راز ظهور دولت های مردمی در آمریکای لاتین

پنج قرن پس از تصرفات اروپایی ها در آمریكای لاتین اینك این منطقه در حال تحكیم استقلال خود است. منطقه آمریكای لاتین به ویژه در مخروط جنوبی، از ونزوئلا تا آرژانتین در اندیشه قیام برای سرنگونی میراث سلطه خارجی به جا مانده از قرون گذشته و نابودی اشكال و عادات اجتماعی مخرب به سر می برند. مكانیسم های كنترل استبدادی به تدریج اثرات خود را از دست می دهند و این نشانه ای از حركت به سوی استقلال است. واشنگتن اكنون وادار شده است كه وجود دولت هایی را كه پیشتر در امور آنها دخالت كرده یا به آنها صدمه زده است، بپذیرد.
در سراسر آمریكای لاتین مجموعه ای پرشور و هیجان از دولت های مردمی سربرآورده اند كه پایه های دموكراسی ارزشمند و قابل فهمی را بنا می نهند و جمعیت بومی این قاره به ویژه در بولیوی و اكوادور بسیار فعال تر و پرشورتر به نظر می رسند. این تحولات تا حدودی حاصل پدیده ای است كه برای سالیان متمادی در آمریكای لاتین مشاهده شده است.
یعنی پدیده ای كه در آن، توأم با دموكراتیك تر شدن دولت های منتخب، شهروندان توانسته اند بیش از پیش نارضایتی و نومیدی خود را از نهادهای ناكارآمد دموكراتیك ابراز كنند. روی كار آمدن دولتهای مردمی حاصل این پدیده است كه دولت ها كوشیده اند به جای تكیه بر سلطه خارجی و نخبگان سنتی، سیستم های دموكراتیك خود را بر مبنای مشاركت مردمی به وجود آورند. یك توضیح قانع كننده درباره این مسأله از سوی آتیلیو بورون دانشمند سیاسی آرژانتینی ارائه شده است. وی می گوید كه موج جدید دموكراتیزاسیون با اصلاحات اقتصادی القا شده از خارج كه از تأثیرات دموكراسی می كاهد، مقارن شده است.
در دنیای دولت ـ ملت ها، افول حاكمیت افول دموكراسی و همچنین افول قابلیت هدایت سیاست های اقتصادی را در پی خواهد داشت و این امر به نوبه خود روند توسعه را مخدوش می كند. سوابق تاریخی نشان داده است كه فقدان حاكمیت همواره به آزادسازی تحمیلی منجر شده است و البته این مسأله به نفع آنانی است كه توان تحمیل این رژیم اجتماعی و اقتصادی را دارند.
مقایسه انتخابات ریاست جمهوری در كشورهای ثروتمند با انتخابات در فقیرترین كشورهای آمریكای جنوبی می تواند سازنده و روشنگر باشد.
در انتخابات ریاست جمهوری آمریكا در سال ،۲۰۰۴ رأی دهندگان می توانستند از میان دو كاندیدایی كه در رفاه و ثروت به دنیا آمده اند؛ از میان دو فردی كه در یك دانشگاه معتبر تحصیل كرده اند؛ از میان دو نفری كه در یك جامعه امنیتی با گرایش های خاص عضو بوده اند دست به انتخاب بزنند. آن دو در این جامعه در كنار سایر مردان جوان آموختند كه به طبقه حاكم ملحق و برای حضور در انتخابات نامزد شوند. برنامه های هر دو نامزد با نیازهای اولیه خود یعنی رفاه و ثروت متناسب بود. در مقابل، انتخابات دسامبر گذشته در بولیوی را كه طی آن اوو مورالس رئیس جمهوری شد، در نظر بگیرید. رأی دهندگان با مسائل و موضوعهای واقعی و مهم مانند كنترل ملی بر منابع گاز و سایر منابع آشنایی داشتند. حقوق بومیان، حقوق زنان، حقوق زمین و آب در كنار سایر مسائل در دستور كار سیاستمداران قرار داشت و مردم بولیوی براساس آن از میان خود رئیس جمهورشان را برگزیدند.
اما در حالی كه آمریكای لاتین به سوی دموكراسی رشد می كند، شاید هنوز با پاره ای مشكلات شدید داخلی دست به گریبان باشد.
این منطقه هنوز به خاطر حرص و طمع طبقات ثروتمند آن و طفره رفتن از زیر بار مسئولیت های اجتماعی بدنام است. مطالعات تطبیقی درباره توسعه اقتصادی آمریكای لاتین و شرق آسیا مؤید این مطلب است . آمریكای لاتین بدترین سابقه را در نابرابری های اجتماعی دارد هرچند وضعیت شرق آسیا بهتر است. در مورد آموزش، بهداشت و رفاه اجتماعی نیز عموماً وضع به همین منوال است. اقتصادهای آمریكای لاتین نسبت به آسیا به راحتی پذیرای سرمایه گذاری خارجی هستند. علاوه بر این، برنامه های جدید اقتصادی ـ اجتماعی در آمریكای لاتین الگوهایی برگرفته از تصرفات اسپانیا در قرون گذشته است كه براساس آن اقتصادها و نخبگان آمریكای لاتین با قدرت های امپریالیستی در ارتباط هستند نه با یكدیگر.
بدون تردید، حركت آمریكای لاتین به سوی دموكراسی برای واشنگتن خوشایند نیست و این دلایلی سنتی دارد: آمریكا می خواهد از آمریكای لاتین به عنوان یك پایگاه امن و ایمن جهت تأمین منابع، بازار و فرصت های سرمایه گذاری استفاده كند. همانطور كه برنامه ریزان از مدت ها پیش تأكید كرده اند، اگر این نیمكره از كنترل خارج شود، آمریكا چگونه می تواند به مقاومت در برابر طغیان سایر نقاط دنیا امیدوار باشد؟

نوام چامسكی
منبع: نیویورك تایمز

منبع : روزنامه ایران