نفس عمیق نکشید

روزگاری نه چندان دور، خبری از این همه هیاهو نبود و آسمان آبی و زمین سبز بود. صدای آواز پرندگان به جای بوق اتومبیل، نوازشگر گوش ها بود و اکسیژن خالص به جای دی اکسید کربن، سرب و ‎.‎.‎. میهمان ریه ها می شد. دیری نپایید که آسمان خاکستری شد. چمنزارها و درختان به جایی دور کوچ کردند تا از آلودگی ها در امان باشند.
آلودگی هوا از خطرناک ترین تبعات فناوری بشر است که آمار قربانیان آن در جهان، رو به افزایش است. بطور کلی آلاینده ها به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. آلاینده های اولیه بطور مستقیم در اثر فرآیندهای طبیعی به وجود می آیند. خاکستر ناشی از آتشفشان ها، گاز منو اکسید کربن متصاعد از موتور اتومبیل ها یا دی اکسیدسولفور ناشی از آلودگی کارخانجات از جمله آلاینده های اولیه است که بطور مستقیم تولید می شود.
آلاینده های ثانویه بطور مستقیم به وجود نمی آیند، آنها در هوا بر اثر انجام واکنش آلاینده های اولیه با یکدیگر تشکیل می شوند. برای نمونه، ازن یکی از مهم ترین آلاینده های نوع دوم است که باعث ایجاد دودهای فتوشیمیایی می شود. اکسید سولفور، اکسید نیتروژن، منوکسیدکربن و دی اکسید کربن از مهم ترین آلاینده هایی است که بخش مهمی از آلودگی شهرها را شامل می شوند. فلزهای سمی مانند کادمیوم و مس، گاز آمونیاک، کلروفلروکربن ها و آلاینده های رادیواکتیوی و ذرات ناشی از زباله ها، اسپری و رنگ مو از دیگر آلاینده های خطرناک برای سلامتی انسان محسوب می شوند.
● شهرهای آلوده جهان
مطابق با آمار سازمان جهانی بهداشت، سالانه ۲‎/۴ میلیون نفر در اثر آلودگی ها و عوارض ناشی از آن جان خود را از دست می دهند.
در پایتخت کشورهای بزرگ و پرجمعیت، آلودگی هوا، افراد زیادی بویژه کودکان و سالمندان را قربانی خود کرده است و عوارضی همچون احتمال خطر ابتلا به بیماری های قلبی، کم خونی، برونشیت، مشکلات ریوی و بیماری های عصبی را به دنبال دارد.
یکی از فجیع ترین بحران های آلودگی هوا در سال ۱۹۸۴ در یکی از شهرهای هند رخ داد که در این بحران بیش از دو هزار نفر جان باختند و بیش از ۱۵۰ هزار نفر به بیماری ناشی از آلودگی هوا دچار شدند.
لندن نیز یکی دیگر از شهرهای آلوده جهان است که در سال ۱۹۵۲ در اثر آلودگی هوا بیش از چهار هزار نفر در آن جان باختند و هشت هزار نفر در ماه های بعد در اثر بیماری های ناشی از آلودگی جان خود را از دست دادند.
▪ چین
پکن، پایتخت چین در فهرست آلوده ترین شهرهای دنیا قرار دارد. پکن یکی از پرجمعیت ترین شهرهای دنیاست و از آنجایی که دستیابی به فناوری همواره تبعاتی به دنبال داشته است، آلودگی های زیست محیطی از جمله عوارض، رشد اقتصادی و رشد توسعه در این کشور است.
دی اکسید سولفور و دوده ها عمده ترین علل آلودگی در چین و پایتخت آن به شمار می روند.
افزایش آمار مرگ و میر و شمار مبتلایان به سرطان و به دنیا آمدن نوزادان با نقص های جنینی ناشی از مواد شیمیایی، بارش باران های اسیدی و تأثیر مخرب آلاینده ها بر کیفیت زندگی افراد، مسئولان را بر آن داشت تا به فکر یافتن راه حل های مؤثر برای این مشکل باشند. از طرف دیگر نزدیک شدن به زمان بازی های المپیک ،۲۰۰۸ مسئولان را در این مورد مصمم تر کرد. از آن پس، آلودگی هوای شهر پکن به اصلی ترین دغدغه مسئولان تبدیل شد و همکاری دو بخش دولتی و مردمی سبب شد که میزان آلودگی هوا ظرف مدتی کوتاه به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند.
طراحی سیستم های حمل و نقل مناسب، افزایش خطوط و ایستگاه های مترو در سراسر شهر، افزایش مونوریل ها و احداث وسایل حمل و نقل عمومی تندرو، طراحی گسترش اتوبان ها، زیرگذر و پل های متعدد، از جمله راهکارهایی بود که در این شهر برای کاهش عوارض ناشی از آلودگی ها و کاهش میزان آلاینده ها در سطح شهر انجام گرفت.
استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه در چین از گذشته رایج بوده است و دوچرخه سواران مانند دیگر رانندگان موظف به اجرای قوانین راهنمایی و رانندگی بوده و برای آنها مقررات و خطوط ویژه ای وجود دارد. عرضه بنزین بدون سرب نیز معضل آلودگی هوا را کاهش داده است، اگر چه بالابودن قیمت این نوع سوخت سبب شده است که افراد کمتر از وسیله نقلیه شخصی استفاده کنند.
▪ مکزیکوسیتی
مکزیکوسیتی در سال ،۱۹۹۲ در صدر فهرست آلوده ترین شهرهای جهان قرار داشت. به طوری که سازمان ملل این شهر را آلوده ترین وخطرناک ترین محل زندگی برای کودکان و سالمندان معرفی کرده بود.
زمانی که پایتخت مکزیک در بحرانی ترین وضعیت قرار داشت و سازمان بهداشت جهانی آن را به عنوان آلوده ترین شهر معرفی کرده بود، برنامه ای طولانی مدت به منظور کاهش آلودگی هوا و بهره مندی از هوای پاک توسط دولت اعلام شد تا جایی که امروز، این شهر توانسته است با کاهش ۷۵ درصدی آلاینده ها به شهری نمونه در زمینه کاهش آلودگی هوا تبدیل شود.
تشکیل مؤسسات مردم نهاد طرفدار هوای پاک و حفظ محیط زیست، تعطیل شدن کارخانجات آلوده، ارائه خدمات رایگان نقص های فنی خودرو و انجام معاینات فنی و کنترل اجباری شش ماه یکبار خودروها برای جلوگیری از تردد خودروهای آلوده کننده هوا از جمله نخستین اقدامات مهم دولت مکزیک برای حل معضل آلودگی هوا بود.
انتقال نیروگاه ها به محل های غیرقابل سکونت، عرضه بنزین بدون سرب، ارائه شیوه های جدید سوزاندن زباله ها و بازیافت صحیح زباله ها و نهادینه کردن فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی در ظرف چند سال گذشته، سبب کاهش چشمگیر آلاینده هایی مانند منوکسیدکربن، دی اکسیدکربن، دی اکسید گوگرد و گاز ازن در آسمان شهر مکزیکوسیتی شد.
▪ نیویورک
نیویورک در چند سال گذشته در فهرست آلوده ترین شهرهای جهان قرار داشت و مسئولان این شهرها با همکاری سازمان بهداشت جهانی و محیط زیست، همواره به دنبال راهکاری هستند که به مقابله با آلودگی هوا بپردازند.
یکی از راهکارهای ارائه شده، طرح بام های سبز است که از سال ،۱۹۷۹ ایده آن مطرح شد و در حال حاضر در اکثر برج ها و آپارتمان ها اجرا شده است. در این طرح در پشت بام آپارتمان، بویژه برج ها، باغچه های کوچک وجود دارد که اکثر آنها پوشیده از چمن هستند.
به عقیده کارشناسان محیط زیست اجرای طرح بام های سبز مشکل آلودگی هوا را به میزان قابل توجهی حل کرده است. از طرف دیگر در فصل گرما، باغچه پشت بام مانند یک عایق عمل کرده و با ذخیره گرما و انرژی از گرم شدن آپارتمان ها جلوگیری می کند.
بام های سبز هنگام بارش باران همانند یک جاذب رطوبتی هستند و آب را در خود ذخیره می کنند. همچنین این سیستم مانند یک فیلتر طبیعی عمل می کند و باعث کاهش آلاینده های هوا می شوند.
در حال حاضر بسیاری از شهرهای پرجمعیت و آلوده امریکا این طرح را اجرا کرده اند و بیش از ۸۰ درصد آپارتمان ها به این سیستم مجهز هستند. به گزارش سازمان جهانی بهداشت، شهرهای بمبئی، کلکته، دهلی نو، شانگهای، توکیو، لندن، مسکو، مانیل و بوینس آیر از آلوده ترین شهرهای جهان محسوب می شوند و اجرای برنامه های مدیریتی آلودگی هوا در آنها ضروری است.
تهران اکنون یکی از شهرهای آلوده است و وضعیت نابسامانی دارد و از آنجایی که مشکل آلودگی هوا، معضلی است که تأثیر مخرب آن برکیفیت زندگی همه افراد تأثیر می گذارد، کمک به حل مشکل تنها با همکاری مردم و تغییر شیوه زندگی امکان پذیر خواهد بود.
آمارها نشان می دهد، برنامه ریزی صحیح به منظور گسترش وسایل حمل و نقل عمومی و کاهش خودروهای تک سرنشین در شهر، میزان آلاینده ها را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد و از مرگ های زودرس و بیماری های ناشی از آلودگی هوا پیشگیری می کند.
امید است با تصویب قوانین جدید، همکاری مردم و گسترش وسایل حمل و نقل، تهران نیز در آینده ای نه چندان دور از فهرست آلوده ترین شهرهای جهان خارج شود و آسمان آن دوباره آبی و زمین آن سبز شود.

کتایون نصیری

منبع : روزنامه ایران