بازگشت اسلامگرایان به موگادیشو

چندی پیش، شیخ شریف شیخ احمد رهبر مخالفان سابق دولت سومالی در دور دوم انتخابات این کشور که در جیبوتی برگزار شد، به مقام ریاست جمهوری رسید.شیخ شریف شیخ احمد که ریاست ائتلاف برای آزادسازی مجدد سومالی(ARS) و ریاست اتحاد محاکم اسلامی این کشور را عهده دار بوده است ، در دور دوم انتخابات سومالی که در ساعت یک نیمه شب شنبه ۳۱ ژانویه نتایج آن اعلام شد، توانست ۲۹۳ رأی لازم نمایندگان پارلمان برای پیروزی در انتخابات را کسب کند. رئیس جمهوری جدید سومالی -که مدت کوتاهی بر موگادیشو پایتخت و مناطق عمده ای از جنوب این کشور در سال ۲۰۰۶یعنی پیش از برکنار شدن اش توسط نیرو های ارتش اتیوپی حکومت می کرد- توانست در این انتخابات «ماسلاح محمد زیاد»، فرزند محمد زیاد باره رئیس جمهوری پیشین سومالی را شکست دهد.
نور عدی ، رقیب اصلی شیخ احمد که مقام نخست وزیری سومالی را عهده دار بود، در دور اول این انتخابات از رقابت کنار کشید.شیخ احمد پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد که دولت فراگیری را تشکیل خواهد داد. او تمامی گروه های مسلح در این کشور جنگزده شاخ آفریقا را به پذیرش تلاش ها برای آشتی ملی که توسط سازمان ملل حمایت می شود، فرا خواند.
شیخ احمد در سخنان کوتاهی که در زمان پذیرش مقام ریاست جمهوری ایراد کرد، گفت که دست خود را برای همکاری به سمت «دولت انتقالی سابق» و«الشباب» - یکی از شاخه های اتحاد محاکم اسلامی سومالی- دراز می کند و در ادامه افزود:«بزودی دولتی به نمایندگی از مردم سومالی تشکیل خواهم داد.‎/‎/ ما با کشور های شرق آفریقا در صلح به سر خواهیم برد و خواستار همکاری با آنان هستیم.»
● توقف کوتاه حرکت اسلامگرایان
یاران شیخ شریف یک بارقبل از این در ژوئیه ۲۰۰۶ موگادیشو را تسخیر کردند اما آن روز پیروزی نیروهای اسلامگرا چندان دوامی نیافت زیرا ۶۲ ماه بعد نیروهای دولت انتقالی با حمایت نیروهای ارتش اتیوپی در جنگ« جیلیب»، موفق به شکست نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی و دستگیری بسیاری از رهبران آن شدند ‎/
پس از ناکامی نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی بسیاری از رهبران آن به اریتره -دشمن سنتی اتیوپی- رفتند و شیخ احمد نیز ترجیح داد به کنیا برود اما خیلی زود توسط نیروهای امنیتی دولت کنیا دستگیر و زندانی شد. پیشروی نیروهای دولت انتقالی و واحدهای ارتش اتیوپی با استقبال کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و همچنین کشورهای آفریقایی مواجه شد زیرا از نظر آنان دولت مشروع سومالی، دولت انتقالی بود.
اتحادیه محاکم اسلامی بعدها اعلام کرد که دلیل خروج از پایتخت و ادامه جنگ در جیلیب جلوگیری از بمباران سنگین این شهر توسط نیروهای اتیوپی بوده است. پس از شکست نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی ؛قطر، که ریاست دوره ای شورای امنیت را بر عهده داشت ، تلاش کرد تا تمامی نیروهای خارجی، از جمله نفرات ارتش اتیوپی، از سومالی خارج شوند.در تهران، سخنگوی وزارت خارجه با صدور بیانیه ای از نبرد بین اسلامگرایان و نیروهای مشترک دولتی و اتیوپی ابراز تأسف کرد و خواستار توقف جنگ و مذاکره برای خاتمه دادن به بحران شد و شورای امنیت سازمان ملل متحد نیزدر ۲۷ دسامبر، برای بررسی شرایط سومالی و تلاش به منظور برقراری آتش بس در جنگ جاری تشکیل جلسه داد اما اعضای شورا در مورد نحوه اجرای این خواست به توافق نرسیدند.
● امریکا تن به معامله پایاپای می دهد
در فوریه ۲۰۰۷ مقامات کنیا در چارچوب توافق پنهانی با «مایکل رانیبرگر» نماینده ایالات متحده،شیخ احمد را در ازای آزادی ۱۵ سرباز امریکایی به نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی تحویل داد.این سربازان طی درگیری در منطقه «راس کامبونی» در جنوب سومالی به اسارت نیروهای محاکم شرعی درآمده بودند.
شیخ شریف احمد، پس از آزادی در ۸ فوریه ۲۰۰۷ راهی یمن شد و در آنجا به دیگر دوستان خود پیوست و این همه درحالی بود که دیگر همرزمان سابق وی که در«اسمره» پایتخت اریتره،گردهم آمده بودند وی را به خیانت به جنبش و برقراری روابط مشکوک با امریکا متهم می کردند، بنابراین شیخ شریف احمد، صلاح کار را در آن دید تا طی بیانیه ای جدایی خود از شیخ« حسن اویس» رهبر شاخه اریتره اتحادیه محاکم اسلامی را اعلام کند و از سمت ریاست اتحادیه محاکم اسلامی استعفا دهد.
شیخ شریف احمد پس از این استعفا با میانجیگری «احمد ولد عبدالله»-دیپلمات موریتانیایی که این بار نمایندگی سازمان ملل را بر عهده داشت- با «نور عدی» نخست وزیر سابق سومالی مقیم جیبوتی، پیمان اتحاد بست و ریاست« اتحادیه مخالفان سومالی» (تأسیس در سال ۲۰۰۸)را با حمایت «آسیاس افورقی» وهمراهی شمار زیادی از مخالفان سومالیایی اسلامگرا و نیز اعضای پارلمان -که همگی به دلیل اوضاع بی ثبات سومالی به جیبوتی گریخته بودند- برعهده گرفت ‎/
در دسامبرگذشته ،عبداللهی یوسف، رئیس دولت انتقالی سومالی؛ به دلیل افزایش اختلاف با نور عدی و نیز ناکامی در برقراری امنیت و ثبات در سومالی استعفا کرد و چندی بعد نیز انتخابات ریاست جمهوری با شرکت ۱۴ نامزد انتخاباتی برگزار شد که در نهایت شیخ احمد شریف موفق به پشت سر گذاشتن تمامی نامزدها و تصدی مقام ریاست جمهوری سومالی شد.
● بازگشت اسلامگرایان
انتخاب شریف احمد به سمت ریاست جمهوری سومالی علاوه بر اهمیت منطقه ای، اهمیتی بین المللی نیز دارد زیرا دوسال پس از سرکوبی نظام اتحادیه محاکم اسلامی سومالی توسط اتیوپی که با حمایت مستقیم امریکا صورت گرفت ، گروه های اسلامگرایی که ایالات متحده علیرغم توصیه های مکرر اتحادیه آفریقا ،آنها را به ارتباط با القاعده و گروه های سلفی متهم می کرد دوباره به صحنه باز گشته اند.
بازگشت اسلامگرایان البته با دو برداشت کاملاً متضاد روبه روست: اول آنکه برخی مدعی اند که بدگمانی رقبای اسلامگرای شیخ احمد به وی چندان بیراه نبوده است و قدرت گرفتن مجدد وی محصول تبانی ایالات متحده با حامیان مالی اتحادیه محاکم اسلامی یعنی عربستان و نیز ارائه تضمین های لازم از سوی شیخ احمد به امریکایی ها بوده است اما معنای متفاوت دیگرنیز آن است که با رد این احتمال، چنین پیش بینی کنیم که با بازگشت مجدد شیخ شریف احمد، باز هم فضای سیاسی و اجتماعی سومالی به وضعیت دوران پیش از دخالت اتیوپی در -دسامبر ۲۰۰۶- شباهت پیدا کند( یعنی سالی که دوسوم سومالی در دست اتحادیه محاکم اسلامی بود)‎/
● شرایط انتخاب شیخ احمد چگونه فراهم شد
سومالی، از زمان سرکوبی اسلامگرایان و روی کار آمدن دولت انتقالی- مورد حمایت امریکا و اتیوپی - تاکنون، صحنه نبرد میان گروه ها و جناح های مختلف بوده است تا آنکه رایزنی های دیپلماتیک مختلف سبب شد تا سرانجام پس از دوسال زمینه بازگشت مجدد اسلامگرایان فراهم شود.
از نظر تاریخی، معمولاً اسلامگرایان سومالی «تابو»ی میانجیگران وکنفرانس های صلحی بوده اند که برای مهار درگیری های طایفه ای و قبیله ای سومالی برداشته می شده است و اگر چه گاهی برای فراهم نمودن زمینه حضور آنها در کنفرانس ها و مذاکرات، تلاش هایی می شد اما هرگز اجازه حضور جدی به آنان داده نمی شد (به جز یک بار در کنفرانس ۱۹۹۱ جیبوتی که هرگز تکرار نشد)‎/
در پاسخ به این پرسش که چرا علیرغم شدت گرفتن منازعات، هیچ کشوری حاضر به قبول اسلامگرایان در کنفرانس ها نبود،باید گفت: دلیل عمده این مسئله آن بود که هیچ گاه کسی نمی خواست که اسلامگرایان را به عنوان یک «نیروی سیاسی و نظامی مؤثر» به رسمیت بشناسد با این وجود در آغاز سال ۲۰۰۶ زمانی که اتحادیه محاکم اسلامی،«اتحادیه مبارزه با تروریسم »را که «سیا»- در ۱۸ فوریه ۲۰۰۶ برای مبارزه با اسلامگرایان سومالی تأسیس کرده بود - شکست داد،جامعه جهانی به شکل ضمنی این اتحادیه را به عنوان نیروی سیاسی جدی و مؤثر در تحولات سومالی به رسمیت شناخت.۶ ماه پس از حاکمیت اسلامگرایان بر موگادیشو، اتیوپی با حمایت ایالات متحده به شکل نظامی وارد عمل شد تا اتحادیه محاکم اسلامی را سرنگون و رهبران آن را مجبور به خروج از کشور کند.
اتیوپی در این هدف موفق شد اما درست ، زمانی که رهبران محاکم سومالی دنبال مکان امنی برای ترمیم خود بودند، اریتره رقیب و البته دشمن دیرین اتیوپی برای آنکه کشور رقیب را در باتلاقی جدید گرفتار کند به رهبران، نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی و اعضای سابق پارلمان سومالی اجازه داد تا دراین کشور اقامت کنند.
پس از اقامت نیروهای مخالف در اریتره ،«اتحادیه تجدید آزادی سومالی» به ریاست شیخ شریف احمد-که پس از آزادی از اسارت کنیایی ها به یمن رفته بود- (در سپتامبر ۲۰۰۷) تأسیس شد و این آمادگی را یافت که معارضان اسلامگرا را رهبری کند .این اقدام درواقع آغاز بازگشت سیاسی اسلامگرایانی بود که یک سال بعد از سرکوبی شان موفق به ترمیم و بازسازی خود شده بودند.

سعید آقاعلیخانی

منبع : روزنامه ایران