روایتی نامنسجم

فیلم سینمایی دعوت نخستین فیلم غیرجنگی ابراهیم حاتمی کیا به شمار می آید البته او با ساخت سریال تلویزیونی حلقه سبز به سینمای غیرجنگی روی آورد و تغییر مسیر داد. این فیلم، به یکی از شایع ترین مشکلات روز جامعه، یعنی سقط جنین می پردازد. حاتمی کیا در ساخت دعوت از بازیگران مطرح و سوپراستاری چون، محمدرضا شریفی نیا، مهناز افشار، گوهر خیراندیش، فرهاد قائمیان، کتایون ریاحی، سارا خوئینی ها، آناهیتا نعمتی، محمدرضا فروتن، رضا بابک، سحر جعفری جوزانی، ثریا قاسمی، مریلا زارعی، بهره برده است. این فیلم به لحاظ ویژگی هایی که دارد با استقبال خوبی از سوی مخاطبان روبه رو شد و حدود ۹ میلیارد ریال فروش داشت.
او نتوانسته در ارائه زنان قدرتمند که در خانواده نقش محوری دارند به خوبی عمل کند. هرچند که می گویند دعوت فیلمی زنانه است ولی زنان این فیلم ضعیف هستند و با نگاهی مردسالارانه طراحی شده است و نویسندگان این فیلم حاتمی کیا و چیستا یثربی در نگارش بیشتر خود را درگیر قصه های تازه و جذاب کرده اند تا فیلم جذاب و مخاطب پسند شود به همین دلیل شخصیت پردازی ها کم رنگ هستند. دعوت ساختاری اپیزودیک دارد و در هر اپیزود به صورت مجزا مشکلات یک زوج را در برابر بارداری ناخواسته یک زن ، مشکلاتی که زنان برای نگه داشتن یا سقط آن دارند مطرح می کند. اما اپیزودها و کاراکترهای فیلم هیچ انگیزه ای در مخاطب به وجود نمی آورند. مشکل بزرگ فیلم را باید به نبود یک انسجام قابل قبول روایی و ساختاری در هر اپیزود نسبت داد. هر اپیزود این فیلم می توانست به تنهایی به یک فیلم سینمایی بلند و جذاب تبدیل شود. یکی از دلایلی که دعوت نتوانسته روی مخاطب تاثیر بگذارد همین اپیزودیک بودن فیلم است. ساختار اپیزودیک فیلم نیز دچار مشکلات عمده ای است و به جای این که یک فیلم واحد، اپیزودیک باشد ۵ فیلم کوتاه است که به موضوع پرداخته شده است و اپیزودهای آن به هم پیوسته نیست.در اپیزود اول مهناز افشار در نقش هنرپیشه مشهور سینما (شیدا صوفی) و سیامک انصاری در نقش همسر او بازی می کند. او از طریق تماسی تلفنی از سوی آزمایشگاه متوجه باردار شدنش می شود و این مسئله را مشکل و سدی در راه پیشرفت خود می داند.افشار نقش هنرپیشه ای جاه طلب را بازی کرده است.
این اپیزود با به تصویر درآوردن نمایی زیبا در حالی که افشار مانند مرده در آب افتاده آغاز و در واقع با یک فیلم در فیلم شروع می شود. تورج منصوری فیلم برداری خوبی دارد که به جذابیت این اپیزود کمک می کند. ولی مشکل این اپیزود محتوای آن است. این اپیزود با وجود این که صحنه های جذاب و زیبایی دارد و محمدرضا شریفی نیا، افشار و سیامک انصاری بازی می کنند ضعیف ترین اپیزود فیلم است. نکته جالب اپیزود اول این است که حاتمی کیا و عوامل پشت صحنه در این فیلم بازی دارند- همان گونه که اشاره شد این اپیزود فیلم در فیلم است- اپیزود دوم قصه خورشید نام دارد و سحر جعفری جوزانی در نقش سودابه و محمدرضا فروتن در نقش زینال زن و شوهری شهرستانی (با لهجه ای لری) که به طور سیار کار می کند. این زوج از طبقات پایین جامعه هستند که به علت مشکلات اقتصادی و مالی سعی در سقط جنین دارند و از بچه دار شدن می ترسند که از این رو با زنی به نام خورشید آشنا شده که خورشید- ثریا قاسمی- بچه را از آن ها خریداری می کند تا بعد از به دنیا آمدن برای خود نگه دارد. در این اپیزود تلاش کارگردان و نویسنده بر این بود که مخاطب با قصه احساس نزدیکی کند تا مخاطب مشتاقانه به تماشای سرانجام کار بنشیند. محمدرضا فروتن و سحر جعفری جوزانی بازی ضعیف دارند و بازی شان را تنها به درست ادا کردن لهجه لری محدود کرده اند که در بعضی جاها به طنز کشیده شده است.
در پایان این اپیزود این زوج تصمیم به نگه داشتن جنین کرده و از دست خورشید خانم فرار می کنند که پرداخت مناسبی دارد. حاتمی کیا در این اپیزود فضای مساعدی برای روایت تلخی فقر فراهم کرده است. گوهر خیراندیش و رضا بابک زوج میانسال و مذهبی از قشر متوسط جامعه هستند که در سفری که به کربلا داشته اند باردار شده است.گوهر خیراندیش در نقش احترام سادات موسوی اپیزود سوم، بازی قابل باور و زیبایی دارد و نگران و برون گرا بازی می کند. رضا بابک همسر او معتقد است که این کودک هدیه خداوند و سوغات سفر آن ۲ به کربلاست و باید بچه را نگه دارند. این اپیزود با توجه به جذابیتش کشمکشی ندارد و در حد دعوای زن و شوهری پیش رفته است. یکی از نقاط قوت اصلی فیلم طنز خفیف باردار شدن زنی میانسال است که با لحظاتی تلخ ترکیب شده است.فیلم در این اپیزود اوج می گیرد. رضا بابک بازی فوق العاده ای دارد و پایان مناسب این اپیزود و رفتن این زوج به امام زاده از نکات مثبت فیلم است. این اپیزود به دلیل ریشه داشتن در بافت سنتی و آشنایی خانواده های ایرانی با این قشر ملموس و قابل درک است.اپیزود چهارم، اپیزودی خوب و غافلگیری های به موقع دارد. کتایون ریاحی نقش دکتر زنانی را در همه اپیزودها بازی می کند که خود او در این اپیزودمحور قرار دارد. این اپیزود ساختار سازمان یافته و بازی های توانمندی دارد. زیبایی این اپیزود روبه رو شدن دو پزشک با یکدیگر است.
پزشکی که به مردم نوید زندگی و نگه داشتن بچه را می دهد -کتایون ریاحی- خود به نزد پزشک دیگری آناهیتا نعمتی- آمده و به علت خیانت شوهرش قصد سقط جنین را دارد.مریلا زارعی زن اپیزود پنجم را فوق العاده زیبا بازی می کند. او زنی بیوه است و به خاطر آبروی مرد صیغه ای اش باید بچه را بیندازد. حاتمی کیا شناخت خوبی از این طبقه اجتماعی دارد. فرهاد قائمیان بازی خوبی دارد و به خوبی توانسته نقش استاد ژنتیک را بازی کند. پایان این اپیزود و رویارویی همسر او با زن صیغه ای اش در بیمارستان فوق العاده زیباست. زنان قصه های حاتمی کیا به طور واحد حاوی پیام اخلاقی اند. در هر ۵ اپیزود (کتایون ریاحی) و (آناهیتا نعمتی) در نقطه مقابل هم قرار دارند. حاتمی کیا سعی کرده با تمهید استفاده از ۲ پزشک بازی خیر را واسطه ای برای نجات بچه از بازی شر و در گناه افتادن قرار دهد. او سعی کرده مسئولیت پدر و مادر شدن را به جامعه گوشزد و بچه دار شدن را دعوتی بداند که کودکان بی گناه با آن مواجه می شوند و پدر و مادرحق ندارند نشانه مسلم خدا را پس بزنند یا پس بدهند.یکی از مشکلات دعوت فیلم نامه مشترک چیستا یثربی و حاتمی کیا و نگاه دوگانه این دو است که یثربی با نگاه زنانه به سقط جنین و حاتمی کیا با نگاهی دینی به موضوع، حق حیات نوزاد بیان می کنند که این دو نگاه زمانی که به تصویر درآمده یکدیگر را خنثی کرده و بر کارگردانی فیلم تاثیر گذاشته است.دعوت از فضاسازی های خوبی برخوردار است اما موسیقی در فیلم های ما اهمیت داده نمی شود. طراحی صحنه و لباس، گریم شخصیت ها کم نقص و متناسب با محیط شخصیت ها و طبقات اجتماعی طراحی شده است. در مجموع دعوت، مادری را مهم ترین وظیفه یک زن می داند ولی حاتمی کیا نتوانسته به احساسات واقعی زنان نزدیک شود و در دعوت شخصیت زنان را انسان های نامعقول و غیرمنطقی به تصویر درآورده است.این فیلم ۶ اپیزودیک بود که اپیزود دانشجو با بازی پژمان بازغی، لیلا اوتادی به دلیل ممیزی حذف شد ولی حاتمی کیا دلیل اصلی حذف این اپیزود را طولانی شدن فیلم عنوان کرد.
نکته دیگر نیز این است که قرار بود محمدرضا گلزار و هدیه تهرانی در این فیلم بازی کنند ولی به خاطر حضور در فیلمی دیگر از بازی در این پروژه انصراف دادند. حاتمی کیا در این فیلم از وجود بازیگران باتجربه و جوان بهره برده است ولی باید گفت در بعضی جاها موفق و در بعضی جاها ناموفق بوده است.
در پایان می توان گفت پرداختن جسورانه حاتمی کیا در سینما به مسئله سقط جنین نقطه مثبتی در کارنامه او محسوب می شود و گاهی محتاطانه و محافظه کارانه برای ورود او به سینمای اجتماعی به شمار می آید. حاتمی کیا این روزها در حال نگارش پس از دعوت است که قصد ساخت آن را دارد.

منبع : روزنامه خراسان