ویتامین ها

واژه ویتامین از دو کلمه vital به معنای حیاتی و amines شیمی مشتق شده. اگرچه تمام ویتامین ها آمینه نیستند دارای ترکیبات آلی هستند که به مقدار و میزان کم در رژیم غذایی انسانها استفاده می شود. ترکیبات آلی که شامل ویتامین ها می شوند اگر در رژیم غذایی به میزان کافی و لازم مصرف نشوند اثرات کمبود آنها در بدن آشکار می شود.
● فولیک اسید
واژه فولیک اسید یا فولیت اغلب بجای همدیگر برای مجموعهٔ ویتامین "ب" استفاده می شود. فولیک اسید که بیشتر بکار می رود بندرت در غذاها و بدن انسان یافت می شود و اغلب به صورت مکمل غذایی استفاده می شود.بطور طبیعی فولیت به صورت ترکیبات شیمیایی موجود است و فولیت موجود در غذا پس از متابولیسم در بدن فعال می شود. در مطالب ذیل فرمی که در بدن یا در غذاها موجود است بنام "فولیت" و آنچه بصورت مکمل استفاده می شود بعنوان "اسید فولیک " می نامیم .
● اثرات کمبود فولیک اسید :
کمبود فولیت باعث بروز برخی ناهنجاری ها می شود.بطورمثال در الکلی ها کاهش جذب در رژیم غذایی می تواند منجر به کم شدن میزان فولیت شود. در شرایطی مثل بارداری و سرطان که میزان تقسیم بندی سلولها و متابولیسم افزایش می یابد احتیاج بدن به فولیت افزایش می یابد.یک سری تجویز دارو به این کمبود کمک می کند.
ممکن است اثرات کمبود فولیت دراشخاص سنین پایین خیلی مشخص نباشد اما میزان هموسیستین در خون افزایش می یابد و تقسیم بندی سلولها تحت تاثیر کمبود فولیت قرار می گیرد. وقتی در تقسیم بندی سلولها در مغز استخوان ، فولیت به اندازه کافی موجود نباشد تقسیم بندی سلولهای خون غیر عادی و تعداد آنها کاسته شده اما سلولهای قرمز خون افزایش می یابد.این نوع کم خونی را megaloblastic یا macrocytic می نامند که به سلولهای قرمز نابالغ خون اطلاق می شود.چون عمرمعمول گلبولهای قرمزخون حدود ۴ ماه است چند ماه طول می کشد تا آثار کمبود فولیت و کم خونی megaloblastic ظاهر شود.پیشرفت چنین کم خونی منجر به کاهش مقدار اکسیژن خون می شود و نهایتا منجر به بروز نشانه های افسردگی و کوفتگی و کوتاه شدن نفس می شود.مهم است در اینجا اشاره کنیم کم خونی که از کمبود و فقر فولیت بوجود می آید همانند کم خونی است که از کمبود ویتامین B۱۲ رخ می دهد و آزمایشات بیشتر و کاملتری لازم است تا علت اصلی کم خونی مشخص شود. بطور کلی فولیک اسید ، در سنتز DNA و RNA، در رشد و بازسازی سلولهای بدن و در شکل دادن به گلبولهای قرمز خون در مغز استخوان اهمیت بسیاری دارد و به فرایند متابولیسم آمینو اسیدها کمک می کند.کمبود فولیک اسید ممکن است موجب اختلالاتی در معده یا روده شده یا باعث کم خونی ، کاهش ویتامین B۱۲،سفید شدن سریع موها شود.
● مشکلات دوران بارداری
نقص عصب: رشد جنین در تمام تقسیمات سلولی انجام می گیرد. میزان فولیت بسیار حساس است چون در سنتز DNA و RNAنقش مهمی را ایفا می کند.کاستی رشته عصب منجر به مشکلاتی در مغزNTD)) می شوند که باعث بروز مشکلات وخیمی در تولد جنین می شود. این نقص پس از ۲۱ الی ۲۷ روز ، زمانی که زنان متوجه بارداریشان نیستند، رخ می دهد.خطر بیماری (NTD) در امریکا قبل از غنی کردن غذا با فولیک اسید یک در هزار تخمین زده شده بود. نتایج آزمایشات تصادفی ، نشان می دهد ۶۰ الی ۱۰۰ درصد این بیماری هنگامی کاهش می یابد که زنان یک ماه قبل و بعد از بارداری علاوه بر رژیم های متنوع از مکمل فولیک اسید استفاده می کنند. نتایج این آزمایشات و مطالعات در موسسه سلامتی آمریکا تاکید موکد شد که تمام زنانی که احتمال بارداری در آنها می باشد روزانه mcg۴۰۰ فولیک اسید مصرف کنند تا از بیماریهای مغزی منجمله NTD جلوگیری شود.
به تمام زنانی که در سن باروری هستند ، توصیه می شود چون فولیک اسید در مراحل اولیه بارداری باید به میزان کافی در بدن مادر باشد. چون در امریکا خیلی از بارداری ها بدون برنامه ریزی و تصادفی صورت می گیرد با اینحال، علیرغم سود و تاثیر فولیک اسید کمتر از نیمی از زنانی که باردار می شوند از این توصیه و دستور العمل پیروی می کنند.
برای کاهش نوزادانی که از بدو تولد به NTD مبتلا هستند FDA امریکا در سال ۱۹۹۸ قانونی را وضع کرده که به موجب آن تمامی محصولات غلات باید با فولیک اسید غنی شوند. در امریکا میزان مورد نیاز فولیک اسید حدود ۱۰۰ mcg علاوه برآنچه در برنامه غذایی روزمره استفاده می شود، تخمین زده شده ، اگرچه مقداری بیشتر از این مقدار توسط استفاده بیش از اندازه کارخانه داران ، تامین می شود.
● سایر مشکلات بارداری :
فولیت کافی از سایر مشکلات و ناهنجاریهای تولد مثل نقص عضو و مشکلاتی در قلب و نافرمی اندام و اعضاء نیز جلوگیری می کند. اگرچه چنین مشکلاتی همانند NTD ثابت نشده که از کمبود فولیت در بدن می باشد. همچنین کمبود فولیت در بدن منجر به زودرس شدن نوزاد و کم وزن به دنیا آمدن نوزاد می شود. با تمام مطالبی که در اینجا ذکر شد مشخص می شود که مکمل فولیک اسید علاوه بر مشکلات عصبی برای کاهش سایر خطرات دوران بارداری بسیار لازم و ضروری می باشد.
● سرطان
بنظر می رسد سرطان از مرمت های بیش از حد DNAهایی که آسیب دیده اند و همچنین از وضعیت نامناسب و وخیم ژن ها ایجاد می شود. بعلت نقش مهمی که فولیت در سنتز DNA , RNA ایفا می کند ممکن است برای جذب فولیت، بازسازی DNA و همچنین القای ژن، تحت تاثیر قرار گیرد.
مصرف حداقل ۵ نوع میوه و سبزیجات روزانه می تواند شیوع بیماری سرطان را کاهش دهد. میوه ها و سبزیجات بهترین منبع فولیت می باشند و اثر ضد سرطانی بالایی دارند.
مطالعات نشان می دهد کمبود فولیت منجر به سرطان روده بزرگ ، راست روده ،ریه، مری ، مغز ، لوزالمعده و سینه می شود. مطالعات و آزمایشات نشان می دهد کمبود فولیت اساساً در انسانها منجر به سرطان راست روده و روده بزرگ می شود.
سرطان راست روده و مقعد : نقش فولیت در جلوگیری از سرطان راست روده شبیه اثر پییچیده و متقابل بین ، ژنها و تغذیه می باشد.
بطورکلی ، مشاهدات و آزمایشات نشان می دهند اگر جذب فولیت پایین باشد و مواد الکی نیز مصرف کند , امکان مبتلا شدن به سرطان روده افزایش می یابد. بطورکلی مواد الکلی در جذب و متابولیسم فولیت دخالت می کنند.
مشاهدات نشان می دهند بیش از ۴۵۰۰۰ نفر از مردانی که بیش از دوبار در روز الکل مصرف می کنند امکان و خطر ابتلا به سرطان روده در آنها دو برابر می شود. مجموع الکل زیاد و جذب فولیت به میزان کم ، خطر سرطان را می افزاید. با این وجود مصرف بیش از اندازه الکل در اشخاصی که روزانه ۶۵۰mcg فولیت مصرف می کنند احتمال سرطان روده در این افراد کم می شود.
سرطان سینه : یک سری از مطالعات و آزمایشات نشان می دهد که مصرف الکل احتمال سرطان سینه را در خانمها افزایش می دهد. اخیرا آزمایشات نشان می دهند که افزایش مصرف وجذب فولیت سرطان سینه را در خانمهایی که مرتبا الکل مصرف می کنند را کاهش می دهد. مطالعات بیش از ۸۸۰۰۰ پرستار نشان می دهد ارتباطی بین خانمهایی که روزانه کمتر از یک لیوان الکل مصرف می کنند با سرطان سینه وجود ندارد. درحالیکه این خانمهایی که روزانه یکبار الکل مصرف می کنند حدود mcg ۶۰۰ فولیک اسید مصرف کرده و احتمال سرطان سینه را نسبت به خانمهایی که روزانه ۳۰۰ mcg فولیک مصرف می کنند ، به نصف می رسانند.
● منابع غذایی
سبزیجات برگدار (برگ های سبز ) منبع غنی فولیت می باشند . آب میوه مرکبات ،بُنشن و حبوبات غذایی که از غلات تهیه می شوند و با شیر برای صبحانه مصرف می شوند منابع بسیار خوبی برای فراهم کردن فولیت می باشند.
یک سری از موادی که سرشار از فولیت می باشند بهمراه میزان و حجم فولیت موجودشان با واحد میکروگرم در جدول زیر لیست شده اند . برای اطلاع بیشتر از از ارزش غذایی که روزانه مصرف می کنید در سایت www.taltif.com جستجو کنید .
▪ ماده غذایی میزان مصرف حجم فولیت( میکروگرم)
حبوبات غذایی که از غلات تهیه می شوند
و با شیر برای صبحانه مصرف میشوند ا لیوان ۲۰۰-۴۰۰
اب میوه مرکبات ۲۵۰گرم(ا لیوان) ۸۲
اسفناج پخته ½ لیوان ۱۳۱
مارچوبه پخته ½ لیوان ۱۳۱
عدس پخته ½ لیوان ۱۷۹
Lima نوعی لوبیای پخته ½ لیوان ۷۸
نان ا تکه ۲۰ (فولیک اسید)*
پاستا (رشته فرنگی) پخته ا لیوان ۶۰ (فولیک اسید )*
برنج ا لیوان ۶۰ (فولیک اسید )*
* از ژانویه سال ۱۹۹۸ FDA امریکا اعلام کرد ، برای جلوگیری از آسیب های وارده به رشته عصبی هر کیلوگرم غله که با نیاسین ، تیامین ، ریبوفلاوین ( ویتامین B) و آهن غنی می شدند دوباره با ۱.۴ میلیگرم فولیک اسید غنِی شوند .
مواد مکملی که برای جلوگیری از کمبود مواد غذایی و یا تامین کمبود مواد به مواد غذایی اضافه می شوند و در طی فرایندی مواد غذایی را غنی می سازند، استحکام بخش می گویند. روزانه حدود ۱۰۰ میکروگرم فولیک اسید برای غنی سازی تخمین زده شده است.
● مکملها
مهمترین فرم و شکل مکمل فولیت ، اسید فولیک می باشد که در اجزاء ترکیبی و یا محصولات ترکیبی مانند ب- کمپلکس و مولتی ویتامین یافت می شود. دُزهای ۱ میلی گرمی یا بیشتر به نسخه و تجویز پزشک نیاز دارد.
● افراد مسن تر (۶۵ ساله ها و مسن ترها)
علاوه بر رژیم غذایی غنی از فولیت ، روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک بعنوان مکمل مولتی ویتامین تجویز می شود چون میزان هموسیستین خون با افزایش سن ، بالا می رود.