اردوغان و تغییر فاز فعالیت ارتش در ترکیه

ترکیه به عنوان یک عضو سازمان NATO دارای ساختار ارتش نسبتا قدرتمند بوده و بخصوص از سال های ۱۹۵۰ به بعد خود راکاملا با چارچوب ساختار و برنامه های NATO منطبق ساخته و سعی نموده است به عنوان یک عضو فعال در کلیه وظایف محوله و ماموریت های ناتو انجام وظیفه نماید. البته اینکه این ماموریت ها تا چه اندازه مطابق منافع ملی ترکیه بوده و ملت ترکیه از آن ماموریت ها چه عایدی خواهد داشت مسائلی بوده است که اصلا مطرح نبوده و جوابی برای آنها وجود نداشته است.
ارتش ترکیه به خصوص در دوران جنگ سرد بخشی از خطوط مقدم دفاعی NATO در برابر اتحاد جماهیر شوروی کمونیستی بوده ولی در عین حال هرگز وظایف اصلی خود را که از طرف سازمان نظامی آتلانتیک شمالی یعنی NATO به آن محول شده بود فراموش نکرده و هرگاه احساس می کرد که گروه های مردمی و خارج از کنترل، درصددند قدرت را به دست گیرند به بهانه حفظ نظام لائیک بدون هیچ گونه تردیدی وارد عمل می شد و با کودتای نظامی قدرت را به دست می گرفت وپس از مدت زمانی که احساس می کرد که شیرازه همه چیز به هم خورده و دیگر نیازی به حضور نظامیان در صحنه سیاسی نیست، با انجام انتخابات جدید خود را کنارمی کشیدند.
جالب این جاست که هر موقع که نظامیان در ترکیه به بهانه های واهی دست به کودتا زده و به زعم خود کشور را از خطر خارجی و از هم پاشیدن نجات دادند، در اولین انتخابات، ملت ترکیه رای به کسانی دادند و کسانی راسر کار آوردند که کاملا برخلاف نظر نظامیان بود.
ارتش ترکیه تاکنون به خاطر عضویت در ناتو در تعداد زیادی از عملیات نظامی شرکت کرده است که حتی اکثر اوقات مردم ترکیه قادر به نشان دادن محل و مکان عملیات های فوق در روی نقشه نیستند نمی دانند که ارتش ترکیه در مکان های یاد شده از کدام منافع ملت و دولت ترکیه دفاع نموده و به خاطر آن جان جوانان ترکیه را فدا نموده و یا به خطر انداخته است.
اولین بار ترکیه ۱۹۵۳ جهت شرکت در جنگ کره و آمریکا نیرویی در اختیار آمریکا قرار داد و این روند همچنان تا امروز ادامه داشته است. جالب این جاست که ارتش ترکیه در حالی که در خارج از مرزهای خود در حال کمک کردن به صلح جهانی است در داخل ترکیه تاکنون نتوانسته است در برابر گروه های مسلح مخالف دولت اقدام موثری از خود نشان داده و امنیت مردم ترکیه را حفظ نماید.
زمانی که ارتش ترکیه در داخل د رمسائل سیاسی که مربوط به آن نیست قد علم کند و با اعلامیه های تند و تیز خود سیاسیون را تهدید می کند ، امر و نهی می کند و راه و روش مملکت داری را به دولتمردان دیکته می کند همان موقع هواپیماهای متجاوز آمریکا و اسراییل در فضای آسمان ترکیه بدون کوچکترین ترس و ممانعتی به پرواز در آمده و امنیت این کشور را به خطر می اندازند و جالب این است که کوچکترین اظهارنظر و اعتراضی از سوی فرماندهان عالی رتبه نظامی صورت نمی گیرد و همین رفتار و مسائل باعث گشته است که مردم و روشنفکران ترکیه احتمال دهند که این اقدامات تجاوز کارانه آمریکا و اسراییل با اطلاع هیئت فرماندهی ارتش ترکیه صورت گرفته است که در صورت صحت این موضع جایگاه ارتش ترکیه به طور جد مورد سوال واقع خواهد شد.
طی سال های اخیر و با گسترش امکانات ارتباط جمعی و افزایش آگاهی مردم احساس می شود که دیگر دوران یکه تازی ارتش ترکیه نیز به پایان رسیده و مجبور است هر اقدام خود را در پیشگاه مردم توجیه کنند. و افت شدید محبوبیت ارتش در نزد مردم نشان می دهد که مردم ترکیه دیگر حاضر نیستند در برابر یکه تازی های ارتش سکوت نمایند .
در ضمن حضور دولت اردوغان که خود از یک خانواده اسلامی بوده و به خاطر دفاع از ارزش های اسلامی زندانی گشته است باعث شده که فرماندهان عالی رتبه ارتش مانند سال های قبل در سیاست مداخله نکنند. ارتش درابتدای انتخابات ریاست جمهوری، به شدت با انتخاب عبدالله گل مخالف بود و با انتشار اعلامیه در سایت اینترنتی ستاد مشترک ارتش و تهدیدات شدید مانع انتخابات عبدالله گل شد و عملا" ترکیه را با یک بن بست مهم سیاسی روبه رو ساخته بود.
پس از تجدید انتخابات مجلس و آرای بیش از ۴۷درصد حزب عدالت و توسعه، ارتش کاملا متوجه مخالفت مردم با اقدامات زورگویانه شده و طی تشکیل جلسات متعدد داخلی میان فرماندهان عالی ارتش تصمیم به سکوت و عدم مداخله در مسائل جاری کشور گرفتند و لذا علی رغم فشارهای زیاد از سوی سیاستمداران شکست خورده که سعی داشتند ارتش را مجددا وادار به مداخله در مسائل سیاسی نمایند. بیوک آنیت به صراحت اعلام نمود که ترجیح می دهد در مسائل سیاسی مداخله نکنند و اگر احیانا" کشور با خطر جدی روبه رو شد مداخله خواهد کرد. اما این ظاهر قضیه بود و ژنرال های موجود ارتش در صورت فراهم بودن شرایط آمادگی کامل را دارند که مجددا در امور داخلی کشور مداخله کرده و شرایط را به نفع خود تغییر دهند.
- این مسلم است که ژنرال ها به هیچ وجه بافت فعلی مجلس ترکیه که حزب عدالت و توسعه اردوغان است را قبول نداشته اند.
- این مسلم است که ژنرال ها حضور عبدالله گل را در مقام ریاست جمهوری ترکیه که یک فرد معتقد و متدین بوده و از خانواده مذهبی وارد صحنه سیاسی شده و همسر وی علی رغم همه فشارهای لائیک ها در پوشش اسلامی خود اصرار داشته و حتی چند سال پیش، قبل از دولت اردوغان موضع ممنوعیت حجاب در ترکیه رابه دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا برده و فرجام خواهی نموده بود، تحمل نداشته و ندارند.
- به خاطر همین مسائل بود که فرماندهان عالی رتبه ارتش ترکیه پس از انتخاب عبدالله گل به مقام ریاست جمهوری در هیچ یک از مهمانی های عبدالله گل شرکت نداشته اند.
اما آیا ارتش علی رغم چنین دیدگاهی چرا تاکنون سکوت اختیار کرده و اقدامی در برابر وضعیت موجود انجام نداده است؟ برای این سوال دلایل زیر قابل طرح است:
- سیاست های دوراندیشانه رجب طیب اردوغان
- فشارهای اتحادیه اروپا
- عدم بی تفاوتی مردم ترکیه در برابر حوادث اتفاق افتاده در داخل کشور
- تغییر سریع شرایط جهانی و تضعیف مواضع NATD
- فشارها و تهدیدات مضاعف آمریکا بر ترکیه
تصویب لایحه شناسایی قتل عام ارامنه از سوی دولت عثمانی در کمیسیون سیاست خارجی کنگره آمریکا به مثابه قطره ای شد که آب موجود در لیوان را سر ریز نموده و دیگر هیچ بهانه ای در دست ارتش ترکیه باقی نگذاشت که هنوز هم از دوستی آمریکا دفاع کرده و خود را در چارچوب برنامه های تجاوزکارانه آمریکا مطرح می سازد.
تاکنون مخالفت با آمریکا در میان رده های پایین ارتش ترکیه به اوج خود رسیده و این موضوع حتی از سوی فرماندهان عالی رتبه نیز به زبان آورده شده بود ولی از آنجایی که فرماندهان عالی رتبه ارتش دست پرورده ناتو بوده و خود را مدیون آمریکا و ناتو می دانند به صراحت قادر به مخالفت با اقدامات و درخواست های آمریکا نبودند ولی اقدام اخیر کنگره آمریکا ناخواسته وضعی را پیش آورد که حتی فرماندهان نیز مجبور شدند به طور علنی نظرات خود را اعلام کنند.
به طوری که یاشار بیوک آنیت رییس ستاد مشترک ارتش ترکیه پس از تصویب لایحه مزبور طی اظهارات تندی در برابر خبرنگاران اعلام نمود که آمریکا با این کار خود در واقع به پای خود تیر زده و پای خود را لنگ ساخته است. در روزهای بعد نیز مشاهده می کنیم که علی رغم مخالفت آمریکا و رژیم اسراییل و فشارهای مضاعف علیه دولت آنکارا ترکیه از بشار اسد رییس جمهور سوریه دعوت به عمل آورده و اعلام می نماید که دو کشور در صدد ایجاد روابط استراتژیک میان خود هستند. آن چیزی که در رابطه با ارتش ترکیه مشهود است این است که دیگر این ارتش، ارتش سابق ترکیه نیست که به طور دربست خود را در اختیار فرامین آمریکا و ناتو قرار داده و در اهداف آنها به عنوان نیروهای پیش قراول شرکت داشته باشند.
آن چیزی که مسلم است رده های فرماندهی پایین و بدنه ای ارتش دیگر دقیقا چنین تمایل و خواستی را ندارند و رفته رفته اعتراض خود را به صورت بلند فریاد می زنند و خواست و تمایل خود را بیان می دارند. باتوجه به اینکه بدنه ارتش ترکیه شکل یافته از همین ملت مسلمان ترکیه است که هم اکنون بیش از ۹۰درصد آن مخالف اقدامات جنایت آمیز آمریکا در نقاط مختلف جهان می باشند طبعا همین بدنه نیز دارای چنین احساس و تمایل به آمریکا بوده و چه بسا در برابر تمایلات آمریکایی فرماندهان عالی رتبه بعضا صدای مخالفت خود را به گوش دیگران می رسانند.
همین پیشامدها باعث گشته است که فرماندهی عالی ارتش نیز تاکنون در برابر اقدامات و اظهارات ضد آمریکایی سکوت اختیار نموده و جهت جلوگیری از آن اقدام انجام ندهند و حتی خودشان نیز مجبور شوند تا اظهار نظرات ضد آمریکایی بر زبان بیاورند. دیگر احساس می شود که ارتش حداقل در ظاهر قضیه مجبور گشته است خود را تابع برنامه های دولت آقای اردوغان نموده و کرارا اعلام نمایند که چه در رابطه با مسایل حملات اخیر تروریستی پ.ک.ک و چه در رابطه با سایر مسائل دیگر هر دستور و فرمانی که از سوی دولت به آنها داده شود اجرا خواهند کرد.

نویسنده : عبدالحسین مشفق

منبع : روزنامه مردم سالاری