تحلیل روندها و عملکردهای ترویج کشاورزی در مقایسه با شاخصهای بین المللی

از آنجایی كه رهیافت و نظام ترویجی حاكم بر هر جامعه ای واجد ویژگی های خاص خود و فاقد خصایص مشترك همپوشانی شده جامع فی مابین دو نظام مستقر در دو جامعه با ویژگی های متفاوت می باشد لذا قیاس برخی روندها و عملكرد های كمی و كیفی تحت حضور و بروز شرایط خاص تحقق آن معیارها خالی از اعراب نخواهد بود بنابراین مقایسه دو نظام ترویج آن هم نظام ترویج ایران با ویژگیهای منحصربه فرد خود كه تابع و قائل به هیچ نظم و نسق مدون و شناخته شده نمی باشد با شاخصهای بین المللی از این حیث در بعد ویژگیهای ظاهری و صوری اعم از نسبت كارگزاران به مخاطبان و غیره امكان پذیر است ولی راه گشا نخواهد بود بلكه توصیف گربرخی واقعیت خواهد بود،با این وصف مقایسه از حیث كیفی و عملكردی امكان عملی نخواهد داشت .
براساس مطالعه نظامهای ترویج كشاورزی در سال ۱۹۸۸ توسط سوانسون ، بر آورد گردیده كه در سطح جهان بیشتر از۶۰۰ هزار پرسنل ترویج وجود دارد كه ۹۰ درصد این پرسنل در كشورهای در حال توسعه كار می كرده و ۷۰ در صددر قاره آسیا مشغول به خدمت بوده اند . سطح پوشش خدمات متوسط ترویج نشانگر یك مروج برای ۲ هزار نفر كشاورزاست كه این نسبت در كشورهای كم در آمد آسیایی، آفریقایی وآمریكای لاتین یك نفر مروج به ۱۸۰۰ كشاورز تا یك نفر مروج به ۳ هزار كشاورز متغیر است . لیكن در كشورهای پیشرفته صنعتی اروپایی و آمریكایی شمالی این نسبت عبارت از یك نفر مروج برای تقریباً ۴۰۰ كشاورزاست . در سال ۱۹۸۸ برآورد می شد كه مروجین كشاورزی یك چهارم وقت خودرا به امور غیر آموزشی می گذرانند و حداقل ۱۴۰ هزار فرد /سال وقت كاری مروج به فعالیتهای غیر آموزشی اختصاص یافته است . توزیع جهانی پرسنل ترویج بر اساس موقعیت شغلی نشان داد كه۷ درصد آنها در پست اداری ،۱۴ درصد در پست كارشناسی و ۷۹ درصد كادر صحرایی بودندو در بسیاری از كشورهای در حال توسعه كمتر از ۸درصد كارمندان ترویج در پست متخصص موضوعی خدمت می كردند . شرا یط لازم آموزشی پرسنل ترویج در بسیاری از كشورهای در حال توسعه نشان داد كه تقریباً ۳۹درصد پرسنل ترویج در جهان فقط تحصیلاتی در سطوح دبیرستان ، ۳۳در صد در سطح دیپلم ، ۲۳ درصد درسطوح اولیه دانشگاهی و كمی بیشتر از ۵ در صد مدرك فوق لیسانس داشتند .
سهم كاركنان زن در سازمانهای ترویج بسیار پایین به نظر می رسد و تنها ۱۳ در صد پرسنل ترویج در سطح جهانی را زنان تشكیل می دهند .به طوریكه تخمین زده می شود در سال ۱۹۸۸ بیشتر از ۶ میلیارد دلار در سیستمهای ترویج دولتی در سطح جهانی سرمایه گذاری شده كه به طور متوسط تقریباً مبلغ ۸۵۰۰ دلار برای هر یك از كاركنان ترویج هزینه شده است و حدوداًدر سطح جهان هرسال مبلغ ۵ دلار برای هر كشاورز در خدمات ترویج به مصرف رسیده است .
كشاورزان تجاری شامل تولید كنندگان محصولات ویژه تقریباً ۵۸ در صد تمام منابع ترویج را دریافت می نمایند و كشاورزان معیشتی ، زنان ، كشاورزان جوان و تولید كنندگان فاقد زمین كمتر از ۳۴ درصد تمام منابع ترویجی را دریافت داشته اند . متوسط تعداد فعالیتهای ترویجی و كارهای انجام شده سالیانه توسط مروجین درسازمانهای مسئول آنها در سال ۱۹۸۸نشان داد كه بطور متوسط در سطح جهان ملاقاتهای فردی در مزرعه ۱۵۶ مورد ، ملاقات در دفاتر كار مروجین ۸۳ مورد، دیدار در مزارع با كشاورزان ۲۰مورد ،‌ نمایش مزرعه ای ۱۰ مورد و روز كشاورز ۵ مورد بوده است .
همچنین این یافته نشان داد كه متوسط جهانی دوره های آموزشی كشاورزان ۵/۷۰ مورد ، روز مزرعه ۷۸ مورد ، مسابقات ترویجی ۴ مورد، گردشهای گروهی ۱۲ مورد ، راهنمای عملی ۲ مورد ، بولتن های ترویجی ۵جلد ، بروشورهای ترویجی ۸ جلد، پوسترهای ترویجی ۴ عدد ، جزوات حقایق ترویجی ۸ جلد و برنامه های رادیویی ۹۴ دقیقه بوده است .
جمع كاركنان ترویج بر حسب موقعیت شغلی در جهان در سال ۱۹۸۸ نشان داد كه ۱/۷ درصد پرسنل كارمند اداری ،۱/۱۴ درصدمتخصص موضوعی و ۸/۷۸ درصد كادر صحرایی بودند .
نسبت متخصصین موضوعی به مروجین در سطح جهان ۵/۱۱ به ۱ تعیین گردید و نسبت مروج به زارع در آفریقا ۱۸۰۹ : ۱ ،آسیا و اقیانوسیه ۲۶۶۱: ۱ ، اروپا ۴۳۱ : ۱ ، آمریكای لاتین ۲۹۴۰ : ۱ ، آمریكای شمالی ۳۲۵ : ۱ خاور نزدیك ۱:۲۴۹۹و میزان زمین آبی به هكتار برای هر مروج در آفریقا ۲۲۴۵ ، آسیا و اقیانوسیه ۱۰۷۵ ، اروپا ۳۷۱۱۹ ، امریكای لاتین ۳۹۳۸ ،آمریكای شمالی ۱۹۴۴۱ و خاور نزدیك ۵۴۰۳ تعیین شد .
در خصوص روشهای آموزشی مورد استفاده در سیستمهای عمومی ترویج روشهای گروهی و انفرادی هر كدام تقریباً ۴۲ درصدتمام فعالیتهای ترویج را شامل می شوند و ۱۶درصد باقیمانده اختصاص به روش انبوهی دارد. به طور متوسط هر مروج كشاورزی در سال ۱۵۰ مرتبه به بازدید مزارع رفته و در ۲۰ كلاس آموزشی برای كشاورزان شركت كرده و ۱۰ نوبت آموزشی نمایش اجرا كرده و در ۵ روز مزرعه به طور فعال حضور داشته اند .

(برگرفته از سند راهبردی ترویج کشاورزی در ایران)

منبع : ماهنامه جهاد