۵۰ سال نوسان بهای نفت

بهای نفت طی حدود ۵۰ سالی که از تاسیس اوپک می گذرد، از ۲ دلار تا بیش از ۱۴۷ دلار هر بشکه نوسان داشته است. آنچه در پی می آید گاه شمار نوسان بهای نفت از ابتدای تاسیس اوپک در سال ۱۹۶۰ تا کنون است:
● ۲۰۰۸- در نخستین روز معاملات نفت در این سال، بهای نفت خام پایه بورس نیویورک برای نخستین بار از مرز ۱۰۰ دلار هر بشکه عبور می کند.
قیمت های نفت در شش ماهه نخست سال ۲۰۰۸ به طور نسبتا پیوسته افزایش می یابد. در روز ۱۱ جولای (۲۱ تیر) بهای هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال به ۱۴۷ دلار و ۵۰ سنت و نفت خام سبک شیرین پایه بورس نیویورک به هر بشکه ۱۴۷ دلار و ۲۷ سنت می رسد.
به اوج رسیدن بهای نفت با اعتراف رهبران کشورهای غربی به نگرانی از بحران اقتصادی همراه است که به دنبال سقوط بازار وام های مسکن آمریکا، جهان را در می نوردد.
روز ۱۵ جولای پس از اظهارات بن برناکه، رئیس فدرال رزرو آمریکا مبنی بر کاهش قابل ملاحظه تقاضا در آمریکا به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده نفت جهان، عرضه انبوه موجودی برای فروش آغاز می شود. در اواسط سپتامبر قیمت های نفت به کمتر از ۱۰۰ دلار هر بشکه کاهش می یابد و این روند هنوز ادامه داد.
● ۲۰۰۷- قیمت ها در اوایل سال ۲۰۰۷ کاهش می یابد اما ترکیبی از عوامل مانند تنش در مرز ترکیه و عراق و کاهش ارزش دلار، که نفت بیشتر کشورهای مصرف کننده عمده بر اساس آن تعیین می شود، بهای نفت را در اکتبر این سال تا ۹۰ دلار هر بشکه افزایش می دهد.
● ۲۰۰۵- بهای نفت خام در ماه آگوست ۲۰۰۵ به بیش از ۶۸ دلار هر بشکه افزایش می یابد. طوفان های کاترینا و ریتا که به تاسیسات پالایشی آمریکا در خلیج مکزیک آسیب می زنند، علت این افزایش هستند.
● ۲۰۰۳ – تهاجم تحت رهبری آمریکا به عراق به طور موقت ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت را در روز از بازار خارج می کند و زنگ خطر را در خاورمیانه که محل بیشترین ذخایر نفت جهان است، به صدا در می آورد.
با ورود اقتصادهای غربی به یک دهه رونق اقتصادی و افزایش رشد اقتصادهای نوظهور مانند چین، هند، روسیه و برزیل تقاضا برای نفت افزایش می یابد.
درحالیکه تقاضا در بیشتر کشورهای توسعه یافته از سال ۱۹۹۷ بسیار آهسته افزایش می یابد، مصرف چین که سال هاست رشد اقتصادی دو رقمی را تجربه کرده است، تقریبا دو برابر می شود. چین در سال ● ۲۰۰۳ پس از آمریکا به دومین مصرف کننده بزرگ نفت جهان بدل می شود.
● ۱۹۹۸- اقتصاد کشورهای شرق آسیا معروف به ببرهای آسیا وارد دوران رکود می شود، تقاضا برای نفت کاهش می یابد و بهای نفت خام برنت در پایان این سال به ۹ دلار و ۵۵ سنت هر بشکه می رسد. اما دسامبر سال ۱۹۹۸ نقطه پایان کاهش بهای نفت و آغاز روندی است که طی آن بهای نفت طی ۹ سال ۱۵ برابر افزایش می یابد.
● ۱۹۹۰- تهاجم عراق به کویت و نخستین جنگ خلیج فارس قیمت های نفت را در ماه اکتبر این سال به ۴۱ دلار و ۹۰ سنت، که تا این زمان بی سابقه بوده است، افزایش می دهد. اما افزایش قیمت ها دیری نمی پاید زیرا نیروهای تحت رهبری آمریکا امنیت میدان های بزرگ عربستان سعودی و خطوط کشتیرانی در خلیج فارس را برقرار می کنند.
● دهه ۹۰ – بهای نفت خام بین ۱۰ الی ۲۵ دلار هر بشکه نوسان می یابد و در بیشتر سال های این دهه قیمت ها در شرایط واقعی کاهش می یابد.
● ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸- جنگ ایران و عراق. بهای نفت خام " فورتیز" در اوایل این دهه به ۴۰ دلار هر بشکه افزایش می یابد. اما بهای نفت به مدت بیش از ۱۰ سال از این رقم فراتر نمی رود زیرا رکود در اوایل دهه ۸۰ همراه با تلاش برای صرفه جویی در مصرف انرژی، تقاضا برای نفت را در جهان کاهش می دهد و به اشباع بازار می انجامد.
● ۱۹۸۳- اوپک نظام قیمت گذاری ثابت را لغو می کند و در تلاش به منظور به دست آوردن دو باره سهم بازار، قیمت های نفت را کاهش می دهد. اوپک می کوشد برای اعضا سهمیه های تولید را رواج دهد اما با موفقیت اندکی روبه رو می شود. برخی از اعضای اوپک بیش از سهمیه تولید می کنند.
● ۱۹۸۰ – بهای نفت سبک عربی در ماه ژانویه به ۳۶ دلار هر بشکه افزایش می یابد. افزایش قیمت ها به افزایش تولید در کشورهای غیر عضو اوپک و عمدتا تولید کنندگان دریای شمال می انجامد، جایی که نفت خام فورتیز به نوعی نفت شاخص جایگزین تبدیل می شود. نفت فورتیز خود پس از چندی جای خود را به نفت خام مخلوط برنت می دهد.
● ۱۹۷۹- انقلاب در ایران، که دومین تولید کننده بزرگ اوپک پس از عربستان است، در پایان دهه ۷۰ میلادی دومین شوک نفتی را موجب می شود.
● ۱۹۷۳- جنگ اعراب و اسرائیل. اوپک کنترل قیمت ها را از دست شرکت های چند ملیتی غربی خارج می کند. تحریم نفتی اعراب خریدهایی را که از ترس ناشی می شود، سبب می شود و نخستین شوک نفتی را به دنبال می آورد. به این ترتیب بهای نفت از حدود ۲ دلار و ۵۰ سنت درماه ژانویه به ۱۱ دلار و ۵۰ سنت در سال ۱۹۷۴ افزایش می یابد.
● دهه ۱۹۷۰- کشورهای تولید کننده نفت در تلاش برای کنترل صنعتی که بیشترین درآمدهای ارزی را نصیبشان می کند، شکل تهاجمی تری به خود می گیرند. صنعت نفت در چندین کشور ملی می شود و سایر دولت ها برای توافقاتی که نفع بیشتری را نصیبشان سازد، با شرکت های بزرگ چند ملیتی که نفتشان را تولید می کنند، وارد مذاکره می شوند.
● ۱۹۶۰- سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) توسط ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا ایجاد می شود. بهای نفت برپایه نفت سبک عربستان سعودی (سبک عربی) که تا سال ۱۹۸۰ نفت پایه به شمار می آمد، طی چندین سال بین ۲ الی ۳ دلار هر بشکه تغییر می کند.
▪ فراز و نشیب بهای نفت بر اساس شرایط اسمی
ـ ۱۹۶۰: در زمان تاسیس اوپک هر بشکه ۲ دلار
ـ ۱۹۷۳: به هنگام تحریم نفتی اعراب هر بشکه ۱۱ دلار و ۵۰ سنت
ـ ۱۹۸۰: به دنبال انقلاب در ایران هر بشکه ۴۰ دلار
ـ ۱۹۸۶: اشباع بازار نفت، کاهش بهای نفت به هر بشکه ۸ دلار و ۷۵ سنت.
ـ ۱۹۹۰:نخستین جنگ خلیج فارس و افزایش بهای نفت به هر بشکه ۴۱ دلار و ۹۰ سنت.
ـ ۱۹۹۴: عرضه اضافی اوپک و کاهش بهای نفت به ۱۲ دلار و ۹۰ سنت هر بشکه.
ـ ۱۹۹۶: محدودیت های عرضه به دنبال افزایش تقاضا برای فرآورده های نفتی. هر بشکه ۲۵ دلار و ۶ سنت.
ـ ۱۹۹۸: بحران اقتصادی در آسیا. نفت هر بشکه ۹ دلار و ۵۵ سنت.
ـ ۲۰۰۰: تنش در روابط کویت و عراق و نگرانی های آمریکا در مورد عرضه. بهای نفت ۳۵ دلار و ۳۰ سنت.
ـ ۲۰۰۱: حملات ۱۱ سپتامبر به مرکز تجارت جهانی. بهای هر بشکه نفت ۳۱ دلار و ۵ سنت.
ـ ۲۰۰۳: تبدیل چین به دومین کشور بزرگ مصرف کننده نفت جهان. هر بشکه نفت ۲۸ دلار و ۸۳ سنت.
ـ ۲۰۰۵: وزش طوفان های کاترینا و ریتا و خسارت به تاسیسات نفت آمریکا در خلیج مکزیک. افزایش بهای هر بشکه نفت به ۶۸ دلارو ۸۹ سنت.
ـ ۲۰۰۶: جنگ اسرائیل و لبنان. افزایش بهای هر بشکه نفت به ۷۸ دلار و ۶۵ سنت.
ـ ۲۰۰۸: افزایش بهای نفت برنت به بالاترین میزان: هر بشکه در روز ۱۱ جولای (۲۱ تیر) ۱۴۷ دلار و ۵۰ سنت.
ـ ۲۰۰۸: میانگین بهای نفت در سال ۲۰۰۸ تا روز منتهی به ۱۸ نوامبر. هر بشکه ۱۰۷ دلار و ۷۲ سنت.

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا