واقعه گرجستان و یک هشدار

اتفاق اخیر در موضوع اوستیا و آبخازیای گرجستان موضوعی نیست که بتوان به راحتی از آن عبور کرد، بی‌تردید واقعه اخیر را می‌توان به منزله باز شدن سر یک دمل تشبیه کرد که طی سال‌های پس از فروپاشی بلوک شرق مجددا شکل گرفته بود. حوادث اخیر و تحولا‌ت آینده تاثیرات بسیار عمیقی بر اوضاع جهان و به‌ویژه منطقه خاورمیانه خواهد گذاشت که با هشیاری می‌توان به عنوان یک فرصت تلقی کرد، در غیر این صورت یک تهدید جدی و سرنوشت‌ساز برای منافع ملی کشورهای منطقه علی‌الخصوص کشور ایران خواهد بود. روسیه به دلا‌یل زیر نمی‌خواهد به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های اروپای غربی و ناتو استحاله شود یا ماموریت ژاندارمی را در آسیای میانه بر عهده بگیرد.
۱) موقعیت ژئوپلیتیک روسیه به نحوی است که اولا‌ بخش عمده‌ای از کشورهای همسایه آن در گذشته برای سالیان دراز متحد ایدئولوژیک و در خط مقدم مبارزان دوران جنگ سرد بودند لذا پیوندهای زیادی از آن دوران باقی مانده و ثانیا نیروهای نظامی و توان تسلیحاتی روسیه قدرت سلطه‌گری را حداقل برای پیرامون خودش فراهم ساخته است به‌طوری که تهدید کردن خطوط انتقال انرژی، خصوصا خط لوله باکو- جیحان برای این کشور ساده و یک اهرم فشار روی کشورهای غربی به شمار می‌رود.
۲) احساسات قوی ناسیونالیستی در میان مردم برای حل مشکلا‌تی چون پرونده هسته‌ای ایران رو شده است و روسیه احساس می‌کند دولت‌های زیادی ولو با نیت‌باج‌خواهی از غرب حاضرند به آن کشور نزدیک شوند. ‌
البته دلا‌یل دیگری نیز برای حرکت جدید روسیه می‌توان ذکر کرد که در اینجا جهت جلوگیری از اطاله کلا‌م از بیان آنها خودداری می‌کنیم اما ویژگی‌بارز این استراتژی غیرایدئولوژیک و محدود بودن آن است. روسیه در حال حاضر امکان طرح یک خط فکری جدید و جهان‌شمول را ندارد چراکه طی سال‌های بعد از فروپاشی کمونیسم همواره ارزش‌های جامعه کاپیتالیستی غربی را ترویج و تایید کرده است، به همین لحاظ روسیه و انتظارات آنان از دولتمردان خود جهت ارتقای جایگاه کشورشان در پهنه بین‌المللی همراه با رقابت‌های سیاسی داخلی در این زمینه باعث شده تا رهبران این کشور از هر فرصتی برای تحقق انتظارات جامعه استفاده کنند. در همین راستا نگاهی به شعارهای مطرح‌شده در مقطع زمانی‌انتخابات سال گذشته ریاست‌جمهوری روسیه خالی از فایده نیست. ‌
۳) آشکار شدن ضعف‌های کشورهای غربی در مواجهه با مشکلا‌ت جهانی و از دست دادن اتحاد و یکپارچگی در مقاطع حساس امکان جذب و یارگیری را از میان کشورهای غیروابسته به غرب فراهم می‌سازد به ویژه آنکه دست غربی‌ها در باج دادن‌های کلا‌ن دامنه حرکت روسیه بستگی به میزان توان مادی و نه امواج اندیشه دارد که چنانکه پیش‌تر یادآور شدیم محدود به محیط اطراف خود می‌شود ولی باید بر این نکته توجه داشت که از قضا مهم‌ترین و حساس‌ترین مرزهای غرب و اروپای شرقی درست در محیط نفوذپذیری روسیه قرار دارد. حال به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که روسیه این نقطه فشار را هرگز فراموش نمی‌کند و در قضیه گرجستان نیز به صورت آزمایشی تجربه کرد و نتیجه مثبت گرفت، در عین حال برای مقابله با تحرکات روسیه علی‌الخصوص با نگاه به تهدیدهای خطوط انرژی، نگاه جدید غربی‌ها به منطقه خاورمیانه به نوعی احیای دکترین کیسینجر را تداعی می‌کند.
کیسینجر معتقد بود برای تسلط بر جهان باید خاورمیانه و خلیج‌فارس را در دست داشت؛ تفکری که بعد از فروپاشی بلوک شرق تحت‌الشعاع سرمستی غرب قرار گرفت. ناگفته نماند که برای موضوع اشغال عراق و افغانستان حداقل تصمیم‌سازی‌های اولیه نمی‌تواند ارتباط چندانی با موضوع فوق داشته باشد. حال با فرض درست بودن فرضیات یادشده باید منتظر شرایط جدیدی و بالطبع امکان ایجاد فرصت‌ها و تهدیدهای مختلف بود. درک عمیق و مدیریت صحیح می‌تواند توان بهره‌برداری از فرصت‌ها را فراهم سازد در غیر این صورت ممکن است همچون گذشته‌ها بار دیگر چوب تهدیدها را بخوریم.

هدایت آقایی

منبع : روزنامه اعتماد ملی