کبالت در لعابکاری

اكسید این فلز كه در گذشته نقش بزرگی بازی می كرد هنوز در نزدیك كاشان و قم به ویژه در كوهستان كهرود میان ده گوجار و كهرود استخراج می شود . این معدن قرنها جزو املاك یك خانواده محلی بود : افراد خانواده در معدن كبالت كار كرده و اكسید كبالت را از شكاف كوچك سنگها بر می دارند . كه به اصـطلاح آن را لایی كبالت می گویند . اكسید كبالت یا به اصـطلاح خـاك لاجورد ( گل و با سنگ لاجورد ) با ناخالصی ها به ویژه خاك رس مغنسیا ( اكسید منگنز ) آمیخته می شود . كبـالت را به صـورت قـُمچه ( گـوله ) كه وزن آن یك چـارك است درآورده و آن را به اسـفرجـانی ( كیمیاگر ) می فروشند و كیمیاگر ناخالصی آن را شسته و اكسید كبالت نسبتاً خالص را به كوزه گر فروخته و یا اینكه خمیر شیشه ای كه محتوی كبالت آن زیاد باشد تهیه می كند تا كوزه گر بتواند آن را با لعاب یكدست رقیق كرده و به استحكام مورد نظر در آورد .
رنگیزه های دیگر به جز كبالت ، تعدادی رنگیزه هست كه به صورت اكسید و با تركیبات دیگر استخراج شده و مستقیماً برای تهیه لعاب به كوزه گر فروخته می شود . ارزنده ترین آنها سنگ آنتیموان ( اشیمید ، اوشمود ) است كه به شكل سورمه و یا كحُل زرنیخ ( ارسنیك ) و مغنسیا ( اكسید منگنز ) است . یكی از مواد كانی به نام سیاه قلم هست كه ۸۵ درصد آن كرومیت و ۱۰ درصد منگنز و ۵ درصد سیلیكات منیزیم است . این سیاه قلم برای رنگ كردن خطوط بعضی از طرحها به كار برده می شود كه پس از پخت سیاه سیر می شود . دیگر از رنگیزه ها ، زنگار و لاپیلازولی یا ماوراء آبی است كه آن هم لاجورد خوانده می شود . لاجورد اصل به ندرت به عنوان رنگیزه به كار برده می شود و اگر هم به كار برده شود برای اینست كه رنگ آبی دریایی سیری درست كند . پاره ای از رنگیزه ها روی سنگ مالش تخت یا كمی كاس به نام سنگ مشكی یا سنگ سه لایه كوبیده می شود .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی