مطالعه تغییرات پتانسیل فرسایش پذیری بادی خاک در مقابل املاح مختلف به کمک دستگاه سنجش فرسایش بادی

فرسایش بادی یکی از معضلات مناطق خشک و بیابانی از جمله استان یزد می باشد. سالانه بیش از ۲۰۰۰۰ متر مکعب غبار (ذرات کوچکتر از ۱۰۰ میکرون) بر روی محدوده ۷۰۰۰ هکتاری شهر یزد فرو می ریزد. ذرات فرو ریخته بر شهر یزد به طور متوسط حاوی ۱۵ درصد انواع نمک بخصوص نمک های طعام (کلروسدیم)، گچ (سولفات کلسیم)، آهک (کربنات کلسیم) می باشد و بقیه را ذرات رس سیلت با ساختار متفاوت کانی شناسی شامل می شوند. منشا این نمک ها عموما حاصل تبخیرآب های املاح دار در لایه های سطح خاک و یا سازندهای زمین شناسی نمک دارمی باشد بر اساس بررسی های به عمل آمده در اراضی کشاورزی دشت یزد سالانه بین ۱۵ تا ۴۵ تن نمک به سطح زمین اضافه می شود. که در طول مدت آیش تمرکز بلورهای نمک باعث پوکی خاک شده و آن را در مقابل بادبردگی حساس می نماید. در این تحقیق به منظور تعیین نقش نمک های غالب در فرسایش پذیری خاک از محلول هایی با غلظت های مختلف سه نوع نمک طعام (NaCL)، گچ (CaSO۴)، آهک (CaCO۳) استفاده شد. محلول های تهیه شده بر روی دو نوع خاک با بافت متفاوت، نسبتا سنگین (لومی رسی شنی) و بافت سبک (شنی) طی ۹ ماه به صورت آبیاری با دور ۱۰ روز تاثیر داده شد و سپس هر ۳ ماه مقدار فرسایش پذیری بادی خاک های تحت تیمار که هر کدام در سینی های مخصوصی قرار داده شده بود به کمک دستگاه سنجش فرسایش بادی، که نوعی تونل باد قابل حمل است، تحت تاثیر باد با سرعت ۱۲ متربرثانیه در ارتفاع ۲۰ سانتی متری اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده ضمن نشان دادن اختلاف معنی دار بین نمک های مورد استفاده در فرسایش پذیری بادی خاک، بیانگر نقش دوگانه آنها در غلظت های مختلف و خاکهای با بافت متفاوت می باشد. به نحوی که نمک طعام در خاک های ریزدانه، در غلظت های پائین موجب افزایش حساسیت خاک به بادبردگی می شود ولی در غلظت های بالا یا فوق اشباع در هر دو نوع بافت خاک سنگین و سبک موجب تشکیل سله های نمکی و افزایش پایداری و کاهش پتانسیل بادبردگی می شود. در مقابل نمکهای گچ و آهک در غلظت های کم باعث پایداری خاک دانه ها می شوند ولی در غلظت های بالا یا فوق اشباع موجب پوکی خاک شده حساسیت آن را به بادبردگی افزایش می دهد. در تحقیق حاضر علاوه بر تاثیر نمک های یاد شده برروی فرسایش پذیری بادی خاک (WE)، دیگر تیمارها یا صفات قابل اندازه گیری از جمله مقاومت فشاری (P.C) هدایت الکتریکی (BC) نسبت جذب سدیم (S.A.R) نیز مورد بررسی قرار گرفت.

محمدرضا اختصاصی
محمد اخوان قالی باف
حمیدرضا عظیم زاده
محمدحسن امتحانی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی