۸ مهر ۱۳۸۶ ــ ۳۰ سپتامبر ــ سفرنامه ای که به استعمار شرق کمک بسیار کرد

نخستین چاپ سفرنامه « جمیلی چاره ری » به زبان لاتین در باره شرق به ویژه هند سی ام سپتامبر سال ۱۶۹۷ در ناپل انتشار یافت . « چاره ری » که یک پزشک بود ضمن سفر خود به شرق در مارس ۱۶۹۵ در هند با اورنگ زیب امپراتورمغولی (گورکانی) این کشور ملاقات کرده بود .« چاره ری » در باره دربار اورنگ زیب و سازمانهای اداری او نوشته است: ارتش نیم میلیونی اورنگ زیب دیگر آن مغولهایی نیستند که خاورمیانه و اروپا را تصرف کردند. آنان عده ای خوشگذران ، شیک پوش ، راحت طلب و شکم گنده هستند که تنها هنرشان سوار شدن بر اسبهای زیبا و رژه رفتن از برابر امپراتور و شاد کردن اوست . این ارتش نیم میلیونی برابر ده هزار سرباز واقعی استعداد جنگیدن ندارد. «پارسی» زبان دربار امپراتور هند است و مکاتبات دولتی با آن انجام می شود . امپراتور که عِرق هندی ندارد تلاش نکرده است تا یکی از چندین زبان هندی را جانشین پارسی کند . دستگاه اداری امپراتوری فاسد است و انجام هر کاری را با دادن رشوه می توان از کارکنان دولت خواست . مقامات همه دروغ می گویند و چاپلوس هستند . حسابداران امپراتور دو نوع دفتر محاسبات دارند که یکی از انها خصوصی است و در ان حسابها را به خطی می نویسند که خواندنش کار هرکس نیست وطبق تحقیق من ، آن خطوط همانا عدد نویسی ایران در دوره ساسانیان است که پارسیان مهاجر آن را برای خود محفوظ داشته اند. معماران و مباشران امپراتور از مردم اصفهان هستند که در هوش معروفند و کارگاههای اسلحه سازی امپراتور توسط صنعتگران دعوت شده از شیراز و کرمان اداره می شود و اخیرا عده ای را هم از یزد آورده اند تا کار جمع آوری مالیاتها را به آنان بسپارند و....
به نوشته برخی از مورخان، مفاد همین سفرنامه که بعدا به زبانهای مختلف انتشار یافته است، اروپاییان را تشویق به استعمار هند کرد . دکتر«چاره ری» برای یافتن داروهای گیاهی به شرق رفته بود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز