق تحقیقات ، میزان طلاق در بین ایرانیان ساکن امریکا و اروپا ، ده برابر میزان طلاق در ایران است . به گزارش "ایونا" ، این رقم در بین مهاجران ایران در کشورهای اسکاندیناوی (سوئد، نروژ، فنلاند و...) به رقم تکان‏دهنده سه طلاق از هر چهار ازدواج می‏رسد . در سفرنگارنده به کشور سوئد ، رئیس مرکز اسلامی این کشور در استکهلم ابراز داشت که در هر پانزده دقیقه در عصر روزهای تعطیل ، یک فقره طلاق اتباع ایرانی توسط ما به ثبت می‏رسد .
در بررسی دلایل این آمار تکان‏دهنده در بین مهاجرین ایرانی می‏توان به چند نکته اشاره کرد :
الف) تغییر ساختار سنتی خانواده و تضعیف جایگاه پدر
به دلیل مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، جایگاه پدر به شدت متزلزل شده و عملاً عنوان سرپرست خانواده در بین بسیاری از خانواده‏های مهاجر ایرانی معنا و مفهوم ندارد . به دلیل اشتغال بسیاری از زنان مهاجر ایرانی که در سال‏های قبل از مهاجرت به شغل رسمی خاصی اشتغال نداشته‏اند و به دنبال آن «افزایش قدرت اقتصادی زن در خانواده» ، آتش اختلافات فزون‏تر گشته و احساس «تنش‏های شدید روانی» در خانواده ، سبب فروپاشی آن می‏گردد. زن مهاجر در نقش جدید خود دلیلی برای حفظ پایگاه سنتی خانواده نمی‏بینند و به دلیل تمکن نسبی مالی خود چارچوب‏های گذشته را مراعات نمی‏نمایند . طبق آمار یکی از کارشناسان ، حدود ۷۵درصد از زنان ایرانی مهاجربه‏ کاراشتغال دارند .
ب) شرایط جدید فرزندان‏
فرزندان در محیط جدید علاوه بر عامل بحران هویت ، به چند دلیل کمتر قادر به حفظ ساختار خانواده می‏باشند که در آن میان می‏توان به عوامل ذیل اشاره کرد :
۱) اول اینکه فرزندان به زبان انگلیسی و یا زبان‏های خارجی دیگر تسلط دارند و به دلیل سپری کردن سنین رشد در غرب بسیار کمتر با زبان فارسی آشنا هستند و همین امر موجب می‏شود ارتباط کلامی والدین و فرزندان کمتر گردد .
۲) دوم، فرزندان خانواده، به ویژه فرزندان دختر که در دوران حضور در ایران به نحوبیش‏تری تحت کنترل بودند ، در محیط جدید و به دلیل شرایط ارزشی و قوانین کشورهای محل مهاجرت به سادگی قادر به جدایی از والدین و خانواده بوده و نیازی به حفظ زندگی خود به نحو سنتی ندارند .
در بررسی‏های مربوط به زنان و حوزه زن ، از معقول‏ترین بحث‏ها ، نگاه دقیق و جامع به زن و خانواده مهاجر ایرانی در خارج از کشور است . در این راستا مقاله حاضر با تأکید بر نقش زن ، به نگارش در آمده است .
● خلاصه‏ای در زمینه ایرانیان مهاجر
ایرانیان در حال حاضر در بیش از پنجاه کشور جهان حضور دارند که از میان این‏کشورها حضور ایرانیان مهاجر به ترتیب در کشورهای امریکا ، فرانسه ، انگلستان ، آلمان ، ترکیه و استرالیا بیش از دیگر نقاط جهان است . در حال حاضر تعداد مهاجرین ایرانی در خارج از کشور طبق آمار غیررسمی تا سه میلیون نفر برآورد می‏شود که حدود یک میلیون نفر در امریکا ، یک میلیون نفر در اروپای غربی و اسکاندیناوی و مابقی در دیگر کشورهای جهان سکونت دارند . از نظر ویژگی جمعیتی در حال حاضر سن متوسط ایرانیان مقیم و مهاجر بین ۲۵ - ۳۲ سال بوده و اکثر آنان را جوانان و نوجوانان تشکیل می‏دهند . تقریباً جمعیت زنان با مردان مساوی است .به طور کلی پیشرفت تحصیلی و علمی ایرانیان مقیم در کشورهای دیگر از موضوعات قابل توجه به شمار رفته و تاکنون چندین پایان‏نامه و رساله دکتری‏ در این زمینه نگارش یافته است .
در زمینه ثروت و دارایی نیز ایرانیان به طور کلی ثروتمندترین اقلیت مهاجر به شمار می‏روند و برخی از ایرانیان مقیم اروپا و امریکا از ثروتمندترین افراد جهان به شمار می‏روند . طبق آمار ایرانیان مقیم خارج از کشور تاکنون حدود چهارصد میلیارد دلار در جهان سرمایه‏گذاری نموده‏اند . با وجود این ، مهاجرت برای تمامی خانواده‏های ایرانی و در رأس آن‏ها زنان مهاجر ایرانی سبب معضلات بسیاری گردیده است که در ادامه به بررسی تأثیر مهاجرت در خانواده‏های ایرانی مقیم و مهاجر می‏پردازیم .
● خانواده مهاجران و بحران هویت‏
یکی از جامعه‏شناسان ایرانی مقیم سوئد ، در تحقیقی در زمینه تأثیر مهاجرت بر خانواده‏های ایرانی ، از مهاجرت به عنوان زمین لرزه‏ای که بنیان بسیاری از اعتقادات و ارزش‏های اجتماعی خانواده‏ها را تکان داده است ، یاد می‏کند . در این زمینه نگاهی به خانواده‏های ایرانی مهاجر روشن می‏سازد که عواملی چون تضاد فرهنگی نسل اول و دوم خانواده (پدر، مادر و فرزندان) سبب بحران هویت در بین خانواده‏های ایرانی شده است ؛ زیرا محیط رشد فرزندان عملاً با محیط رشد فرهنگی پدر و مادر خود تناسبی ندارد و علاوه بر این ، فرزندان در فضای خانه با یک فرهنگ و در جامعه با فرهنگی کاملاً متفاوت درگیرند .
این بحران هویت حتی در بسیاری از موارد به زوج‏های ایرانی نیز سرایت کرده و چگونگی برخورد زن و مرد مهاجر ایرانی را به شدت تحت‏الشعاع قرار داده است .
● اعتیاد و فساد و فحشا در بین خانواده‏های ایرانیان مقیم‏
یکی دیگر از معضلات خانواده‏های ایرانیان مقیم ، روی آوردن بسیاری از اعضای این خانواده‏ها به مسائلی چون فساد اخلاقی و اعتیاد است . متأسفانه بازیگران بسیاری از فیلم‏های ضداخلاقی به خصوص در سطح اروپا را زنان ایرانی تشکیل می‏دهند و حضور ایرانیان از جمله دختران نوجوان در باندهای ضداخلاقی غربی ، بسیار شایع می‏باشد . علاوه بر این ، اعتیاد نیز از مسائل دامنگیر ایرانیان مهاجر است و با وجود عدم در دست بودن آمار علمی در این زمینه ، نگاهی به نشریات و رسانه‏های ایرانیان مهاجر در سطح اروپا و امریکا نشان‏گر فراگیر بودن این معضل می‏باشد .
● سوءاستفاده ازمهاجرین ایرانی بالاخص زنان‏
یکی دیگر از معضلات مطرح در جامعه ایرانی ، سوءاستفاده از ایرانیان مقیم در مسائل سیاسی توسط گروه‏های سیاسی و اپوزیسیون می‏باشد . گروه‏های سیاسی معارض با حاکمیت ایران ، به ویژه در دهه اول پس از پیروزی انقلاب و پس از مهاجرت ایرانیان ، اقدام به سوءاستفاده‏های بسیار زیادی از آن‏ها نموده و هر از چندی با عَلَم کردن یک نفر و ساپورت تبلیغاتی آن فرد در زمینه‏هایی چون شکنجه و... در ایران ، علاوه بر بهره‏برداری در جهت منافع خود ، بسیاری از ایرانیان را نیز از فعالیت‏های مختلف سرخورده نمودند .
این اقدام که در مورد زنان مهاجر ایرانی ابعاد بیش‏تری پیدا می‏کند ، متأسفانه سبب سرخوردگی بسیاری از ایرانیان در سال‏های بعد شده و می‏شود .
● برگزاری جنبش‏های ملی و مذهبی‏
از دیگر نکات بسیار بارز در زندگی خانواده‏های مهاجر ایرانی ، سعی در بازیابی فرهنگ‏ها و زنده نمودن همبستگی در درون گروه‏های خود می‏باشد . از بارزترین این روش‏ها به خصوص در سال‏های اخیر می‏توان به برگزاری جشن‏های سنتی و ملی چون عید نوروز ، عید مهرگان ، عزاداری امام حسین علیه السلام و... اشاره نمود که به صورت جمعی برگزار می‏شوند . با وجود مقاومت گروه‏های سیاسی ، در مناسبت‏هایی چون‏سیزده نوروز ، جشن نوروز و... حتی دولتمردان امریکا نیز کمک‏هایی در این زمینه مبذول داشته‏اند .
برخی ایرانیان ، مانند ایرانیان مقیم نیوجرسی نیز در برخی مناسبت‏ها مانند عید نوروز ، ضمن برپایی سفره بزرگ هفت سین به برگزاری جشن عید به صورت همگانی پرداخته‏اند .
در سال‏های اخیر علاوه بر موارد ذکرشده می‏توان به روی‏آوری ایرانیان مهاجر به فن‏آوری اینترنت و گشایش و افتتاح وب‏سایت‏های مخصوص ایرانیان در آن اشاره کرد .
● نتیجه‏گیری‏
با توجه به وجود حدود۸۰۰ هزار خانواده ایرانی مهاجر و با توجه به مسائل ذکرشده ، ضرورت بررسی دقیق و جامع رویکردهای مربوط به مهاجرت و آسیب‏شناسی مسائل مربوط به آن از مهم‏ترین وظایف متولیان و مسئولین مربوطه می‏باشد . حضور نزدیک به دو میلیون زن ایرانی مهاجر و مشکلات ناشی از آن ، سستی نهاد خانواده به دلیل مسائل ویژه مهاجرت و... در میان این گروه ، ضرورت فعالیتی جامع در این زمینه را آشکار می‏سازد .

منبع: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان

منبع : روزنامه تفاهم