درمان موفقیت آمیز با تشخیص زودرس

سرطان پستان بسیار شایع و در واقع شایع ترین سرطانی است که زنان را مبتلا می کند با این حال شایع ترین علل مرگ زنان در اثر سرطان نیست. سالانه حدوداً از هر ۱۰زن یکی به سرطان پستان مبتلا می شود. در حدود هشتاد سالگی تقریباً یک نفر از هر ۹ زن دچار سرطان پستان می شوند.
● سرطان چیست
بدن از میلیاردها سلول خیلی کوچک تشکیل شده است. رشد و مرگ ومیر سلول های طبیعی تحت کنترل عواملی است. سرطان، زمانی اتفاق می افتد که سلول ها تقسیم و رشدشان از محدوده طبیعی خارج شود. این رشد غیرطبیعی را تومور می گویند. اگر تومور به نواحی مجاور و قسمت های دیگر بدن هجوم نبرد، به آن تومور خوش خیم یا رشد غیرسرطانی می گویند. تومورهای خوش خیم به ندرت خطرناک هستند. همچنین ممکن است سلول های سرطانی از طریق خون و لنف به قسمت های دیگر بدن انتشار پیدا کنند. لنف مایع شفافی است که مواد زائد سلول های بدن را حمل می کند. لنف از عروق مخصوصی عبور کرده و وارد گره های (غدد) لنفاوی که شکل لوبیا هستند، می شود. نام سرطان بستگی به جایی دارد که سرطان از آنجا شروع شده است. سرطانی که از پستان شروع می شود سرطان پستان نامیده می شود، حتی اگر به جایی مثل کبد، استخوان یا مغز انتشار پیدا کرده باشد. سرطان پستان ممکن است به صورت توده باشد. در مراحل پیشرفته توده با دست احساس می شود. این عمل معاینه پستان توسط خود شخص نامیده می شود. تشخیص زودرس سرطان پستان شانس درمان و معالجه موفقیت آمیز را افزایش می دهد.
اگرچه پزشکان می توانند مکانی را که سرطان از آنجا شروع شده، مشخص کنند، اما معمولاً نمی توانند علت ایجاد سرطان را در بیمار معلوم کنند. سلول ها حاوی مواد ارثی و ژنتیکی هستند که کروموزوم نامیده می شوند. این مواد ارثی رشد سلول ها را کنترل می کنند. همیشه سرطان از تغییراتی که در این مواد ژنتیکی ایجاد می شود، به وجود می آید. زمانی که مواد ژنتیکی تغییر می کند، رشد سلول غیرطبیعی شده و غیرقابل کنترل می شود.این تغییرات در مواد ژنتیکی به دلایل مختلفی ایجاد می شود. این تغییرات ناگهانی ممکن است از والدین به ارث برسد یا به علت قرار گرفتن در معرض عفونت، داروها، تنباکو، مواد شیمیایی و دیگر فاکتورها اتفاق بیفتد.پستان شامل بافت چربی و غدد است. غدد مسوول ساختن شیر در دوران بعد از بارداری است و نسبت به هورمون های زنانه مثل استروژن و پروژسترون حساس است. شیر از مجاری مخصوصی که به نوک پستان باز می شوند، ترشح می شود. سیستم لنفاوی به طور عادی مایع اضافی پستان را به غدد لنفاوی زیر بغل و از آنجا به جریان خون می فرستد. پستان ها روی عضلاتی که سبب حرکت بازو می شوند و نیز عضلات تنفسی قرار دارند.
● انواع سرطان پستان
سرطان پستان ممکن است از غدد یا مجاری پستان سرچشمه بگیرد. اگر سرطان از غدد، سرچشمه بگیرد سرطان لوبولار نامیده می شود. لوبول ها غدد مخصوص تولید شیر هستند. زمانی که سرطان در مجرای پستان اتفاق بیفتد سرطان مجرایی (داکتال) نامیده می شود. زمانی که سرطان به اطراف گسترش پیدا کند، سرطان مهاجم (اینفیلتره) نامیده می شود. سرطانی که به لوبول ها یا مجاری انتشار پیدا نکرده و خیلی محدود است سرطان در جا (اینسایتو) نامیده می شود. سرطان پستان ممکن است بیش از یکی از اعضای خانواده را درگیر کند که معمولاً به آن سرطان پستان فامیلی می گویند. این نوع سرطان پستان ممکن است علل ارثی یا ژنتیکی داشته باشد. پیشرفت های ژنتیکی اخیر باعث کشف تعدادی از این علت ها است. زنان با سابقه سرطان پستان فامیلی به طور قطع از مشاوره ژنتیکی و در صورت لزوم آزمایش های ژنتیکی بهره می گیرند.
● علائم و نشانه ها
سرطان پستان در مراحل اولیه بدون نشانه است. بعد از این که سرطان پیشرفت می کند، ممکن است توده در پستان احساس شود. گاهی اوقات پوست روی تومور زمخت و چروکیده می شود. به این تغییرات پوست پرتقال می گویند. همچنین ترشحات نوک پستان می تواند علامتی از سرطان پستان باشد. بیشتر سرطان های پستان یا به وسیله معاینه خود شخص یا ماموگرافی کشف می شود.
● ماموگرافی
ماموگرافی آزمایشی است که به پزشک امکان مشاهده تصویری از بافت داخل پستان را می دهد. ماموگرافی به تشخیص زودرس سرطان پستان کمک می کند. درمان موفقیت آمیز سرطان پستان مانند هر سرطان دیگری به تشخیص زودرس آن وابسته است. یک ماموگرام تصویری با اشعه ایکس از پستان است که میزان اشعه کمی در آن استفاده می شود. ماموگرافی برای تشخیص نوع توده یا ورمی که به وسیله پزشک یا بیمار احساس می شود، به کار می رود. این نوع ماموگرافی، ماموگرام تشخیصی نامیده می شود. همچنین ماموگرافی برای تشخیص سرطان هایی که به وسیله معاینه احساس نمی شود، به کار می رود. این نوع ماموگرام را ماموگرام بیماریاب می گویند. انواع مختلفی از کیست ها یا نواحی غیرمعمول پستان ممکن است در یک ماموگرافی دیده شود. در صورت وجود شواهد احتمالی از سرطان پستان توصیه به انجام نمونه برداری (بیوپسی)خواهد شد.
بیشتر پزشکان توصیه می کنند خانم ها اولین ماموگرافی را در چهل سالگی انجام دهند. سپس هر ساله یا هر دو سال یک بار تا ۴۹ سالگی این ماموگرافی باید تکرار شود. بعد از پنجاه سالگی هر ساله باید ماموگرافی انجام گیرد. در صورتی که شرح حال خانوادگی سرطان پستان وجود داشته باشد، ماموگرافی باید زودتر شروع شود.
محدودیت ها؛ فراموش نکنید ماموگرافی کاملاً بی ضرر است، با این حال قبل از انجام ماموگرافی با توجه به اینکه اشعه برای جنین خطرناک است حتماً باید توسط آزمایش از باردار نبودن شخص مطمئن شد و در صورتی که احتمال بارداری وجود داشته باشد این مساله را باید با پزشک برای اتخاذ تصمیم در میان گذاشت. مانند هر آزمایش دیگر ماموگرافی نیز ممکن است به رغم وجود سرطان کاملاً طبیعی به نظر برسد. این حالت به خصوص در زنان جوان که بافت پستان سفت تر و محکم تر است بیشتر دیده می شود و یک توده غیرطبیعی به راحتی دیده نمی شود. برعکس همچنین احتمال دارد که به رغم فقدان سرطان، ماموگرافی کاملاً غیرطبیعی باشد. آزمایش های تکمیلی جهت مشخص کردن اینکه تغییرات دیده شده غیرطبیعی در ماموگرافی سرطان هست یا نه ضروری است.
● تشخیص
معمولاً زمانی که سرطان پستان کشف شود، لازم است جهت تشخیص نوع تومور، یک عمل جراحی انجام شود. در خلال عمل، جراح ممکن است برای تشخیص وجود سلول های سرطانی در غدد لنفاوی زیر بغل از آنها نمونه برداری کند. آسیب شناس (پاتولوژیست) بافتی را که جراح خارج کرده برای تشخیص سرطانی بودن تومور بررسی می کند. اگر توده سرطانی باشد، آزمایش های اختصاصی تر آسیب شناسی باید روی بافت انجام شود. ممکن است جراح یا متخصص سرطان (انکولوژیست) آزمایش های رادیولوژیک بیشتری درخواست کند. برخی آزمایش های آسیب شناسی به تشخیص اینکه سلول های سرطانی تحت نفوذ هورمون های طبیعی زنانه مثل استروژن و پروژسترون هستند، کمک می کنند. این آزمایش ها، آزمایش گیرنده استروژن و پروژسترون نامیده می شود. دیگر آزمایش های رادیولوژیک شامل اسکن استخوان و سی تی اسکن است که جهت بررسی اینکه آیا سرطان به خارج از پستان یا منطقه زیر بغل انتشار پیدا کرده یا نه انجام می شوند.
● مرحله بندی پیشرفت سرطان پستان
مرحله بندی نشان می دهد که چگونه سرطان انتشار پیدا می کند. مرحله بندی همچنین نوع سرطان و اینکه آیا سرطان به غدد لنفاوی انتشار یافته یا نه را تخمین می زند. درمان بر اساس مرحله سرطان پیشنهاد می شود. مرحله ها از شماره صفر تا چهار شماره گذاری شده که پایین ترین شماره مراحل ابتدایی سرطان را نشان می دهد. هر مرحله را می توان به مراحل دیگری تقسیم کرد. هر زیرمرحله نیز با یک حرف مشخص می شود، برای مثال مرحله ۳a و مرحله ۳b. بدیهی است که مرحله ۳b از مرحله ۳a پیشرفته تر است.مرحله صفر سرطان پستان سرطان درجا است. زمانی که سرطان درجا از یک بافت (لوبول) سرچشمه بگیرد آن را سرطان درجای بافتی می گویند و هنگامی که از یک مجرا سرچشمه بگیرد سرطان در جای مجاری می گویند. مرحله یک سرطان پستان زمانی است که توده کمتر از ۵/۲ سانتیمتر بوده و به خارج از پستان نیز گسترش یافته باشد. به همین ترتیب سرطان پستان براساس اندازه توده و تهاجم به بافت های اطراف یا دوردست به مراحل ۲a، ۲b، ۳a و ۳b و نیز مرحله ۴ تقسیم می شود. به طور مثال در مرحله ۴، سرطان به سایر اعضای بدن علی الخصوص استخوان ها، ریه ها، کبد یا مغز گسترش می یابد.
● جراحی
بیشتر سرطان های پستان به کمک جراحی قابل درمان هستند. گستره عمل جراحی بستگی به اندازه تومور و درگیری غدد لنفاوی در ناحیه زیر بغل دارد. اعمال جراحی سرطان پستان دو هدف عمده دارند؛ اولین هدف، درآوردن کامل تومور بدون باقی گذاشتن سلول سرطانی است. هدف دوم بررسی غدد لنفاوی ناحیه زیر بغل جهت اطمینان از عدم گسترش سرطان به آنهاست. به دلیل اینکه درآوردن غدد لنفاوی منجر به تورم دست (لنف ادم) می شود، تکنیک های جدیدی جهت جلوگیری از این عارضه مهم ابداع شده است. گاهی اوقات فقط به درآوردن توده سرطانی با نمونه برداری چند غده لنفاوی زیربغل اکتفا شده و بعد از این عمل اشعه درمانی (رادیوتراپی) انجام می شود.گاهی اوقات جراح مجبور است قسمت های بیشتری از پستان را به همراه عضله یی که زیر آن قرار دارد، درآورد. در چنین مواردی علاوه بر درآوردن چند غده لنفاوی جهت بررسی گسترش سرطان رادیوتراپی نیز انجام می شود. گاهی شدت ضایعه آنقدر وسیع است که نیاز به عمل جراحی قاطع است که علاوه بر درآوردن پستان، عضلات زیر آن و غدد لنفاوی ناحیه زیر بغل نیز باید درآورده شوند. خوشبختانه این عمل به ندرت نیاز است.
● درمان های اضافی بعد از جراحی
ممکن است یک یا چند روش درمان جهت پیشگیری از عود مجدد سرطان لازم باشد. شایع ترین درمان های تکمیلی عبارتند از اشعه درمانی، هورمون درمانی و شیمی درمانی.
اشعه درمانی؛ در این روش درمانی، درحقیقت اشعه ایکس به بافت پستان و غدد لنفاوی آن برای از بین بردن باقی سلول های سرطانی تابانده می شود. این درمان معمولاîً بین ۵ تا ۶ هفته طول می کشد.
هورمون درمانی؛ هورمون درمانی معمولاً وقتی انجام می شود که بافت سرطانی دارای گیرنده استروژن یا پروژسترون باشد. وجود این گیرنده ها معمولاً به این شکل تفسیر می شود که این هورمون ها سبب رشد سرطان می شود. هورمون درمانی با تاموکسی فن یا داروهای مشابه می تواند اثرات استروژن و پروژسترون را مهار کند. گاهی اوقات در زنانی که هنوز یائسه نشده اند، توصیه می شود که تخمدان ها را جهت توقف استروژن و پروژسترون با جراحی خارج کنند.
شیمی درمانی؛ شیمی درمانی معمولاً برای افرادی تجویز می شود که تومور خیلی بزرگی داشته یا سرطان به دیگر ارگان های بدن گسترش یافته باشد. گاهی اوقات شیمی درمانی حتی در مواقعی که تومور به خارج از پستان گسترش نیافته باشد جهت جلوگیری از عود تجویز می شود. در بعضی موارد شیمی درمانی منجر به از دست دادن مو و طاسی موقت می شود.
● پس از تشخیص
بدیهی است پس از تشخیص سرطان پستان بیشتر افراد در خصوص سرانجام بیماری و اثرات درمان و تصمیم در خصوص جراحی و شیمی درمانی نگرانی هایی پیدا می کنند. خوشبختانه چندین انتخاب ممکن وجود دارد که بیمار می تواند با راهنمایی جراح بهترین را انتخاب کند. جراحی پلاستیک و پروتزهای پستان (پستان مصنوعی)، یکی از انتخاب های موجود است که به بیمار این امکان را می دهد تا پس از عمل جراحی از نظر ظاهری دچار نگرانی نشود.

افسانه طاعتی
کارشناس مامایی
دکتر رامین علاسوند
متخصص اطفال و نوزادان

منبع : روزنامه اعتماد