موسیقی بومی ، استان اردبیل

موسیقی بومی منطقه، هم در گذشته و هم امروزه در وجود «عاشیق‌ها» خلاصه می‌شود. عاشیق‌ها هنرمندانی هستند با كوله‌باری از غم‌ها و شادی‌ها كه به طور خودساخته از میان محرومان و ستمدیدگان جامعه برخاسته‌اند و نیازها و دردهای خویش و تبار خود را با نوای دلنشین «ساز» و در قالب ترانه‌های اصیل و دلپذیر، در مجالس، عروسی‌ها و قهوه‌خانه‌ها ترنم می‌كنند.
عاشیق‌های معاصر آذربایجان، مالك گنجینه بزرگ هنر و ادبیات تاریخی اسلاف خویش‌اند؛ اینان، سروده‌های استادانه و داهیانه خود را همراه با اندیشه‌های بشردوستانه و حفظ سنن هنر عاشیقی در میان مردم رواج می‌دهند و وقت و بی‌وقت در مجالس عروسی و جشن‌ها حاضر می‌شوند و هم از این راه، زندگی روزانه خود را تأمین می‌كنند.
اكنون در آذربایجان كم‌تر دهكده‌ای را می‌توان یافت كه جشن‌ها و عروسی‌هایشان بدون عاشیق برگزار شود. حتی در مناطقی كه عاشیق نیست، فرسنگ‌ها راه پیموده می‌شود تا عاشیقی به جشن دعوت شود و مجلس را با سخنان حكمت‌آموز و ترانه‌ها و منظومه‌های دلنشین خود برگزار كند.
عاشیق، ساز می‌نوازد. ساز آلتی است شبیه تار، مركب از نه سیم كه به سینه می‌فشارند و می‌نوازند. نام ابتدایی و قدیمی آن «قوپوز» است كه چیزی شبیه كمانچه‌های كنونی بوده است. اكنون همراه هر عاشیق كم و بیش یك یا دو «بالابانچی» (بالابان زن) و «قاوالچی» (دایره‌زن) نیز هستند كه او را همراهی می‌كنند. گاهی نیز چند دسته عاشیق یك‌جا ظاهر می‌شوند و هنرنمایی می‌كنند.
عاشیق هنرمند مردم است. هم شاعر، هم آهنگساز، هم منظومه‌سرا، هم خواننده، هم نوازنده، هم هنرپیشه و هم داستان‌گو است. به عبارت دیگر در عرصه شعر، منظومه، موسیقی و رقص خلاق است و هنرمندی است كه این همه را با انگشتان ماهر و صدای دلنوازش اجرا می‌كند.
در روزگاران گذشته، به این هنرمندان علاوه بر «عاشیق»، «وارساق» و «یانشاق» هم می‌گفتند و به هنرمندترین و شایسته‌ترینشان «ده ‌ده» می‌گفتند كه از آن میان می‌توان به «دده‌قاسم» (قرن 13 هـ.ق)، «توراب دده» (قرن 12 هـ.ق)،‌ «دده‌یادیار» (قرن 10 هـ.ق)، «كرم‌ دده» و مشهورتر از همه «دده قورقود» اسطوره‌ای اشاره كرد.
از عاشیق‌های معروف و قدیمی آذربایجان می‌توان از: عاشیق عباس توفارقافلی، ساری عاشیق، عاشیق معصوم، عاشیق امراه، عاشیق قربانی، عاشیق علعسگر و مانند این‌ها نام برد كه هر یك از برجسته‌ترین هنرمندان زمان خود بوده‌اند.
از عاشیق‌های معاصر آذربایجان می‌توان به: عاشیق اسد، عاشیق قشم، عاشق جبی، عاشیق حسین جوان، عاشیق عبدالعلی، عاشیق رسول، عاشیق یداله، عاشیق مشی، عاشیق حسن اسكندری، عاشیق عزیز شهنازی، عاشیق حسن نامور، عاشیق علی،‌ عاشیق اشرف و دهها تن دیگر اشاره داشت كه شماری از اینان زیر پوشش اداره كل ارشاد اسلامی استان به فعالیت هنری خود ادامه می‌دهند و در سال‌های گذشته ضمن شركت در مراسم بزرگداشت دهه فجر، در برنامه‌های موسیقی بومی خارج از كشور از جمله در آلمان، فرانسه، اسپانیا، آذربایجان و ... شركت كرده‌اند و معمولاً با استقبال پرشور شنوندگان روبرو شده‌اند.