سفر به خاش در یک روز

شهرستان خاش در شمال زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان غنی از آثار تاریخی و فرهنگی است که هر ساله گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب می کند.
● قلعه حیدرآباد
قلعه حیدرآباد در جنوب شرق خاش از جمله آثار تاریخی باقیمانده از دوره متقدم اسلامی در این منطقه است.
این قلعه درسال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹هجری شمسی) از سوی شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده اش مورد بهره برداری قرار گرفت.
همچنین از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر استفاده شده است. عمده مصالح به کار رفته در قلعه خشت خام و کاهگل است و دارای برج ها و طاق های هلالی زیبایی است که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه ای شکل تبدیل شده است.
در ساخت و تکمیل این بنا از تزئینات معماری خاصی بهره گرفته نشده تنها تزئینات کنگره ای شکل نیم دایره ای متمایل به بیضی و تیرکش های تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزئینات کادربندی اتاقک های نگهبانی بالای سر در ورودی ها و همچنین خشت چینی نیم دایره ای، قوس سردر ورودی اتاق ۸ ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزئین معماری این اثر است.
پس از این که قلعه به صورت نیمه مخروبه رها شد سازمان میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان اقدام به مرمت و بازسازی آن کرد.مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خاش در این باره می گوید: مرحله دوم کار مرمت و زیباسازی قلعه تاریخی حیدرآباد این شهرستان در حال اجرا ست ومرحله نخست این طرح با ۱۰۰ میلیون ریال اعتبار اخیراً به پایان رسیده است. ملک مسعود ریگی ادامه می دهد: مرمت و زیباسازی حیاط، ایوان، دیوارها و سردر قلعه در این مرحله به انجام رسید ومرحله دوم این طرح شامل مرمت اتاق ها و حیاط دوم نیز با اعتبار ۱۵۰ میلیون ریال آغاز شده است. ریگی تأکید می کند: مرمت و بازسازی کامل این قلعه به ۸۰۰ میلیون ریال اعتبار نیاز دارد. وی تاریخ ساخت این قلعه تاریخی با معماری جالب و دیدنی را مربوط به اواخر دوران حکومت قاجاریه می داند و می گوید: مصالح این بنا به طور کامل از خشت خام و گل است. قلعه حیدرآباد خاش با شماره ۳۸۲۵در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
● بناهای باستانی
مناره مسجدجامع خاش یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این شهرستان است که ساخت آن به سال ۱۳۱۸ هجری شمسی بازمی گردد و با الهام از معماری سنتی ایران ساخته شده است. این مناره از نوع استوانه ای مارپیچ به صورت منفرد است. مصالح به کار رفته در این بنا نیز آجر، ملاط، ماسه، آهک و گچ است. آجر و آجرچینی در مناره و بندکشی ها به چند طریق انجام شده که به این مناره ابهت خاصی داده است. محوطه باستانی در غرب خاش از دیگر جاذبه هایی است که علاقه مندان به آثار باستانی را به سوی خود می خواند. قدمت این محوطه به دوران پیش از تاریخ می رسد و در ۴ کیلومتری غرب خاش قرار دارد.
همچنین محوطه های باستانی شمال شرقی خاش و نیز چشمه خاش از جاذبه های باستانی این منطقه است. بناهای تاریخی تمندان در خاش نیز از دیگر جاذبه های این شهر است. در این محل نمونه هایی از معماری صخره ای به صورت مجتمع وجود دارد که بیانگر وجود تمدن های باستانی در این منطقه است.
بناهای صخره ای چم چن نیز در دهستان تفتان جنوبی از دیگر نمونه های وجود معماری سنگی در این منطقه است.
● گل افشان پیرگل
گل ا فشان پیرگل در یک هزار و ۳۰۰ کیلومتری خاش با ارتفاع یک هزار و ۶۵۳ متر بین حصار کوه های تفتان نمونه ای بی بدیل از آفرینش را در این منطقه به نمایش می گذارد.گل ا فشان ها پدیده جالب و مهیجی هستند که با جزر و مد دریا از دل زمین گل به بیرون پرتاب می کنند. گستره ای ۳ هکتاری پوشیده در لفافه گل های رس و مارن، بدون هیچ گیاه و سبزی در اطراف، منحصر و تک افتاده در نزدیکی ساحل دریای آزاد، منظره ای زیبا از عارضه جغرافیایی به نمایش گذاشته است. پیرگل نام گل ا فشان مشهور خاش است. خاک حاشیه اش که ترک برداشته و خشک و نیمه خشک، تکه تکه شده، با رنگی شبیه خاک کائولین (خاک زرد) جلایی زیبا به فضای بین کوه های سپیدپوش تفتان داده است.حسین عسگری، کارشناس اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان درباره گل افشان پیرگل می گوید: «در منطقه کوهستانی تفتان گل ا فشانی به ارتفاع ۱۶۵۳ متر از سطح دریا قد برافراشته و هیچ گیاه جانوری در ۳ هکتاری آن به چشم نمی خورد. این جاذبه طبیعی در دنیا نظیر ندارد و برای تماشای این پدیده می توان از هر جای از دنیا گردشگر جذب کرد.» خاش که حاوی حیات وحش جذابی است، هنوز برای جذب گردشگر شناسانده و سرمایه گذاری نشده است.
گل ا فشان پیرگل در ۹۰-۸۰ کیلومتری جنوب خاش واقع شده و در ارتفاعات کوه های تفتان می توان حیواناتی نظیر: کل و بز، قوچ و میش و هوبره - گونه در معرض خطر انقراض - و پلنگ را دید. پرندگان مهاجر نیز برای گذران زمستان در فصل سرد به سواحل جنوبی خاش می آیند. مرغابی ها، خوتکا و سرسبز از جمله این مهاجرانند. مهاجران سرزمینی که متوسط دمای سالانه اش به ۲۹‎/۹ درجه سانتی گراد می رسد و از پایتخت ۱۸۱۱ کیلومتر فاصله دارد.تعداد سوراخ های استخراج گل در پیرگل به ۱۵ عدد می رسد که بلندترین آن بیش از بقیه از خود گل تراوش می کند. گل های ساحلی که با بالا و پایین رفتن آفتاب از دهانه های پیرگل بیرون می زند. با همه این جذابیت ها اما خاش برای اقامت هتل ندارد. احتمالاً گردشگران این منطقه ناچارند برای اقامت به زاهدان بروند و شاید عمر سفر به خاش فقطبه یک روز برسد .
در خاش، به دلیل وجود نوع خاص آب و هوا می توان نخلستان های خرما را در کنار شالیزارهای برنج دید و همنشینی شالیزارهای برنج و نخلستان در کنار هم از جاذبه های بی نظیر این شهرستان است.

منبع : روزنامه ایران