این دهان بستی، دهانی باز شد

رمضان از مصدر رمض به معنای شدت گرما و تابش گرما بر رمل... معنا شده است، انتخاب چنین واژه ای به راستی از دقت نظر و لطافت خاصی برخوردار است، چرا كه سخن از گداخته شدن است و شاید به تعبیری دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بی امانش؛ زیرا كه رمضان ماه تحمل شدائد و عطش می باشد، عطشی ناشی از آفتاب سوزان یا گرمای شدید روزهای طولانی تابستان.
می گویند چون به هنگام نامگذاری ماه های عربی، این ماه در فصل گرمای تابستان قرار داشت، ماه رمضان نامیده شد.
اما عطش دیگر حاصل از نفس سركشی كه پیوسته می گدازد و سوز شش به راستی جبران ناپذیر است.
در مقایسه این دو سوزش، دقیقاً رابطه عكس برقرار است، به این مفهوم كه نفس سركش با چشیدن آب تشنه تر می شود و هرگز به یك جرعه بسنده نمی كند و مدام آدمی را در تلاش خستگی ناپذیر جهت ارضای تمایلات خود وامی دارد.
مولانا شاعر توانای پارسی با لطافت بسیار این تشبیه والا را به كار می گیرد و می گوید:
آب كم جو تشنگی آور به دست
تا بجوشد آبت از بالا و پست
تا سقا هم ربهم آید جواب
تشنه باش الله اعلم بالصواب
زین طلب بنده به كوی حق رسید
درد مریم را به خرما بن كشید
اما از سوی دیگر، عطش ناشی از آفتاب سوزان سیری پذیر است و قانع كننده.
●رمضان، اسماءالله
رمضان اسمی از اسماء الهی است و بنا نیست به تنهایی ذكر كرد. مثلاً بگوییم، رمضان آمد یا رفت، بلكه باید گفت، ماه رمضان آمد یعنی ماه را باید به اسم اضافه كرد. هشام ابن سالم روایت می كند: ما هشت نفر از رجال در محضر حضرت ابی جعفر امام باقر(ع) بودیم. پس سخن از رمضان به میان آوردیم. امام(ع) فرمودند: بگویید این است رمضان و نگویید رمضان رفت و یا آمد، زیرا رمضان نامی از اسماءالله است كه نمی رود و نمی آید كه شی زائل و نابود شدنی می رود و می آید. بلكه بگویید ماه رمضان، پس ماه را اضافه كنید در تلفظ به اسم، كه اسم اسم الله می باشد و ماه رمضان ماهی است كه قرآن در آن ماه نازل شده است و خداوند آن را مثل و عید قرار داده است. همچنان كه پرورگار بزرگ عیسی بن مریم(س) را برای بنی اسرائیل مثل قرار داده است و از حضرت علی بن ابی طالب(ع) روایت شده كه حضرت فرمودند: شما به راستی نمی دانید كه رمضان چیست و چه فضائلی در آن نهفته است .
●چرا روزه؟
روزه از ابعاد مادی و معنوی و جسمی و روحی دارای فواید فراوانی است. از نظر پزشكی روزه در سلامت معده و پاكسازی آن از انواع غذاها كه موجب انواع بیماری ها می باشد، اثرات فوق العاده ای دارد. روزه چنان در ابعاد انسان تاثیر می گذارد كه اگر روزه داری به تمامی جهات توجه داشته باشد در پایان ایام ماه رمضان، روح وجسمی تزكیه شده خواهد داشت.
اما فراموش نكنیم كه حتماً باید به تمامی جهات توجه شود.
با فرا رسیدن ماه رمضان چنین تصور می شود كه اگر بین اذان صبح تا اذان مغرب چیزی خورده یا آشامیده نشود، شخص روزه دار به حساب می آید، ولی حقیقت امر این است كه نه تنها دهان، بلكه گوش و چشم و تمامی اعضای دیگر بدن نیز باید از منكرات پرهیز داده شوند.
اگر با خوردن چیزی روزه باطل می شود، چرا فكر نمی كنیم با شنیدن یا دیدن بعضی چیزها نیز روزه باطل می شود...؟
هر چند اكثر مردم بر این باورند كه برای روزه گرفتن تمامی اعضای بدن حتی فكر نیز باید در آن شركت كند، اما حقیقت این است كه به یك پرهیز از خوردن و آشامیدن اكتفا می شود.
غیبت كردن، غیبت شنیدن، دروغ گفتن، نگاه آلوده و هر خطای دیگری می تواند روزه را باطل كند.
البته فلسفه و حكمت روزه از منظر اهل بیت نیز همه بر تزكیه و تذهیب نفس در این ماه تاكید دارند.
پیامبر اكرم(ص) می فرمایند: معده مركز و خانه هر دردی است و پرهیز و اجتناب از غذاهای نامناسب و زیاد خوردن اساس و راس هر داروی شفابخش است. روزه بگیرید تا صحت و سلامتی خویش را تضمین كنید .
و در روایتی دیگر می فرمایند: برای هر چیزی زكاتی است و زكات بدن ها روزه است .
و حضرت علی(ع) در قسمتی از یكی از خطبه ها می فرماید: با روزه گرفتن های دشوار، در روزهایی كه واجب است، اندام هایشان (با این كار) آرام می گیرد و دیده هایشان خاشع و جانها یشان خوار می شود و دل هایشان سبك می شود و خودبینی از ایشان به وسیله این عبادت ها زدوده می شود و با گذاردن چهره های شاداب با تواضع بر خاك و با نهادن مواضع سجده بر زمین خود را در مقابل خدا خرد می نمایند و اینكه با روزه داری شكم ها به پشت می رسند .
امام علی(ع) یكی از دلایل وجوب روزه ماه رمضان را سپر و مانع در مقابل عقاب الهی دانسته اند، یعنی روزه موجب غفران و آمرزش گناهان است.
روزه برای آزمایش كردن اخلاص مردم است. چرا كه روزه در ایجاد اخلاص عمل و پاكی و نجابت بسیار موثر است.
وقتی از امام رضا(ع) درباره فلسفه روزه می پرسند، می فرماید: همانا مردم مامور به روزه گرفتن شدند تا درد و ناگواری های گرسنگی و تشنگی را دریابند و آنگاه استدلال كنند بر سختی های گرسنگی و تشنگی و فقر آخرت كه پیامبراكرم(ص) در خطبه شعبانیه فرمود: به وسیله گرسنگی و تشنگی از روزه داری تان، گرسنگی ها و تشنگی های روز قیامت را به یاد آورید كه این یادآوری، انسان را به فكر تدارك برای قیامت می اندازد تا جد و جهد بیشتری در كسب رضای خدا بنماید .
امام رضا(ع) در جایی دیگر می فرمایند: علت روزه برای درك درد گرسنگی و تشنگی است تا بنده، ذلیل، متضرع و صابر باشد. همچنین در روزه انكسار و شكستگی شهوات وجود دارد . آری! روزه از افضل عبادات است. شریعت و احكام الهی تعدیل شهوات و در دست گرفتن مهار آنها را توسط روزه میسر ساخته و برای تزكیه و طهارت نفس و تصفیه از اخلاقیات رذیله آن را واجب كرده است. البته مقصود از روزه داری تنها امساك ازخوردن و آشامیدن نیست، بلكه غرض نهایی كف نفس می باشد. همانطور كه رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: روزه برای هر فرد سپری است؛ چرا كه روزه دار، سخن زشت نگوید و كارهای بیهوده انجام ندهد .
پس روزه انسان را از انحرافات و لغزش ها و از دشمنانی بزرگ چون شیطان نفس، رهایی می دهد و اگر روزه دار به چنین شرایط و مراتبی نرسید، فقط گرسنگی و تشنگی را درك كرده و این پایین ترین درجه روزه داری است.
●فضیلت ماه رمضان
ماه رمضان، ماه خداوند، ماه نزول قرآن و از شریف ترین ماه های سال است. در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته می شود و عبادت در یكی از شب های آن (شب قدر) بهتر از عبادت هزار ماه است.
رسول خدا(ص) درباره فضیلت و عظمت ماه رمضان فرموده است: ای بندگان خدا! ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده است، ماهی كه نزد خداوند بهترین ماه هاست؛ روزهایش بهترین روزها، شب هایش بهترین شب ها و ساعاتش بهترین ساعات است .
بر میهمانی خداوند فراخوانده شدید و از جمله اهل كرامت قرار گرفتید. در این ماه، نفس های شما تسبیح، خواب شما عبادت، عمل هایتان مقبول و دعاهایتان مستجاب است.
پس با نیتی درست و دلی پاكیزه، پروردگارتان را بخوانید تا شما را برای روزه داشتن و تلاوت قرآن توفیق دهد. بدبخت كسی است كه از آمرزش خدا در این ماه عظیم محروم شود. با گرسنگی و تشنگی در این ماه، به یاد گرسنگی و تشنگی قیامت باشید . آنگاه پیامبر اكرم وظیفه روزه داران را برشمرد و از صدقه بر فقیران، احترام به سالخوردگان، ترحم به كودكان، صله ارحام، حفظ زبان و چشم و گوش از حرام، مهربانی به یتیمان و نیز عبادت و سجده های طولانی، نماز، توبه، صلوات، تلاوت قرآن و فضیلت اطعام در این ماه سخن گفت.
الهی از روی آفتاب و ماه و ستارگان شرمنده ام...
از انس و جن شرمنده ام...
حتی از روی شیطان شرمنده ام...
كه همه در كار خود استوارند و این سست عهد ناپایدار.
در ذات خود متحیریم
چه رسد در ذات تو.
روزم را چون شبم روحانی گردان و
شبم را چون روز نورانی.
از سر صنع توام چگونه بر خود نبالم.
پیشانی بر خاك نهادن آسان است و
دل از خاك برداشتن دشوار.
دیده از دیدار جمال لذت می برد و
دل از لقای ذوالجمال
توانگران را به دیدن خانه خواندی و
درویشان را به دیدار خداوند خانه
آنان سنگ و گل دارند و
اینان جان و دل...
آنان سرگرم در صورتند و
اینان محو در معنا...
خوش آن توانگری كه درویش است.
شكرت كه این تهی دست پابست تو شد.
خوش آنان كه در جوانی شكسته شدند
كه پیری خود شكستگی است
چه رسوایی از این بیشتر كه
گدا از گدایان، گدایی كند...

تهیه و تنظیم : محمدرضا هادیلو

منبع : روزنامه همشهری