یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا
جمهوریخواهی و مظلومیت جمهوری
از ان هنگام که ایرانیان به عقبافتادگی کشور خود، در مقایسه با کشورهای مغرب زمین، پی بردند، طبیعی بود که چارهای بیندیشند. در این میان، برخی بر این پندار بودند که اگر نظام سیاسی کشور با نظام سیاسی برخی از کشورهای پیشرفته همانند شود، همان پیشرفتها نصیب ایران نیز خواهد شد. بدین گونه بود که برخی ــ بیشتر ــ متأثر از تحولات سیاسی فرانسه، دل به نظام جمهوری داده بودند. از این رو، هنگام مرگ محمدشاه قاجار و جلوس ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۴ه.ق چند نفری با میرزا نصرالله صدرالممالک، شاعر و سیاست پیشه درویش مسلک آن دوره، به مشورت پرداختند که « باید دولت ایران را جمهور نمود.» در دوره ناصری نیز گفته شد که فراموشخانه میرزاملکم خان در پی ترویج اندیشه جمهوری و رئیس جمهوری کردن شاهزاده جلالالدین میرزا بود. بدین ترتیب، زمینهای فراهم شد تا در عالم سیاست دوره قاجاریه، مفهوم جمهوریت به یک ضدارزش تبدیل شده و سلاطین قاجار هرگونه اعتراض مهم بر ضد عملکرد خود را جمهوریطلبی وانمود کرده و به سرکوبی یا مهار آن میپرداختند. در همین راستا است که در نهضت مشروطیت، در آغاز هیئت حاکمه تبلیغ کرد که هدف مشروطهخواهان، جمهوریخواهی است. به همین علت، آقاسیدعبدالله بهبهانی و آقا سیدمحمد طباطبایی، این را به عنوان یک اتهام، تکذیب کردند. پس از مشروطه هم مشاهده میشد که زمزمه « جمهوری» به گوش میرسد و حتی شاهزاده قاجاری مانند ظلالسلطان نیز ادای جمهوریخواهی! از خود نشان میداد.
اما ناگفته نماند که در آن مقطع تاریخی، اندیشه جمهوریخواهی در جامعه ایران از هیچ پایگاه و جایگاهی برخوردار نبود و زمزمههای یادشده از محدوده عدهای انگشت شمار فراتر نمی رفت. نخستین بار پس از کودتای ۱۲۹۹، در اواخر سال ۱۳۰۲ و اوایل سال ۱۳۰۳ شمسی بود که قضیه جمهوریخواهی به طور جدی مطرح شد. البته این بار هم نه به عنوان یک مطالبه خودجوش مردمی، که به عنوان یکی از راهکارهای تحقق اهداف آن کودتا از سوی رضاخان، رهبر کودتا و رئیس دولت وقت، با پشتیبانی فکری مشروطهخواهان سکولاری که فکر میکردند ناکامیهایشان را یک رئیس جمهور دیکتاتور! برآورده خواهد کرد، پیگیری میشد. به گفته ملکالشعرای بهار، ملت جمهوری نمیخواست، دولت از ملت جمهوری میخواست.
همزمان با همین ایام بود که گروه ترکان جوان در عثمانی، از طریق مجلس کبیر، خلافت را برانداخت و نظام جمهوری را با ریاست جمهوری مادامالعمر مصطفی کمال پاشا بنیاد نهاد. این واقعه به الگویی موفق برای جمهوریخواهی رضاخانی در ایران تبدیل شد و بر امید آنان بسی افزود. اما از نخستین اقدامات آن جمهوری، برچیدن وزارت شریعت و اوقاف و امور مساجد آن کشور بود. این گونه اقدامات کافی بود که بدنه جامعه ایران به ماهیت گرتهبرداری جمهوریخواهان ایرانی پی ببرند و تکلیف خود را با آن روشن کنند. تلقی جامعه ایران از ماهیت کودتا هم مزید بر علت شد و بدین گونه بود که به رغم همه تحکمات و تلاشهای رضاخان و فرماندهان نظامی سراسر کشور و همچنین تبلیغات و بسترسازیهای روانی مطبوعات، طراحان جمهوریخواهی ناگزیر از توقیف آن شدند و، به بیان دیگر، یک مقوله مثبت سیاسی را بدنام کرده و از بروز و ظهور طبیعیاش جلوگیری کردند.
سیدمصطفی تقوی
اما ناگفته نماند که در آن مقطع تاریخی، اندیشه جمهوریخواهی در جامعه ایران از هیچ پایگاه و جایگاهی برخوردار نبود و زمزمههای یادشده از محدوده عدهای انگشت شمار فراتر نمی رفت. نخستین بار پس از کودتای ۱۲۹۹، در اواخر سال ۱۳۰۲ و اوایل سال ۱۳۰۳ شمسی بود که قضیه جمهوریخواهی به طور جدی مطرح شد. البته این بار هم نه به عنوان یک مطالبه خودجوش مردمی، که به عنوان یکی از راهکارهای تحقق اهداف آن کودتا از سوی رضاخان، رهبر کودتا و رئیس دولت وقت، با پشتیبانی فکری مشروطهخواهان سکولاری که فکر میکردند ناکامیهایشان را یک رئیس جمهور دیکتاتور! برآورده خواهد کرد، پیگیری میشد. به گفته ملکالشعرای بهار، ملت جمهوری نمیخواست، دولت از ملت جمهوری میخواست.
همزمان با همین ایام بود که گروه ترکان جوان در عثمانی، از طریق مجلس کبیر، خلافت را برانداخت و نظام جمهوری را با ریاست جمهوری مادامالعمر مصطفی کمال پاشا بنیاد نهاد. این واقعه به الگویی موفق برای جمهوریخواهی رضاخانی در ایران تبدیل شد و بر امید آنان بسی افزود. اما از نخستین اقدامات آن جمهوری، برچیدن وزارت شریعت و اوقاف و امور مساجد آن کشور بود. این گونه اقدامات کافی بود که بدنه جامعه ایران به ماهیت گرتهبرداری جمهوریخواهان ایرانی پی ببرند و تکلیف خود را با آن روشن کنند. تلقی جامعه ایران از ماهیت کودتا هم مزید بر علت شد و بدین گونه بود که به رغم همه تحکمات و تلاشهای رضاخان و فرماندهان نظامی سراسر کشور و همچنین تبلیغات و بسترسازیهای روانی مطبوعات، طراحان جمهوریخواهی ناگزیر از توقیف آن شدند و، به بیان دیگر، یک مقوله مثبت سیاسی را بدنام کرده و از بروز و ظهور طبیعیاش جلوگیری کردند.
سیدمصطفی تقوی
منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
مجلس شورای اسلامی مجلس شورای نگهبان ایران دولت حجاب دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران قالیباف افغانستان رئیسی رئیس جمهور
تهران هواشناسی چین شورای شهر تهران شورای شهر شهرداری تهران پلیس قتل سیل کنکور فضای مجازی وزارت بهداشت
قیمت دلار مالیات خودرو دلار قیمت خودرو بانک مرکزی بازار خودرو قیمت طلا مسکن تورم ایران خودرو سایپا
زنان تئاتر تلویزیون سریال بازیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران سینما فیلم موسیقی سریال پایتخت قرآن کریم
سازمان سنجش خورشید
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه اوکراین حماس ترکیه عراق ایالات متحده آمریکا
فوتبال پرسپولیس فوتسال تیم ملی فوتسال ایران بازی باشگاه پرسپولیس جام حذفی آلومینیوم اراک سپاهان استقلال تراکتور وحید شمسایی
هوش مصنوعی اپل آیفون تبلیغات همراه اول فناوری اینترنت ناسا گوگل بنیاد ملی نخبگان دانش بنیان
موز خواب بارداری دندانپزشکی کاهش وزن آلزایمر