غیبت ، انتظار ، ظهور

در آستانه میلاد باسعادت حضرت مهدی علیه السلام با کمال شادمانی به استقبال میلاد مبارک آن بزرگوار رهسپاریم. و این نوشته مختصر ، برای آشنایی بیشتر با آن حضرت و وظایف ما ، در دوران غیبت آن بزرگوار تقدیم می شود. در این مقاله سعی شده تا فهرست وار ، مطالبی در جهت آشنایی با انتظار و وظایف منتظر ، در حدّ اشاره مرور گردد. و علاقمندان برای توضیح و شرح بیشتر ، باید به کتابهای مفصل در این زمینه رجوع کنند.
● تعریف انتظار
انتظار ، حالتی است روحی برای آمادگی نسبت به آنچه دوست داریم و در آینده آن را خواهیم یافت. این حالت قلبی ضدّ یاس و ناامیدی است.
شاید معنای انتظار در یک مثال ساده بخوبی روشن شود:
شخصی که در انتظار مسافری است ، هر قدر که محبتش به او بیشتر باشد، بیشتر برای دیدن او آماده می شود، فراق او دردناک تر می بیند، و قبل از رسیدن مسافر ، می کوشد تا خانه را نظافت کند، و از هر گونه آلودگی پاکیزه سازد. همچنین تا خود را ، مورد رضایت مهمان عزیز خود قرار دهد. و خلاصه جسم و روح خود را در راه جلب رضایت او مهیا سازد و آنگاه به انتظار می نشیند. البته انتظاری که هر لحظه شعله اشتیاق را در او سوزنده تر می دارد، تا آنجا که خود به دنبال محبوب می رود و سراغش را از هر کس می گیرد.
انتظار امام موعود علیه السلام، همین گونه است. و وظایف منتظر ، از درون معنای انتظار بر می آید : خود سازی ، دیگر سازی و زمینه سازی برای ظهور.
● قرآن کریم و انتظار
در آیه ۹۳ سوره هود آمده است :
« انتظار بکشید که من هم با شما از منتظرانم.»
همچنین در آیه ۲۰۰ سوره آل عمران می فرماید :
« ای کسانی که ایمان آورده اید ، صبر کنید ، دیگران را به صبر بخوانید و خود را آماده نگاه دارید.»
در احادیث ائمه معصومین علیهم السلام، مجهز و آماده بودن در این آیه ، به معنای آمادگی برای یاری امام عصر علیه السلام، بیان گردیده است.
● ویژگی های زمان غیبت
یکی از مهمترین ویژگی های زمان غیبت امام عصر علیه السلام، امتحان و آزمایش افراد است.ائمه اطهار علیهم السلام در احادیث مختلف ، از آزمونهای گوناگون سخن گفته اند که در این دوران پیش می آید، و مردم در بوتهٔ این امتحانها همچنان خالص تر و پیراسته تر می شوند. و در نهایت ، تنها افراد معدودی پیروزمندانه بیرون می آیند.
دوران غیبت و انتظار ، زمان ِ شناخته شدن منتظران راستین از مدعیان است.حال ، جا دارد که از خود بپرسیم : جزء کدام گروه قرار داریم؟
آیا سنگینی اعمال زشت ما ، جواز ورود به گروه منتظران راستین را به ما می دهد؟ آیا برای استقبال از این مهمان ِ گرامی ـ که میزبان عالم وجود است ـ دل و جان خود را آماده ساخته ایم ؟ می دانیم که منتظران مصلح، باید صالح باشند. حال ، آیا صلاح درونی را به دست آورده ایم؟
اینک با توجه به این موضوع ، به وظایف خود در این دورانِ خطیر می پردازیم.
● وظایف منتظران
وظایف منتظران نسبت به امام موعود علیه السلام زیاد است ، که به چند مورد آن اشاره می شود:
▪ اول : محبت و ارتباط قلبی با امام زمان علیه السلام
انسان منتظر ، پیوسته پیوند قلبی با امام زمان خود دارد. و هیچگاه این گوهر ارزنده را از دست نمی دهد. امام صادق علیه السلام فرمود:
« کسی که در زمان غیبت قائم علیه السلام بر ولایت ما ثابت و استوار بماند، خداوند به او پاداش هزار شهید عطا فرماید».
در حدیث دیگر آمده است که بر امامت حضرت مهدی علیه السلام کسی استوار نمی ماند ، مگر آن کسی که یقین قوی و شناخت صحیح داشته باشد.
▪ دوم : انتظارمداوم ظهورآن حضرت
باید پیوسته منتظر آن حضرت باشیم. و هر لحظه خود را برای آن واقعه عظیم و بی مانند آماده سازیم. خداوند متعال در قرآن ، هدف از خلقت انسان را عبادت می داند. و پیامبر اکرم در حدیثی معنای این آیه شریفه را بیان می فرماید:
« برترین عبادتها ، انتظار فرج است».
پس انتظار ظهور ، رسیدن به بالاترین عبادت و دستیابی به هدف خلقت است.
در بیان اهمیت انتظار ، امام صادق علیه السلام می فرماید:
« هر کس دوست دارد از جمله یاران حضرت قائم علیه السلام باشد، باید در حالی انتظار کشد که پرهیزکاری و اخلاق نیکو داشته باشد».
امام سجاد علیه السلام نیز می فرماید:
« مردم زمان غیبت حضرت مهدی علیه السلام که به امامت او عقیده دارندو چشم به راه ظهورش باشند،ازمردم همه زمانها برتر و بالاترند ».
▪ سوم: دعا و درخواست از خالق یکتا برای تعجیل ظهور
حضرت مهدی علیه السلام در پیامی به مردمی فرموده اند :
« برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید، که گشایش شما همان است».
درس مهمی که از این حدیث می گیریم، آن است که دعا برای تعجیل ظهور، نه تنها برای زودتر فرا رسیدن آن روز تاریخیِ راحت انسانها و حاکمیت عدل در تمام جهان اثر دارد، بلکه وسیله ای برای حل مشکلات فردی و اجتماعی انسانها در زمان غیبت نیز خواهد بود. به عبارت دیگر ، هر کس به حلّ مشکلات خود می اندیشد، برای حلّ آن مشکل، کوتاهترین راه، دعا برای راحتی و آسایش آن امام موعود است که در نظر اهل معرفت ، از جان آنها عزیزتر است. خدای مهربان ، آنگاه که کسی را به یاد امام موعود و در حال دعا کردن برای آن بزرگوار ببیند ، خواسته آن فرد منتظر را نیز بسیار بهتر از آنچه خودش خواسته است، بر می آورد.
محدّث قمی در کتاب مفاتیح الجنان ، دعاهای زیادی برای تعجیل ظهور حضرت مهدی علیه السلام نقل کرده است ، از جمله :
دعای مشهور ( اللهم کن لولیک … ) ، دعای ندبه، زیارت آل یاسین، دعای عهد.
امام صادق علیه السلام در مورد دعای عهد ـ که بامداد هر روز خوانده می شود ـ
فرمودند:
« هر کس چهل روز این دعا را بخواند، از یاوران حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود. و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خدای تعالی او را زنده می سازد تا در زمان ظهور ، در رکاب آن حضرت ، جهاد کند. »
▪ چهارم: شناخت امام عصر علیه السلام
در حدیث معتبر ، از رسول خدا ( ص ) روایت شده که فرمود :
« هر کس بمیرد در حالی که امام زمان خود را نشناسد ، به مرگ دوران جاهلیت ( مرگ کفر و نفاق ) از دنیا می رود.»
این کلام جاو دانهٔ پیامبر، یکی از وظا یف مهم ما را به ما یا دآور می شود . وظیفه ای که نو عا از آن غفلت داریم. تردید نیست که شنا خت امام عصر علیه السلام فقط به معنای دانستن نام ایشان، نام پدر و مادر و تاریخ تولد ایشان نیست، و گرنه هر فرد کافر منافق می تواند این خصوصیات را یاد بگیرد.
آنچه مهم است ، شناخت آن حضرت به عنوان امام ما است، که حقوق فراوان از جمله حق حیات و زندگی به گردن ما دارد. مانند پدری مهربان، دست عنایتش بر سر ماست، و مانند برادری دلسوز ، برای حل مشکلات ما اقدام می کند، بدون اینکه ما به این همه نظر عنایت، متوجه باشیم.
توجه آن حضرت به ما ، در حالی است که به ما نیاز ندارد. اگر آن حضرت ، بدون نیاز به ما ، این همه به ما احسان می نماید، آیا سزاوار است که ما ، در حالی که سر تا پا به ایشان نیاز داریم، حقوقی را که به گردن ما دارد، نادیده بگیریم؟
▪ پنجم : تلاش در حلّ مشکلات مردم
مردم، همه رعیت امام زمان علیه السلام هستند. هر کس به نوعی در جهت حلّ مشکلات مردم بکوشد، قلب مبارک امام زمان علیه السلام را شاد کرده است. کمک به حلّ مشکلات مردم ـ بخصوص مشکلات کسانی که با حضرتش آشنا و به یاد ایشان هستند ـ نیازمند امکاناتِ مالیِ فراوان نیست. مشکلات مختلفی در زندگیِ انسانها پیش می آید که گاهی با کوچکترین قدمی حل می شود، به ویژه در مورد مشکلات خویشاوندان، که با احیای سنّت حسنهٔ صله رحم، هم در جهت کاهش گرفتاری ها کوشیده ایم ، و هم قلب مبارک امام زمان علیه السلام را که ناظر و شاهد اعمال ما است، شادکرده ایم.
زندگی آنگاه زیبا می شود که به نیت شاد کردنِ قلب مبارک آن حضرت ـ که قلب عالم است ـ شادی را در دلهای همهٔ مردم، به ویژه دوستداران و منتظران آن حضرت وارد کنیم.
▪ ششم: سعی در خدمت به امام عصر
اهتمام به خدمت کردن آن حضرت ؛ و اقامهٔ یاد ایشان در تمام ایام ـ به ویژه در ایام میلاد آن بزرگوار ـ از دیگر وظایف ما، به شمار می آید. هر کسی می تواند در حد امکانات خود، نام و یاد آن بزرگوار را لااقل در محیط خانه و خانواده خود ـ زنده سازد. البته اگر بیش از ان نیز در وسع کسی باشد، باید نسبت به آن نیز اقدام نماید.
برای بیان اهمیت اهتمام به خدمت به امام مهدی علیه السلام، کافی است به حدیث شکوهمندی از حضرت صادق علیه السلام دقت کنیم که فرمود:
« اگر قائم علیه السلام را درک می کردم ، عمر خود را در خدمت به او صرف می کردم ».
جایی که آن امام معصوم علیه السلام، اینگونه برای خدمت به فرزند خود ، اشتیاق نشان دهد، ما که امّت آن امامِ همام هستیم، برای این خدمتگذاری چگونه باید بکوشیم؟!
▪ هفتم: تربیت نسل مهدوی
در روزگار تراکم اشتغالات روزمرهٔ دنیوی ، گاهی این حقیقت از یاد می رود که ما، بر سر سفرهٔ احسان حضرت مهدی علیه السلام نشسته ایم، و از یاد می بریم که میزبانِ گرامیِ ما ، این حقّ را به گردن ما دارد که به یاد او باشیم ، که یاد او ، خود، گره گشای مشکلات ما ، در دنیا و آخرت است.
به علاوه،بایداین امانت را که گذشتگان ما،با خونِ دل خوردن به دست ما رسانده اند، ما نیز باید به نسل آینده منتقل کنیم. و تربیت نسلِ مهدوی ،‌نسلی که به یاد امام زمان خود باشد، اهتمامی ویژه می خواهد، این جهاد عظیم، به امکانات فوق العاده نیاز ندارد. هر کسی در برابر فرزندان خود، در این راه مسؤلیت دارد.
یقینا بسیاری از مشکلات فعلی ما ـ در زمینهٔ فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی ـ به دلیلِ غفلت از این اصل اساسی است. اگر خانواده خود را به نام و یادِ امام عصر علیه السلام آشنا کنیم، و پیوسته به یاد آن حضرت بیندازیم ، بسیاری از مشکلات ما حل می شود.
آن حضرت به یکی از یاران مخلص خود فرموده اند : « نصرتنا ، فنصرناک »
( تو ما را یاری کردی ، پس ما هم به یاریِ تو شتافتیم ).
هر کس به یاری امام زمان خود بکوشد، مشمول همین احسان حضرتش خواهد بود. و نظر عنایت آن حضرت ، خود ، هر گره کوری را می گشاید.
▪ هشتم: سخن آخر
گفتیم که وظایف ما ، در برابر آن بزرگوار ، بیش از آن است که در این نوشتار مختصر بگنجد.
در دعای ندبه می خوانیم:
« خدایا ! به ما کمک کن تا حقوق آن حضرت را در محضر مقدسش ادا کنیم.»
حقوق آن بزرگوار به گردن ما از یک طرف ، و بی توجهی ما به آن عزیز از یاد رفته از طرف دیگر ، عرق شرم را بر چهره های ما نشانده است.
در نظر بگیریم که بر سر سفرهٔ بزرگواری نشسته ایم ، و همواره نمک خورده و نمکدان شکسته ایم. در این حال ، آیا روی نگاه کردن به آن بزرگوار را داریم؟ از سوی دیگر ، می دانیم که او شاهد و ناظر اعمال ماست، و با وجود این همه غفلت و بی حرمتی ، او عنایتش را به ما ، دم به دم افزون می سازد. در چنین شرایطی ، شرمنده از کارنامهٔ سیاه و زشت خود ، بر در خانهٔ آن بزرگ زاده می رویم، و به همان زبانی با حضرتش سخن می گوییم که از که روزی حرّ شهید با جدّ بزرگوارش امام حسین علیه السلام سخن گفت، یعنی به زبانِ شرمندگی و عرض پوزش ، و به قصدِ تجدید نظر در زندگیِ روزمره خودمان، که از روح و معنویت تهی شده است.
یقین داریم که آن بزرگ بزرگوار ، که آیتی از کرامتِ خدای کریم و حجتی از مهربانی ‌آفریدگار مهربان است، همه ی پناه آورندگان را به پیشگاه خود می پذیرد، چنانچه در زیارت روز جمعه خطاب به حضرتش می گوییم:
« و شما ـ ای مولای من ـ بزرگ و فرزند بزرگان هستید، و خدا به شما امر فرموده که مهمان و پناهنده را به پیشگاه خود بپذیرد. و من ، مهمان شما هستم و به درگاه شما پناه اورده ام. پس مرا مهمان کنید و پناه دهید.»
بار دیگر ، این میلاد خجسته را به شما تبریک می گوییم ، و امیدواریم مطلع نورانیِ خورشید نیمه شعبان ، سبب تجدید حیات ما باشد. و خدای مهربان، ظهور او را نزدیک فرماید. و این چنین جهان را به دست آخرین حجت الهی پر از قسط و عدل گرداند.
والسلام

حجت ناصری
به قلم آقای مسعود بسیطی