زنگ خطر برای اقتصادهای نفتی به صدا درآمد

«قیمت نفت دیگر به پایین تر از ۱۰۰ دلار نخواهد رسید، چون عواملی که دست اندرکار بازار نفت هستند، به راحتی نمی توانند چنین اقدامی را انجام دهند و چنین کاری موجب دگرگونی مناسبات اقتصادی جهان خواهد شد.» این تفسیر و پیش بینی محمود احمدی نژاد رئیس دولت نهم از آینده قیمت جهانی نفت بود.
نه پارسال بلکه ۲۵ تیرماه امسال صورت گرفت؛ یعنی درست سه ماه پیش.اما ۹۰ روز طول کشید تا پیش بینی احمدی نژاد نقش برآب شود و قیمت نفت ۵۰ درصد سقوط کند. اکنون قیمت نفت ایران به زیر ۶۵ دلار در هر بشکه رسیده است.
کاهش قیمت نفت خام کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به زیر ۷۰ دلار باعث شد تا وزرای ۱۳ کشور تولیدکننده نفت با تغییر برنامه خود یکصد و پنجاهمین اجلاس را ۲۵ روز زودتر از موعد مقرر در سوم آبان ماه (۲۴ اکتبر) برگزار کنند. قیمت سبد نفتی اوپک که به ۶۸ دلار و ۵۸ سنت رسید زنگ خطر کاهش درآمدهای نفتی را برای تولیدکنندگان اوپک به صدا در آورد تا زمزمه کاهش تولید اوپک پیش از برگزاری اجلاس به گوش برسد.
اعضای اوپک که طی دو ماه اخیر کاهش ۴۰ درصدی قیمت نفت را تحمل کردند در اجلاس گذشته و با پیشنهاد ایران ۵۰۰ هزار بشکه سقف تولید خود را کاهش دادند.
اگرچه این تصمیم در کوتاه مدت تاثیرگذار بود اما بحران مالی جهان و به تبع آن کاهش رشد اقتصادی، افزایش نرخ بیکاری در امریکا و کاهش تقاضای این کشور و افزایش ارزش دلار حلاوت کاهش تولید را به کام اعضای اوپک تلخ کرد و قیمت نفت باز هم به روند نزولی خود ادامه داد تا اعضای اوپک برای برگزاری نشست راغب تر از گذشته شوند.
وزیر نفت قطر در این باره می گوید؛ نشست هفته آینده فرصت مناسبی برای بررسی تحولات قیمت نفت است.عبدالله العطیه پیش بینی کرد سقف تولید اوپک بیش از یک میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.در همین حال وزیر نفت ایران نیز ضمن ابراز نگرانی از سیر نزولی قیمت نفت اعلام می کند؛ کاهش قیمت نفت سرمایه گذاری در پروژه های توسعه یی نفت را مختل خواهد کرد.نوذری در گفت وگو با رویترز می گوید؛ نفت کم بها به آینده تولید آسیب خواهد رساند و اوپک باید در نشست فوق العاده یی که قرار است در ماه آتی برگزار شود، تمام تلاش خود را برای ایجاد تعادل میان بازار عرضه و تقاضا به کار گیرد.
نوذری در خصوص قیمت کنونی نفت در بازار اظهار می کند؛ وضعیت کنونی اقتصاد جهانی دلیل اصلی کاهش قیمت نفت است که هیچ کس از آن راضی نیست.او تصریح می کند؛ چنانچه در آینده بازار به نفت بیشتری نیاز داشته باشد ما به عنوان کشورهای تولیدکننده با مشکل روبه رو خواهیم شد.
● شکنندگی اقتصادهای نفتی
کاهش قیمت نفت به شدت اقتصادهای وابسته به نفت را تهدید می کند. ایران به عنوان یکی از این کشورها که بیش از ۸۰ درصد اقتصاد آن به درآمدهای نفتی وابسته است با مشکل روبه رو است، اگرچه به گمان بسیاری از کارشناسان سیل عظیم درآمدهای نفتی در دو سال اخیر می توانست ایران را به یکی از اقتصادهای برتر دنیا تبدیل کند اما نه تنها این گونه نشد بلکه تورم در کشور به مرز ۳۰ درصد رسید و نقدینگی به مدد درآمدهای نفتی افزایش یافت، از این رو برخی از کارشناسان به جای اینکه از نفت به عنوان «نعمت» یاد کنند آن را «نقمت» می شمارند، چون معتقدند افزایش درآمدهای نفتی موجب افزایش واردات شده است.
در دو سال اخیر شاهدیم بخش عمده یی از درآمدهای نفتی کشور به جای سرمایه گذاری، صرف واردات انگور، پرتقال، سیب و گلابی و کالاهای لوکس شده است و دولت نهم در واقع نتوانسته از این فرصت طلایی استفاده کند، هرچند سومین عضو اوپک از نظر حجم درآمدهای نفتی باشد.
نشریه تخصصی پترولیوم اکونومیست طی گزارشی حجم درآمدهای نفتی ایران را طی شش ماه نخست امسال ۵۴ میلیارد دلار اعلام کرد. (علی اصغر عرشی چندی پیش درآمدهای نفتی را تا پایان مردادماه ۴۳ میلیارد دلار عنوان کرد.)این نشریه نوشت؛ افزایش درآمدهای نفتی به نفع اقتصاد ایران است. رشد اقتصادی ایران امسال به بیش از ۵/۶ درصد خواهد رسید. این رقم سال گذشته به ۲/۶ درصد رسیده بود.
این رشد در حالی صورت می گیرد که برنامه چهارم توسعه رشد هشت درصدی اقتصاد را برای ایران در این سال پیش بینی کرد اما طبق آمار بانک مرکزی ایران نتوانست در سال جاری رشدی بیش از ۸/۶ درصد را اجرایی کند، اگرچه رئیس دولت نهم رشد اقتصادی سال جاری را ۶/۷ درصد عنوان کرد که اگر حتی این گونه باشد باز ایران نتوانسته به اهداف برنامه چهارم توسعه دست یابد به ویژه آنکه در بودجه سال آینده نیز رشد ۷ درصدی پیش بینی شده است تا فاصله با اهداف چشم انداز ۲۰ ساله بیش از پیش به چشم آید.
● نفت ۶۰ دلاری و کسری بودجه
قیمت نفت خلاف عقربه های ساعت و برخلاف پیش بینی نفت ۱۵۰ دلاری حرکت می کند و این کاهش در حالی صورت می گیرد که ایران در آستانه فصل تصویب بودجه قرار دارد. رویترز طی گزارشی در مورد قیمت نفت در بودجه امسال می نویسد؛ ایران قصد دارد بودجه سال مالی ۱۳۸۸ خود را براساس نفت ۵۵ تا ۶۰ دلاری تنظیم کند که این رقم نسبت به قیمت نفت در بودجه سال جاری رشد چشمگیری نشان می دهد.
این خبرگزاری معتقد است با توجه به رکود اقتصادی جهان در نظر گرفتن چنین رقمی برای نفت ایران چندان منطقی به نظر نمی رسد.صندوق بین المللی پول نیز در گزارش ماه آگوست خود نسبت به کسری بودجه ایران هشدار داد. براین اساس اگر قیمت نفت ایران به کمتر از ۷۵ دلار در هر بشکه برسد، مازاد تجاری و مازاد بودجه ایران به کسری تبدیل خواهد شد.حساب ذخیره ارزی همان گونه که از نام آن پیداست برای ذخیره درآمدهای نفتی تشکیل شده اما در حال حاضر علاوه بر اینکه اعلام موجودی حساب ذخیره ارزی محرمانه ذکر شده و ابهامات زیادی پیرامون آن وجود دارد، برداشت از حساب ذخیره ارزی نیز روند رو به افزایشی در پیش گرفته است.
هیات وزیران در جدیدترین دستور، برداشت بیش از یک میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برای تامین کسری اعتبار گازرسانی روستاهای کشور را صادر کرد و این در حالی است که دولت پیش از این مصوبه، برای افزایش سرمایه و پرداخت بدهی اش به بانک ها ۱۵ میلیارد دلار در طول سه سال و ۳ میلیارد دلار برای کسری اعتبارات دستگاه های آموزش و پرورش و وزارت بهداشت درخواست کرده بود و به عقیده بسیاری از کارشناسان به زودی ۸ میلیارد دلار برای واردات بنزین نیز پیشنهاد خواهد داد. بدین ترتیب و به گفته داود دانش جعفری وزیر سابق امور اقتصادی دولت نهم برآورد برای قیمت نفت در سال ۸۷ بیش از ۶۰ دلار بوده و این در حالی است که قیمت نفت در بودجه روی ۵۵ دلار بسته شده است.
اگرچه رئیس دولت نهم موضع وزیر سابق خود را قبول ندارد اما گزارش نظارتی برنامه چهارم نیز حاکی از آن است که آثار مستقیم نفت بر بودجه بیش از ۶۰ درصد است که بیشترین رقم در سال های اخیر بوده است. براساس این گزارش اکثر بخش های اقتصادی به جز نفت و ارتباطات از رشد پیش بینی شده عقب هستند. بنابراین بی دلیل نیست که روی حساب ذخیره ارزی مهر محرمانه می خورد.
● پیش بینی کاهش قیمت نفت
موسسه تحقیقات انرژی برن اشتاین در تازه ترین گزارش خود پیش بینی کرد، قیمت جهانی نفت طی سال ۲۰۰۹ میلادی به کمتر از ۷۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید. بن دل کارشناس ارشد این موسسه تصریح می کند؛ قیمت جهانی نفت تا پایان امسال نیز بین ۷۵ تا ۸۰ دلار خواهد بود. موسسه برن اشتاین پیش از این، قیمت نفت طی سال ۲۰۰۹ را بیش از ۹۰ دلار اعلام کرده بود. کاهش تقاضای جهانی انرژی موجب افت ۴۵ تا ۵۰ دلاری قیمت نفت نسبت به اواسط جولای شده است.بر اساس این گزارش، موسسه اعتباری کردیت سوئیس نیز طی گزارشی، پیش بینی خود نسبت به قیمت نفت طی سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ را کاهش داد.
بر این اساس، قیمت هر بشکه نفت سبک امریکا طی سال ۲۰۰۸ با ۳۵ دلار کاهش نسبت به گزارش قبلی به کمتر از ۷۵ دلار خواهد رسید و این رقم برای سال ۲۰۰۹ نیز با ۴۰ دلار کاهش به کمتر از ۷۰ دلار می رسد. ویل فوربس کارشناس ارشد موسسه کردیت سوئیس نیز اظهار می کند؛ در حالی که اوپک و سازمان بین المللی انرژی پیش بینی خود نسبت به تقاضای جهانی نفت را کاهش داده اند، باید نسبت به وضعیت عرضه نفت در کوتاه مدت و میان مدت به شدت نگران بود. افزایش هزینه های تولید و کاهش قیمت جهانی نفت، موجب کاهش سرمایه گذاری در پروژه های تولید خواهد شد.
اگر قیمت نفت به روند نزولی خود ادامه دهد، تولید نفت در امریکا، روسیه، انگلیس و نروژ به شدت کاهش خواهد یافت.او تصریح می کند؛ با توجه به اینکه اکثر کشورهای عضو اوپک با مازاد قابل توجه درآمدهای ارزی روبه رو هستند، کاهش قیمت نفت فشار زیادی بر آنها وارد نمی کند.

گزارش: رویا خالقی

منبع : سازمان خبری اقتصاد ایران