توریسم درمانی در دنیا شتاب گرفته است و ما …

گردشگری درمانی و بهداشتی امروزه از رو به رشدترین بخش‌های صنعت گردشگری جهان است كه باعث شده سازمان‌های دست‌اندركار و كشورهای علاقمند به توسعه‌ی گردشگری توجه خود را به این بخش از صنعت توریسم جلب و برای آن برنامه‌ریزی كنند.
زندگی صنعتی در بیشتر كشورهای دنیا الزاماتی را با خود همراه دارد و نیازهایی را نیز برای مردم جوامع مختلف ایجاد كرده است.
امروزه تمایل مردم برای تناسب اندام، استفاده از منابع طبیعی و ویتامین‌ها، کاهش درد، تسلط بر استرس و افزایش سلامت روح و روان و جسم بسیار چشمگیر است.
به همین دلیل است كه در نقاط مختلف جهان روش‌های درمانی طبیعی مانند استفاده از چشمه‌های آب‌گرم بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و تمامی اقشار مردم اعم از کم درآمدها و پردرآمدها به سمت این نوع از گردشگری تمایل دارند.
چشمه‌های آب‌گرم محل‌هایی مناسب برای ایجاد اقامتگاه‌های توریستی است که با ایجاد مراکز تفریحی و ارائه سرویس‌ها و امکانات در این نقاط می‌توان آنها را به مقاصد گردشگری درجه اول برای گردشگران تبدیل کرد، زیرا هم‌زمان هم، لحظه‌هایی مفرح و پرهیجان خواهند داشت و هم به سلامت و آرامش دست می‌یابند.
علاوه بر این جاذبه‌های طبیعی و روش‌های درمانی توریسم درمانی به دلایل اقتصادی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، زیرا كه صادرات خدمات پزشكی یك اصل شناخته شده برای تقویت ساختار بهداشت و درمان كشورها است.
دولت جمهوری اسلامی ایران براساس برنامه‌ریزی‌های خود باید تا پایان برنامه‌ی چهارم توسعه،۳۰ درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم كند.
علاوه بر نیاز به صدور كالا و خدمات پزشكی درآمد توریسم درمانی نیز می‌تواند برای كشورها خصوصا كشورهای آسیایی كه به حركت در روند توسعه می‌اندیشند وسوسه‌انگیز باشد.
این درآمد باعث شده است كه برخی كشورهای آسیایی چون سنگاپور، تایلند و هند به طور چشمگیری در حال تبلیغ سرویس‌های درمانی خود در میان بیماران جهان باشند.
درباره‌ی گردش مالی حاصل از توریسم درمانی آماردقیقی وجود ندارد، اما براساس آمار بهداشت جهانی، سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار، صرف درمان بیماران منطقه، در کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌شود كه جذب درصدی از این مبلغ می‌تواند تاثیر چشمگیری در اقتصاد گردشگری كشورهای آسیایی داشته باشد.
● ساختار برنامه‌ریزی برای توریسم درمانی
توریسم درمانی را می‌توان به عنوان امری بین دستگاهی دانست كه به علت داشتن متولیان متعدد نیاز به هماهنگی بیشتر دارد.
سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و وزارت امور خارجه و وزارت رفاه از جمله دستگاههایی هستند كه با توجه به حوزه‌ی اختیارات خود هر كدام به نوعی در این موضوع تصمیم‌گیرنده محسوب می‌شوند.
شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با ریاست معاون گردشگری سازمان مشغول به فعالیت است.
این كمیته با حضور نمایندگان تام‌الاختیار سازمان رفاه تامین اجتماعی، وزارت بهداشت، معاونت گردشگری، مدیركل دفتر طرح‌های توسعه و سرمایه‌گذاری، دبیر ستاد گردشگری سلامت (توریسم درمانی)، سرپرست دفتر بازاریابی و تبلیغات، عضو و نماینده‌ی رئیس و مدیركل تجهیز منابع و بودجه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشكیل شده ‌است.
سیاستگذاری كلان نظام توریسم درمانی با همكاری تمامی نهادهای ذی‌ربط، تنظیم قوانین مورد نیاز با توجه به مصوبات بین‌المللی كه در این زمینه وجود دارد، كسب درآمدهای ارزی برای كشور از طریق ارائه خدمات پزشكی به گردشگران، به وجود آوردن همكاری‌های بین بخشی و درون‌بخشی در خصوص توسعه‌ی توریسم درمانی، ساماندهی بیماران داخلی كه برای درمان به خارج از كشور سفر می‌كنند و طراحی و برنامه‌ریزی استراتژیك منطبق با چشم‌انداز افق ۲۰ ساله‌ی كشور در این بخش، از اهداف شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت است.
وزارت بهداشت نیز در زیرمجموعه معاونت درمانی خود، مدیریت توریسم درمانی تشكیل داده است كه در حال حاضر مشغول برنامه‌ریزی و هماهنگی در معاونت درمانی این وزارتخانه و دیگر دستگاههای مسئول است.
● اقدامات وزارت بهداشت
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی برای توسعه‌ی توریسم درمانی برنامه‌هایی در نظر دارد كه هنوز در مرحله‌ی تصویب در ساختار داخلی وزارتخانه و رایزنی با دستگاه‌های دیگر است.
تهیه‌ی طرح جامع توریسم درمانی کشور یكی از این برنامه‌هاست كه هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.
بخشی از مقررات این طرح در معاونت سلامت وزارت بهداشت قابل تصویب است، و بخشی دیگر که مستلزم تکالیف قانونی است باید به تصویب هیأت دولت برسد. پاره‌ای از آنها نیز مستلزم تفاهم دستگاه‌های دست‌اندرکار در این امر است.
تلاش برای جذب بیمار، فراهم شدن مقدمات ورود بیمار به ایران، نظارت بر مراکز درمانی و جمع‌آوری آمار بیماران از جمله جزئیات این طرح وزارت بهداشت است.
در صورت نهایی شدن طرح، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که بیماران خارجی را درمان می‌کنند موظف می‌شوند که مشخصات بیمار را به وزارت بهداشت اعلام کنند.
براساس این طرح بیمارستان‌ها و موسسات درمانی فعال در این امر، باید در زمره‌ی بیمارستان‌های درجه یك باشند و مجموعه‌ای از سرویس‌های مناسب درمانی را نیز ارائه دهند.
پس از اجرای این طرح، مجموعه‌ای از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که دارای شرایط پذیرش بیمار خارجی باشند، به بیماران خارجی معرفی می‌شوند.
یكی دیگر از برنامه‌های در دست اقدام در وزارت بهداشت، صدور ویزای درمانی بوده است كه در صورت موافقت وزارت امورخارجه با صدور آن، امتیازاتی برای افراد دریافت‌کننده این ویزا در نظر گرفته می‌شود.
صدور سریعتر ویزا، و طی تشریفات قانونی فرودگاه در زمان كمتر ازجمله امتیازات این ویزاست.
● اقدامات سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری
تهیه‌ی طرح جامع گردشگری سلامت از جمله اقدامات انجام شده در مجموعه‌ی ستاد گردشگری سلامت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است.
این طرح با هدف سیاستگذاری‌های كلان در زمینه‌ی توریسم درمانی، استفاده از پتانسیل‌های بالقوه نظام بهداشت و درمان، ایجاد امكانات قوی بازاریابی بین‌المللی به‌منظور توسعه و تجهیز توریسم درمانی و... تهیه و تدوین شده است.
حضور در نمایشگاه‌های خارج از كشور به‌خصوص در كشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس از دیگر اقدامات سازمان بوده است.
ستاد گردشگری سلامت طرح جامع "ایمنی پزشكی توریسم" كه براساس قطعنامه نهمین اجلاس سازمان جهانی توریسم تدوین شده است را نیز در دستور كار خود دارد.
از دیگر برنامه‌های این ستاد، ایجاد زمینه‌های لازم برای بیمه‌ی گردشگران ورودی و خروجی از طریق انعقاد تفاهم‌نامه با شركت‌های بیمه سینا و كارآفرین است كه به امضای طرفین رسیده و برای اجرا آماده است.
انجام مطالعات درباره‌ی مراكز آب درمانی و تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری برای ساخت این مراكز، از دیگر برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است، مشخصات آب‌های درمانی نیز در حال جمع آوری است كه قرار است در قالب كتابی تدوین شود.
● رقبا
از جمله رقبای ایران در امر توریسم درمانی در منطقه می‌توان به کشورهای هند، سنگاپور، دبی و اردن اشاره كرد كه برای جذب بیماران كشورهای آسیایی مشغول برنامه‌ریزی هستند.
سنگاپور یكی از مقاصدی است كه بسیاری از بیماران برای انجام جراحی‌های مهم به آن می‌اندیشند و هر سال حدود یك میلیون و ۵۰۰ هزار نفر با اهداف درمانی به این كشور سفر می‌كنند.
جراحی‌های مهمی مانند قلب باز، روبوتیك و سلول‌های بنیادی در این كشور به‌طور روزمره در حال انجام است، اما جالب اینجاست كه سنگاپور در حال حاضر باید با تایلند، هند و مالزی به رقابت بپردازد، زیرا این كشورها با ارائه خدمات مشابه با قیمت‌های كمتر تهدیدی برای سنگاپور محسوب می‌شوند.
به طور مثال جراحی قلب در سنگاپور هزینه‌ای بیش از ۱۶ هزار دلار دارد كه همین عمل را در هند می‌توان با نصف این قیمت انجام داد و پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نزدیك دبی نیز تبدیل به تهدید بزرگی برای این كشور باشد.
هند در حال حاضر یكی از كشورهای پیشتاز گردشگری درمانی است و احتمال می‌رود كه تولیدكنندگان بخش خدمات درمانی این كشور و مقامات دولتی در دومین نمایشگاه گردشگری درمانی كه در لندن برگزار می‌شود، هندوستان را به عنوان مقصد گردشگری و خدمات درمانی جهان معرفی كنند.
بر اساس اعلام مسئولان خدمات درمانی هند، تعداد بیماران خارجی این كشور نسبت به سال گذشته حدود ۷ تا ۹ درصد رشد داشته است. براساس این گزارش‌ها با رشد ۳۰ درصد سالانه در گردشگری درمانی حدود ۲/۲ بیلیون دلار درآمد حاصل می‌شود.
● جاذبه‌ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی
یكی از جاذبه‌ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی در حوزه‌ی آب درمانی است، به طوری كه در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب‌معدنی شناسایی شده است.
قیمت ارزان خدمات پزشكی به نسبت دیگر كشورهای منطقه از جمله دیگر مزایای ایران برای فعالیت در حوزه‌ی توریسم درمانی محسوب شده است.
● وضعیت فعلی توریسم درمانی
به دلیل نبود نظام جامع و هماهنگ توریسم درمانی كشور، و باتوجه به اینکه این بیمارستان‌ها درحال‌حاضر موظف نیستند تعداد بیماران خود را به وزارت بهداشت گزارش کنند، آمار دقیقی از بیماران خارجی که در ایران درمان می‌شوند، وجود ندارد.
آمار دقیقی از كسانی كه به قصد معالجه یا استفاده از مراكزی مانند مراكز آب درمانی به ایران سفر می‌كنند نیز وجود ندارد، اما به گفته‌ی مسئولان، معمولا سالانه ۲۰ هزار گردشگر از اتباع حاشیه‌ی خلیج فارس و عراق، به قصد درمان به شهرهای مختلف ایران سفر می‌كنند.
درمان بیماری‌هایی نظیر ناباروری، جراحی پلاستیك و زیبایی و همچنین كاشت دندان و جراحی لثه، مهمترین جاذبه‌های درمانی ایران برای خارجی‌ها است و اكثر مراجعه‌كنندگان به مراكز درمانی ایران از كشورهای منطقه هستند.
در حال حاضر بیمارستان‌های میلاد تهران‌، بنت‌الهدی مشهد، رضوی مشهد و نمازی شیراز در امر توریسم درمانی فعال هستند.
● زیرساخت‌ها و امكانات لازم
وجود چند سازمان تصمیم‌گیر درباره‌ی توریسم درمانی، ضرورت ایجاد یك ساختار و نظام جامع برای توریسم درمانی را ضروری می‌كند.
هر یك از دستگاه‌های دست‌اندركار در این موضوع دیدگاه‌ها و مطالباتی دارند، كه نبود یك نظام جامع برخی از این دیدگاه‌ها را دچار تعارض می‌كند.
از دیدگاه مسئولان وزارت بهداشت تغییر در برخی قوانین و تصویب قوانین مورد نیاز نیز از دیگر اولویت‌های مورد نیاز برای رشد این بخش از توریسم كشور است.
وجود قوانین موردنیاز برای دریافت خسارت پزشكی از جمله این قوانین است. در كشور ما قوانینی برای دریافت خسارت پزشكی وجود دارد كه باتوجه به حقوقی و قضایی بودن این موضوع برای توریسمی كه می‌خواهد مدت زمان مشخصی را در ایران سپری كند، طی كردن این سیكل، زمان‌بر و دشوار است و نیاز به وضع قوانین خاص دارد.
یكی دیگر از تسهیلات موردنیاز برای افرادی كه برای درمان به كشور سفر می‌كنند، داشتن ویزای درمان است تا بتوانند بدون طی تشریفات وارد كشور شوند. از سوی دیگر وضع قوانین مشخص، نظارت دستگاه‌های مسئول بر امر توریسم درمانی كشور و پاسخگویی دستگاه‌های رسمی در قبال این موضوع را تسهیل می‌كند.
با وجود این قوانین مشخص، بیمارستان‌ها موظف به ارائه آمار بیماران خارجی خود می‌شوند و وجود این آمار برنامه‌ریزی را برای دستگاه‌های مسئول امكان‌پذیر می‌كند.
ایجاد تسهیلاتی كه بیماران بتوانند دوران نقاهت پس از بیماری خود را به گردش در ایران بپردازند نیز از جمله مواردی است كه نیاز به هماهنگی دستگاههای مسئول و ساخت مكان‌ها و مجتمع‌های خاص دارد.
علاوه بر نیازهای مورد اشاره، مراكز آب درمانی و چشمه‌های آب گرم طبیعی كشور نیز جهت جذب توریست نیاز به سرمایه‌گذاری‌های ویژه‌ای دارند. زیرا این چشمه‌ها با وضعیت فعلی نمی‌توانند موفقیت چندانی در جذب گردشگران داشته باشند.

منبع : مسافران