بنویسم ...،بخوانیم پیشگیری

اولین بار کسی نمی داند، که به چه دلیل اطلاع رسانی شفاف در مورد اچ آی وی/ ایدز با خط قرمز های متعدد مدیران مسوول و سردبیران روزنامه ها مواجه شد.کلمه های کلشیه ای به تدریج جایگزین معنی اصلی کلمه ها شدند تا آنجا که واژه هایی چون «رابطه پرخطر» و یا «پیشگیری» جزء ادبیات ملی اطلاع رسانی ایدز شد. و این آغاز آشفتگی بود. این موضوع بهانه ای است برای نگاهی دوباره به اطلاع رسانی صحیح در حوزه ایدز و تاثیر آن بر کنترل و پیشگیری این بیماری که به مرحله پرخطر در ایران نزدیک می شود.
در فرودگاه مهرآباد تهران پوستر بزرگی هست با مضمون پیشگیری از ایدز. سمت راست پوستر سه شعار جهانی برای کنترل ایدز نوشته شده است؛ AbstinenceBe faithful و Use condom. سمت چپ پوستر این سه شعار اینگونه ترجمه شده است؛ وفادار باش، پرهیز کن، پیشگیری کن، به قول یکی از وبلاگ نویسان معاصر ترجمه «Use condomبه پیشگیری کن» پست مدرن ترین جلوه از ترجمه این واژه است.
اینکه نمی توانیم بنویسیم... اما احساس می کنیم باید به مردم با صریح ترین کلمات هشدار دهیم. آخرین آمارهای UNAIDS و کمیته کشوری ایدز ایران نشان می دهند از هر هزار ایرانی یک نفر به ایدز مبتلاست اما طبق خاصیت خوش بینی ذاتی ویژه ایرانی ها دلمان نمی خواهد چشممان به روی چنین حقیقتی گشوده شود. از همین روست که ما مطبوعاتی ها منع می شویم از اینکه آمارهای واقعی را منتشر کنیم یا درباره راه های پیشگیری از ایدز مطلبی بنویسیم و سیاستمدارانمان هم می گویند ان شاءالله گربه است.
زمانی که تصمیم به چاپ این ویژه نامه گرفتیم با خود اندیشیدیم اگر این بحران و خطر بیخ گوشمان را با آنها که مردم حرفشان را به جان می خرند در میان بگذاریم و از آنها راه حل بجوییم بهتر نتیجه می گیریم. پندار ما این بود که حمایت آنها باعث می شود مشکلات پیش رو از میان برداشته شود و بهانه آنها که استدلال می کنند با اطلاع رسانی ، ذهن عوام شوریده می شود از میان برمی خیزد اما حقیقت امر اینگونه نبود.
در دنیای غرب که حدود و قیود ما را در مسائل جنسی ندارند، روشنگری و اطلاع رسانی در مورد بحران ایدز سبب شده است رشد این بیماری که در ابتدا بسیار سریع بود کنترل شود. سیاستمداران آنها با ترویج الگوی خانواده محوری و تک پارتنری موفق شده اند عوام را نسبت به عواقب چنین بیماری مرگباری آگاه کنند و در نتیجه نه تنها بازگشت به خانواده را به هنجاری نوین مبدل ساخته اند که از گسترش بیماری نیز جلوگیری کرده اند. در کشور ما اما به بهانه «شوریدن عقل عوام» به جای اطلاع رسانی شفاف و صریح از برخوردهای قهری استفاده شده است و نتیجه امر اینکه ایدز روز به روز در ایران بیشتر قربانی می گیرد.
برای رسیدن به این هدف که وظیفه مطبوعات اطلاع رسانی صریح است با بسیاری تماس گرفتیم و در کمال ناباوری جواب هایی شنیدیم که ناامیدکننده بود. کسی می گفت مردم خودشان متوجه اند و پرداختن بیشتر به ماجرا، آنها را مشوش می کند. دیگری معتقد بود حد و حدود پرداختن به چنین موضوعی را دولت و قانون مشخص می کند و مطبوعات نباید بیش از آنچه دولت مقرر کرده برای ملت دلسوزی به خرج دهند.
سومی معتقد بود اساساً صحت آمارهای ارائه شده زیر سوال است و از کجا معلوم مسوولی که چنین آمارهایی ارائه کرده صاحب صلاحیت بوده است. چهارمی اعتقاد داشت شاید مسوولان مناطق ایدزخیز را مطالعه کرده اند و آمارهای آنها را به همه جامعه تعمیم داده اند، تعداد بیشتری هم بودند که بنا را بر پاسخ ندادن گذاشتند و به سوال ما که پرسیده بودیم آیا به عنوان یک خبرنگار وظیفه شرعی در رواج گسترده چنین خبری داریم یا خیر هیچ وقعی نگذاشتند.
به هر روی کسانی هم بودند که هم منصب حکومتی داشتند و هم پیشینه شرعی و حوزوی و پاسخ ما را هم به صراحت دادند. از جمله مصطفی پورمحمدی وزیر کشور که در فاصله کوتاهی از سالن پیامبر اعظم وزارت کشور تا نمازخانه مرا همراهی کرد و درباره لزوم اطلاع رسانی گفت؛ «حتماً باید اطلاع رسانی کنید اما حواستان به این ماجرا باشد که الگوهای پیشرفت ایدز در ایران با سایر جهان تفاوت های اساسی دارد.
در کشور ما برخلاف سایر جهان الگوی انتقال ایدز اول اعتیاد است و دوم انتقال از مادر به جنین، در حالی که مردم سایر کشورهای جهان به خاطر فساد گسترده جنسی ایدز می گیرند و شما مطبوعاتی ها باید حتماً حواستان به این مساله باشد.» می دانم تحقیقات جامعی که در اداره کل امور اجتماعی وزارت کشور در باب ایدز در ایران انجام شده هنوز راهی به میز وزیر نیافته است و او هنوز تحلیل های مرتبط با آن را نخوانده تا دریابد چقدر الگوی انتقال ایدز در ایران شبیه سایر کشورهایی شده است که مرا از سرنوشت آنها انذار می دهد اما سکوت می کنم تا تاییدش را برای اطلاع رسانی گسترده بگیرم.
می گویم خیلی از مسوولان وزارت ارشاد و به تبع آنها مدیران مسوول مطبوعات خبرنگارها را از افشای آمارها و نحوه انتقال و پیشگیری از ایدز منع می کنند در حالی که با آمار جدید که نشان می دهد از هر هزار نفر یک نفر مبتلا به این بیماری است و ایران در حال نزدیک شدن به مرحله پرخطر این بیماری قرار دارد، دیگر پنهانکاری سزاوار نیست. تایید می کند و گوید؛ «حتماً همین طور است. شما وظیفه دارید اطلاع رسانی کنید اما باید حواستان به نکته ای هم که گفتم باشد،»
● غرویان؛ جلوی درز اطلاعات را نمی توان گرفت
حجت الاسلام محسن غرویان در زمره روحانیونی است که سخنان و نظراتش این روزها در محافل سیاسی و مطبوعاتی زیاد به گوش می رسد. او می گوید؛ «آنچه به نظر من می رسد این است که رسانه ها باید در این زمینه اطلاع رسانی شفاف داشته باشند و مساله را بزرگ جلوه دهند.» وی تاکید می کند؛ «رسانه ها باید اهمیت این امر را تبیین و تفسیر کنند تا مسوولان مختلف فرهنگی و اجرایی و عموم دست اندرکاران اداره کشور توجهشان به این خطر جلب شود. وقتی رسانه ها گزارش کوتاهی از این مساله منتشر می کنند یا خبری با حجم کوچک می دهند چه بسا دیده و خوانده نمی شود و طبیعتاً توجه لازم را نیز برنمی انگیزد.
اما اگر خطر این مساله را بزرگ جلوه دهند و آن را در ابعاد شایسته خود مطرح کنند توجه به این مساله افزایش می یابد و اساساً دغدغه ایجاد می کند.»غرویان معتقد است نمی توان این مساله را مطرح نکرد. می گوید؛ «بالاخره اطلاعات درز می کند. ما در دنیایی زندگی می کنیم که نمی توان اطلاع رسانی را محدود کرد. البته باید مسائل در حد و اندازه واقعی خود انعکاس یابد اما در اینکه باید مطرح و به آن توجه شود شکی وجود ندارد.»
وقتی موضع مسوولان وزارت ارشاد یا مدیران مطبوعاتی را مبنی بر پنهانکاری درباره ابعاد واقعی ایدز می شنود برمی آشوبد و می گوید؛ «گذشتن از کنار این مساله درست نیست. اگر از کنار این امور و این خطرها به راحتی بگذریم روز به روز خطر بزرگ تر می شود. من ریشه این امور را در مسائل فرهنگی، اعتقادی، معنوی و دینی می دانم. به همین دلیل در مورد اطلاع رسانی شفاف و توجه لازم و کافی به این مساله همه باید تلاش کنند و وظیفه رسانه ها نیز در این امر بسیار جدی است.»
‌● رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس؛ اطلاع رسانی شفاف بستگی به ظرفیت مردم دارد
عباسعلی اختری رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس که مدت ۱۵ سال امام جمعه سمنان هم بوده است رسانه ها را به اطبا تشبیه می کند و می گوید؛ «رسانه هایی که می خواهند در خدمت روح و روان مردم باشند باید مانند یک طبیب عمل کنند.
اطبا زمانی که با یک بیمار مواجه می شوند از یک سو با یک تدبیر حکیمانه و عاقلانه سعی می کنند از سرایت بیماری به دیگران جلوگیری کنند و بدون آنکه حرفی از نام مرض پیش بیاورند رهنمودهایی دارند که به بیمار گوشزد می کنند و از سوی دیگر می کوشند مریض را از ترس به مرگ نزدیک نکنند. برای دریافت آمار صحیح باید به نظر من با مسوولان وزارت بهداشت صمیمانه صحبت و نظرخواهی کرد. من خود در این زمینه جزوه ای دارم که در آن زمان که به مدت ۱۵ سال امام جمعه بودم در یک سمینار بهداشتی و درمانی مربوط به کل منطقه مدیترانه واقعیتی را گفتم و آن این بود که بهترین دستور برای بحث های پزشکی و بهداشتی تعالیم آسمانی است. همه مدعیان خدمت به بشریت به غیر از آنها که به طور الهی کار می کنند چشمداشت دارند. اما فرستادگان الهی که مبلغان حکم خدا بوده اند هرگز در اعلام رسالت خود چشمداشتی نداشته اند.
بنابراین تعالیم آسمانی بهترین روش ها برای بهداشت جسم و روان هستند. ما باید بتوانیم با آموزش حدود و تعالیم الهی و پاک و نجس و حلال و حرام، جامعه را از ارتکاب به آنها اجتناب دهیم. از طرفی بدون سر و صدا و بدون دچار کردن مردم به رعب و وحشت و تزلزل روحی باید به درمان آن بپردازیم. از یک سو باید تعالیم الهی را رواج داد و از سوی دیگر برای جلوگیری از سرایت بیماری ها و همین طور ابتلا به آنها تلاش کرد.
امام جمعه پیشین سمنان درباره وظیفه رسانه ها در حوزه اطلاع رسانی صحیح می گوید؛ «در خصوص اطلاع رسانی شفاف باید پرسید که آیا طبیب با مریضی که وضعیت خطرناکی دارد با شفافیت سخن می گوید و رک و پوست کنده به او واقعیت را عرضه می کند که مثلاً از عمر او مدت زیادی باقی نمانده است؟ آیا پدر و مادری که بعد از خداوند دلسوزترین به فرزند خود هستند با صراحت همه مسائل را با فرزند خود در میان می گذارند؟
واقعیت این است که شفاف صحبت کردن بستگی به ظرفیت شنونده دارد. باید در این امر بسیار حکیمانه برخورد و محاسبه کرد که شفافیت در این امر تا چه اندازه سود دارد و تا چه اندازه خسارت؟ در معارف ما آمده است که اگرچه دروغ گفتن کار بدی است اما هر راستی را هم گفتن درست نیست. بنابراین در این امر باید رعایت مصلحت و ظرفیت ها بشود.»
● فاضل میبدی؛ دولت به ایدز بپردازد که بسیار مهم تر از بدحجابی است
حجت الاسلام محمدتقی فاضل میبدی روحانی اصلاح طلب هم معتقد است پاره ای از مسائل در حوزه اجتماعی ما در نگاه دولتمردان چندان مهم تلقی نمی شود. به نظر او گاهی برخی از واقعیت ها از مردم کتمان می شود. چنانکه تصریح می کند؛ «اکنون مساله اعتیاد که ارجح است بر مسائل دیگر، آنطور که باید و شاید مورد توجه قرار نمی گیرد و رسانه ها نیز برای این امر چندان جایی باز نمی کنند. دولت نیز اهمیت لازم را به این بیماری نمی دهد.
مساله ایدز که بیماری بسیار خطرناکی است در جامعه ما فرع بر مساله اعتیاد است و ایدز بیشتر از طریق اعتیاد به وجود می آید و از این راه دامنگیر جامعه می شود. مساله اعتیاد هم عموماً زاده اقتصاد بیمار، فقر و سردرگمی است. »فاضل میبدی معتقد است ما گاهی معلول ها را به جای علت ها می گیریم و به آنها می پردازیم.
وی می گوید؛ «بروز خطر اقتصاد بیمار و در نتیجه اعتیاد و در نتیجه نهایی بیماری ایدز و دیگر بیماری هایی از این دست به تدریج دارد نشانه های خود را در جامعه آشکار می کند. متاسفانه گاهی برخی مسائل مثل بدحجابی خیلی توجه را به خود جلب می کند اما بیماری هایی مانند ایدز و اعتیاد که بسیار خطرناک است توجه چندانی برنمی انگیزد. به نظر من اگر دولت این مسائل را آفتابی کند و آمارها را به طور دقیق در اختیار جامعه بگذارد و رسانه ها نیز به طور دقیق و ویژه به این امر توجه کرده و آمارها و مسائل مربوطه را منعکس کنند ممکن است به راه حل این مسائل نزدیک شویم.» میبدی هم کتمان و پنهانکاری را رد می کند و می گوید؛ «دولت وقتی می تواند با این بیماری ها مبارزه کند که آنها را کتمان نکند.
باید این مسائل در اختیار رسانه ها گذارده شود و رسانه ها نیز آن را به اطلاع مردم برسانند. موضوع دیگری که بسیار باید مورد توجه قرار گیرد مساله آسیب شناسی اجتماعی است. یکی از مواردی که می تواند ما را از آسیب های احتمالی به دور بدارد همین امر است. جامعه بشری مانند بدن انسان است که هر لحظه در معرض خطر و آسیب است و این به عهده رسانه هاست که باید این امر را به طور جدی دنبال کنند. متاسفانه در رسانه های ما آنقدر که به مسائلی مانند ورزش و فوتبال و برد و باخت ها توجه نشان داده می شود به این امور مهم توجه لازم مبذول نمی شود. نمی خواهم بگویم که مساله ورزش و فوتبال مهم نیست اما باید توجه داشت که این بیماری ها و آسیب شناسی آنها از اولویت برخوردار هستند.
جامعه اسلامی جامعه ای است که از آسیب های اجتماعی به دور باشد و در آن عدم امنیت فکری و بیماری اقتصادی و عوارضی چون ایدز و اعتیاد وجود نداشته باشد. مساله ایدز پیش از آنکه مساله ای طبی یا بهداشتی باشد مساله ای است در حوزه آسیب شناسی اجتماعی. رسانه ها باید به این مسائل واقعی بیشتر توجه داشته باشند. گاهی مبارزات سیاسی باعث می شود این امور تحت الشعاع قرار گیرد. اگر این اتفاق بیفتد دیگر به وضعیتی دچار می شویم که بیماری ها روز به روز گسترش بیشتری می یابد و دیگر مبارزه و ریشه کنی آن بسیار دشوار خواهد بود.»
● زادسر؛ رسانه ها در عدم گسترش بیماری نقش ویژه دارند
علی زادسر نماینده کرمان در مجلس نیز پس از شنیدن آخرین آمارهای مربوط به ایدز می گوید؛ «خبر تلخی بود. آنچه مسلم است طبق اظهار نظر کارشناسان بحث مسائل جنسی در رشد بیماری ایدز نقش اول را دارد. در جوامعی که ولنگاری جنسی را ترویج می کنند این بیماری خانمانسوز که مانند یک سرطان رنج آور و پیچیده به جان ابنای بشر افتاده در آنها بیشتر بوده و هست. آنچه من می فهمم این است که دشمن غدار در جوامع اسلامی سعی در گسترش ولنگاری جنسی داشته و دارد.
وسیله این گسترش هم ماهواره ها و اینترنت است که تلاش جدی در کشتن غیرت ناموسی در جوامع اسلامی به خرج می دهند و انواع فساد و فحشا را ترویج می کنند و حتی نعوذ بالله فساد جنسی با محارم را. متاسفانه در این زمینه هم آمار تلخی در کشور وجود دارد که امیدواریم آمار و ارقام در این زمینه صحت نداشته باشد. رسانه ها هم در عدم گسترش این بیماری نقش محوری دارند. باید در این زمینه مردم را توجیه کنند و هشدارهای متناوب بدهند و از منظر کارشناسی و فنی اطلاع رسانی کنند.»
زادسر به کنترل بیشتر مسافران از سوی دولت اعتقاد دارد و می گوید؛ «متاسفانه کسانی که به این بیماری مبتلا هستند بعضاً به سهولت میان کشور ما و برخی نقاط دیگر دنیا مانند دبی رفت و آمد می کنند و هیچ قرنطینه ای هم صورت نمی گیرد. در این زمینه نیز باید وزارت بهداشت با وزارت خارجه هماهنگی لازم را انجام دهد و با کمک رسانه ها کنترلی بر ورود و خروج این افراد و قرنطینه آنها حتی اگر یک درصد احتمال بیماری وجود داشته باشد اعمال شود.
اصل اول و اساسی در این زمینه اطلاع رسانی شفاف توسط رسانه هاست. رسانه ها و مطبوعات باید برای توجه دادن مردم به این امر تلاش کنند. به ویژه رسانه ملی که همواره ثابت کرده است اگر به موضوعی به طور جدی بپردازد نتایج خوبی را در پی خواهد داشت. همچنین روزنامه ها و خبرگزاری ها نیز در این زمینه نقش کلیدی ایفا می کنند. متاسفانه یکی از مشکلات جامعه رسانه ای ما این است که به جای اینکه آینه جامعه باشند و مشکلات و هشدارهای اینچنینی را مطرح کنند طالبان قدرت شده اند. در حالی که باید با روش های کارشناسانه به بزهکاری های اجتماعی بپردازند و مردم را در این زمینه با اطلاعات به روز و درست روشن کنند.»
حضرت آیت الله صانعی دامت افاضاته
با سلام و احترام
چنانچه مستحضرید در حال حاضر در جهان در هر ۶ ثانیه ۱ نفر به ویروس ایدز مبتلا می شود و هر فردی به دور از جنسیت و سن، سطح تحصیلات، شغل و... می تواند به ویروس ایدز آلوده گردد. تنها راه پیشگیری از بیماری ایدز این بلای خانمانسوز جلوگیری از رفتارهای پرخطر است و فقط با مشارکت بسیار نزدیک بین بخشی و برون بخشی این مساله امکان پذیر است.
لذا خواهشمند است ما را در پاسخ به سوالات ذیل ارشاد فرمایید؛
۱) آیا همکاری کلیه سازمان ها در این زمینه یک تکلیف واجب است؟
۲) با توجه به مصیبت بار بودن بیماری ایدز آیا آموزش گروه های مختلف سنی در مورد راه های انتقال و نحوه پیشگیری از ایدز بخصوص در مدارس را جایز می دانید؟
۳) آیا توصیه به استفاده کاندوم برای پیشگیری از بیماری های واگیردار آمیزشی در دوره های مختلف سنی را بدون اطلاع اینکه آموزش گیرنده مجرد یا متاهل است جایز می دانید؟
۴) آیا تجویز داروهای اعتیادآور و خوراکی به جای داروی اعتیادآور تزریقی جهت پیشگیری از بروز بیماری های واگیردار را جایز می دانید؟
۵) آیا توزیع سرنگ بین معتادان برای پیشگیری از بروز بیماری های واگیردار مجاز است؟
۶) آیا می توان در محل های پرخطر و پرتجمع مانند ترمینال های مسافربری، پایانه های شهری و فرودگاه و ایستگاه های مترو... به ارائه جزوات آموزشی برای پیشگیری از بیماری های ایدز و کاندوم رایگان اقدام کرد؟
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم
روابط عمومی مرکز بهداشت استان
ج ۱) حدود دخالت سازمان های وابسته به دولت تابع قوانین و مقررات مصوب است.
ج ۲) آری با قطع نظر از اینکه اصل در همه اعمال و رفتارها جواز و حل و برائت است تا حرمت آن ثابت شود به خاطر جلوگیری از یک مفسده بزرگ و فتنه خانمانسوز و مرض نابود کننده جامعه اگر شبهه ای هم در جهتی از جهات آن و موردی از موارد آن باشد از باب تزاحم و دفع مفسده و فتنه بزرگ که دفعش بر همگان واجب است «واتقوا فتنه لاتصیبن الذین ظلموا منکم خاصهٔ» مندفع می گردد و ناگفته نماند بسیاری از خصوصیات و جهات آمیزش و امور جنسی در روایات و فتاوای اصحاب که مورد استفاده همگان است ذکر شده و مورد تعرض واقع شده لکن رعایت شرایط سنی در نحوه آموزش و کار کارشناسی در انتخاب شیوه ها به جهت حساسیت آموزش برای بعضی گروه های سنی لازم و واجب است مراعات گردد.
ج ۳) با توجه به جواب اول جواب آن روشن است و فی حد نفسه مانعی ندارد.
ج ۴ و ۵) جواز اینگونه اعمال روشن است و محل اشکال نیست و اعانت بر اعتیاد و اثم و گناه نبوده چون قصد کمک و همکاری در آن وجود ندارد به علاوه که برای دفع فتنه بزرگ و فساد است که در جواب اول معلوم شد و بالجمله اینگونه امور احسان و نیکی به دیگران است «وما علی المحسنین من سبیل» (آیه ۹۱ سوره توبه) در خاتمه جواز امور ذکر شده نباید سبب گردد که در انتخاب راه بهتر و اصلح و کم ضررتر کوتاهی شود.
ج ۶) از جواب های قبل معلوم است.

شبنم رحمتی

منبع : روزنامه شرق