کاروان‌سرای محمدآباد خره (خورهه) ، قزوین

در مسیر جاده قزوین - بوئین‌زهرا، كاروان‌سرایی از بناهای دوره صفویه قرار دارد كه در حال حاضر،‌ در قسمتی از آن پاسگاه ژاندارمری استقرار یافته است.
كاروان‌سرای محمدآباد از جمله بناهای جالبی است كه طرح داخل و خارج آن با هم اختلاف كلی دارند. این اختلاف مربوط به نمای ضلع جنوبی خارج كاروان‌سرا است. نمای اصلی كاروان‌سرا عبارت است از یك سردرِ قوس‌دار در وسط كه در هر طرف آن سه غرفه قرار دارد. از انتهای بازوهای دو طرفِ سردر، دیواری به طول 16/20 متر به طرف شمال پیش می‌رود و به دیوار پشت اتاق‌های واقع در ضلع جنوبی كاروان‌سرا منتهی می‌گردد. از محل تقاطع، دیوار پشت اتاق‌ها به طول 11/85 متر تا گوشه‌های جنوب شرقی و جنوب غربی امتداد می‌یابد و با رسیدن به دو برجِ آجریِ مدور كه در دو كنج قرار دارند، پایان می‌یابد. به این ترتیب،‌ نمای اصلی كاروان‌سرا دارای یك طرح پنج ضلعی و دو برج مدور می‌باشد.
درگاهِ كاروان‌سرا در جلو به صورت یك جلوخان مستطیل شكل است. پس از درِ بزرگ، هشتیِ وسیعی قرار دارد. راه پله‌‌ای كه از راه آن می‌توان به پشت بام رسید، در داخل هشتی قرار دارد. در وسط دو ضلع بزرگ شرقی و غربی هشتی، دو قوس بلند دیده می‌شود كه در پشت آن‌ها دالانی قرار دارد. دالان مزبور به عرض 3/90 متر در پشت اتاق‌های ضلع جنوبی كاروان‌‌سرا جای دارد و فاقد غرفه می‌باشد و تنها طاق‌نماهایی هم‌عرضِ غرفه‌های نمای خارج و اتاق‌های ضلع جنوبی در دو طرف آن ساخته شده‌اند.
سقف هشتی با گنبد مدوری كه خاص اكثر درگاه‌های كاروان‌سراهای دوره‌ صفوی است، پوشیده شده است.
حیاط داخلی كاروان‌سرا نقشه مستطیل شكل دارد كه طول آن 50/5 متر و عرض آن 42/20 متر است. بناهای چهار جانب كاروان‌سرا با پیروی از اصل قرینه‌‌سازیِ كامل ساخته شده‌اند؛ چنان‌كه در میان هر یك از جهت‌های چهارگانه، قوس بلندی جای گرفته است كه در قسمت سمت جنوب آن، سردرِ ورودی و در سه سوی دیگر آن، ‌ایوان‌هایی بزرگ مانند ایوان‌های مسجدهای چهارایوانی ساخته شده‌اند.
در هر طرف ایوان شمالی،‌ پنج طاق‌نما و در دو طرف ایوان‌های نمای غربی و شرقی نیز شش طاق‌نما بنا شده است. طاق‌نماهای مزبور به قسمت پشت راه ندارند و تنها از چهار طاق‌نمای واقع در چهار گوشه بنا می‌توان به دالان پشت غرفه‌ها راه یافت. دالان سراسری پشتِ نماهای شمالی، غربی و شرقی، 3/80 متر عرض دارد. در دیوار غربیِ دالان غربی و دیوار شرقیِ دالان شرقی، هم‌‌عرض غرفه‌های بیرون، طاق‌نماهای سكوداری به عمق 1/85 متر ساخته شده است. عمق این طاق‌نماهای سكودار در پشت نمایِ شمالی 2/25 متر است.
وضع بناهای دو طرف درِ ورودی با بناهای سه جانب دیگر اختلاف دارد؛ چنان‌كه در هر طرف سردر، پنج ایوان با همان عرض و عمقِ غرفه‌های سه جانب دیگر قرار دارد كه در وسط دیوار پشت آن‌ها دری به عرض یك متر كار گذاشته شده است و به اتاقی به طول 4/70 متر راه می‌یابد.
بنای كاروان‌سرا به تمامی با آجر ساخته شده و تنها در نمای داخل حیاط، در پیِ بنا، یك رج سنگ به كار رفته است. در داخل دالان شمالی، غرفه‌های نمای بنا تا ارتفاع 1/40 متر به شیوه نوعی صندوقه‌چینیِ توپر با آجر و سنگ‌های طبیعی ساخته شده است.
در طول دیوارهای خارجی سمت شرق و غرب كاروان‌سرا، نگه‌دارنده‌هایی مانند برج‌های واقع در دو نبش كاروان‌سرا برپا گردیده‌اند تا تكیه‌‌گاه مناسبی برای دیوار طویل سراسری به‌وجود آورده باشند. این‌گونه پشتیبان‌های برج‌مانند را در كاروان‌سرای شاه‌عباسی «آوج» نیز می‌توان دید.