باز هم زمستان، باز هم شپش

اگر تا سال گذشته ابتلا به شپش در برخی مدارس، دیده می شد، امسال با کاهش تعداد مربیان بهداشت، شیوع شپش وضعیت دیگری دارد.
بعضی از اولیای دانش‌آموزان در مناطق مختلف آموزش و پرورش شهر تهران طی تماس با روزنامه از ابتلا به شپش در مدارس فرزندانشان ابراز نگرانی کرده‌اند، حتی بعضی‌ها از تعطیلی کلاس درس در یکی از مدارس شمال شهر تهران خبر داده‌اند. براساس این گزارش، بازار فروش شامپوهای ضدشپش در داروخانه‌های نزدیک به مدارس در خیابان وحدت اسلامی، میدان هرندی و شوش و خانی‌آباد هم داغ است. با این حال مسوولان و کارشناسان بهداشت و سلامت آموزش و پرورش تهران، شیوع این پدیده را جدی نمی‌دانند و در شروع فصل سرما آن را طبیعی تلقی می‌کنند.
محبوبه ابطحی، کارشناس مسوول بهداشت در سازمان آموزش و پرورش تهران در این باره معتقد است: ابتلا به شپش هر سال وجود دارد. مختص به منطقه یا مدرسه خاصی نیست، ما تا به حال شیوع حاد نداشته‌ایم، فقط برخی از اولیا حساس‌ترند و اگر یک دانش‌آموز در کلاس به شپش مبتلا شود از شیوع آن ابراز نگرانی می‌کنند در حالی که جای نگرانی وجود ندارد. این کارشناس در عین حال از اعزام اکیپ‌های ویژه به مدارس خبر می‌دهد تا شناسایی کودکان مبتلا به شپش سریع‌تر انجام شود.
ابطحی با تایید کاهش تعداد مربیان بهداشت در مدارس به دلیل بازنشسته ‌شدن، تنها احتمال می‌دهد ارجاع کودکان مبتلا به مراکز درمانی دیرتر انجام شود که با فعالیت تیم‌هایی از نیروهای شرکتی و توزیع سی‌دی‌های آموزشی تلاش شده است تا معرفی افراد آلوده به شپش سریع‌تر انجام شود.
این سخنان در حالی ابراز می‌شود که رئیس اداره سلامت مدارس و جوانان وزارت بهداشت با شروع سال تحصیلی جدید به خانواده‌ها هشدار داده است تا نسبت به دانش‌آموزان دختر و بهداشت عمومی و سر آنان حساس باشند. گلایل اردلان با استناد به پژوهش سال‌‌های قبل از احتمال ابتلا نزدیک به ۵‌درصد دانش‌آموزان مدارس ابتدایی دخترانه خبر می‌‌دهد که البته مبتلایان بیشتر از ساکنان نقاط روستایی بوده‌اند. در کنگره سراسری بیماری‌های پوست نیز چندی پیش اعلام شده بود که به طور میانگین ۳۰‌درصد دانش‌آموزان دختر به‌خصوص در مناطق حاشیه شهرها و فقیرنشین در معرض ابتلا به شپش هستند.
این در حالی است که امسال با کاهش تعداد مربیان بهداشت، ابتلا به شپش در مناطق غیرحاشیه‌ای شهرها هم مشاهده شده است.
● ۸۰ درصد مدارس کشور مربی بهداشت ندارند
تابستان امسال پیش‌بینی می‌شد که بازنشسته شدن ۴ هزار مربی بهداشت، آموزش و پرورش را با بحران کمبود مربی روبه‌رو سازد و با شروع سال تحصیلی برای هر ۳۰ هزار دانش‌آموز فقط یک مربی بهداشت باشد، بنابراین چندان عجیب نیست که حدود ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار دانش‌آموز به دلیل کامل نشدن مهارت‌ها و شرایط سنی آسیب‌پذیر در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها باشند و ۸۰ درصد مدارس کشور مربی بهداشت نداشته باشند. در حالی که طبق مواد برنامه چهارم توسعه باید به ازای هر ۷۵۰ دانش‌آموز یک مربی بهداشت وجود داشته باشد.
علاوه بر این که بازنشسته شدن جمعی از نیروهای بهداشتی در مدارس و نبود جایگزین و البته استخدام نیروهای شرکتی که فقط ۲ ماه با این وزارتخانه همکاری می‌کنند، دلیلی بر وضعیت نامساعد بهداشت در مدارس است، پایین بودن سرانه بهداشت مدارس تا مرز ۵۵۰ تومان به این مساله دامن می‌زند. در حالی که استاندارد این سرانه در دنیا ۱۵۰۰ تا ۲ هزار تومان است.
● آشنایی با میهمان ۴ میلی‌متری
هرچند امکان شیوع و ابتلا به شپش در مدارس با توجه به کمبود مربی بهداشت و رعایت نشدن بهداشت موی سر در دانش‌آموزان به خصوص دختر بالاست، اما این موجود ۴ میلی‌متری با مراجعه به‌موقع به مراکز بهداشتی درمانی قابل درمان است و عوارض سوئی ندارد.
شپش یا <پدیکلوز> انگل خارجی است که روی موی انسان، نزدیک پوست سر زندگی می‌کند و گرما و غذایش از آنجا تامین می‌شود. شپش به رنگ سفید مایل به خاکستری تیره و روشن و تقریبا به اندازه دانه کنجد است. این انگل خون سر را می‌مکد و تخم‌ریزی می‌کند. تخم‌هایش به شوره سر بی‌شباهت نیست و در بسیاری مواقع با شوره سر اشتباه می‌شود، شپش با تزریق بزاق روی پوست سر منجر به خارش سر، کم‌خوابی، تحریک‌پذیری و بی‌تمرکزی کودک به درس می‌شود. این عارضه معمولا در سنین ۴ تا ۱۱ سال و در دختران بیش از پسران و در افرادی با پوست سفیدتر بیشتر از دیگران مشاهده می‌شود.
● چه کنیم؟
موی سر کودکتان را هفته‌ای یکبار بررسی کنید.
به کودکانتان یاد بدهید تا از اشیای دیگران مثل شانه، تل، مقنعه و... استفاده نکنند.
دانش‌آموزان دختر در مدرسه (بخصوص در این فصل)‌ مقنعه خود را از سر خارج نکنند.
پالتو یا بارانی دانش‌آموزان ابتدا در نایلون قرار داده شود و سپس در کلاس آویزان شود تا با هم تماس نداشته باشد.
شپش و تخم آن از راه استفاده همزمان شانه زدن و شامپوهای ضدشپش از بین می‌رود. با رعایت این نکات حداقل تا ۲۱ روز این موجود از بین می‌رود.
● حکایت همچنان باقی است
هر چند که ابتلای هر ساله دانش‌آموزان به شپش زمینه‌ای است تا وضعیت بهداشت مدارس و کمبود مربیان بهداشت مورد توجه قرار گیرد، اما با وجود مشکل مالی وزارت آموزش و پرورش و کمبود سرانه دانش‌آموزی و واریز مبالغی از ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان به هر مدرسه که کفاف تعمیر و بازبینی سیستم گرمایش مدارس را نمی‌دهد، وضعیت بهداشت مدارس مثل دستشویی‌های متعفن، توزیع دهانشویه، میز و نیمکت‌های کثیف و کهنه، آموزش بهداشت فردی و... کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. بنابراین اولیا منتظر مربی بهداشت و ارتقای سطح بهداشت و سلامت مدارس نباشند. تا اطلاع ثانوی وضعیت بهداشت مدارس تحت تاثیر مشکلات مالی وزارت آموزش و پرورش است.

کتایون مصری

منبع : روزنامه جام‌جم