پوکی استخوان بیماری خاموش

زنان چهار برابر مردان به پوكی استخوان مبتلا می شوند. سالهای بعد از یائسگی، قدرت استخوان سازی زنان معمولا با سرعت زیادی كاهش می یابد و سرعت این كاهش سپس كم می شود ولی روند پوكی استخوان ادامه دارد.
زنان مخصوصا كسانی كه بیشتر از ۶۰سال دارند، بیشترین مبتلایان به پوكی استخوان را تشكیل می دهند، پوكی استخوان در مردان با افزایش سن و كاهش ناگهانی و عمده هورمونهای جنسی، آهسته تر اتفاق می افتد.
سرعت كاهش قدرت و تراكم استخوان در مردان و زنان در سنین ۶۵تا ۷۰سالگی با سرعت یكسان اتفاق می افتد.
پوكی استخوان یا استئوپروز، عبارت از حالتی است كه در اثر تخریب بافت استخوانی، توده های استخوان كاهش یافته و سرانجام به شكستگی استخوان منجر می شود. توده استخوانی هر فرد معمولا در ۳۰تا ۳۵سالگی به بیشترین حد خود می رسد و پس از آن، توده استخوان به صورت یك روند طبیعی كاهش می یابد و با افزایش سن، مقدار استخوانی كه تخریب می شود بیشتر از مقداری است كه ساخته می شود.
هنگام یائسگی، مقدار هورمون(استروژن) در بدن زنان خیلی كم می شود و پایین آمدن این هورمون باعث از دست دادن استحكام استخوان و پوكی می گردد.
این بیماری هیچ علامتی ندارد، فرد ممكن است طی سالها استخوانهایش را از دست بدهد و نداند كه پوكی استخوان دارد، تا زمانیكه ناگهان یكی از استخوانهایش بشكند.
بروز مسائلی مانند شكستگی خودبه خود یا با كمترین ضربه بر استخوانها مخصوصا در نواحی ران و لگن، كمر و ستون مهره ها، كمردرد شدید در نقطه ای خاص كه نشانه شكستگی است، قوز پشت كه موجب انحنای پشت یا قوز درآوردن می شود، كوتاه شدن قد و افتادن دندانها در سالهای بالا ناشی از همین پوكی استخوان است.
وقتی این بیماری خیلی شدید باشد، فشارهای خفیفی مثل خم شدن به جلو، بلند كردن جاروبرقی، عطسه یا سرفه می تواند باعث شكستگی مهره شود.
بعضی از عوامل مستعدكننده پوكی استخوان قابل كنترل نیستند و به همین دلیل جنسیت، سن، شروع یائسگی، سابقه خانوادگی، استخوانبندی ظریف و كوچك، و بعضی ازبیماریها نظیر تیروئید، پاراتیروئید، غدد جنسی، و غدد فوق كلیوی نیز می توانند به پوكی استخوان منجر شوند.
برای پیشگیری از این بیماری باید بعضی از عوامل خطر مثل وزن، ورزش، دخانیات و كلسیم را كنترل كرد.
● ابتلا به پوكی استخوان در زنانی كه نوشابه می نوشند بیشتر است
تحقیقات نشان می دهد كه نوشیدن نوشابه های گازدار در زنان، آنان را مستعد ابتلا به پوكی و شكنندگی استخوان می كند، به همین دلیل چنانچه نگران سلامت استخوان های خود هستند باید از نوشیدن این گونه نوشیدنی ها خودداری نمایند.
دانشمندان دریافته اند كه نوشیدن نوشابه ها چه از نوع معمولی باشد و چه از نوع رژیمی و بدون قند باز هم زنان را در معرض پوكی استخوان قرار می دهد. علت این امر می تواند در ارتباط با وجود اسید فسفریكی باشد كه در نوشابه های گازدار وجود دارد. در حال حاضر بیش از ۳ میلیون زن در جهان مبتلا به پوكی استخوان هستند و در حدود نیمی از این زنان نیز در سن بالای ۵۰ سال هستند و از شكستگی های استخوان رنج می برند.
البته عوامل دیگری نیز در زنان منجر به این امر می شود كه می توان از این میان به یائسگی زودرس، كمبود كلسیم در برنامه غذایی و تغذیه نامناسب نیز اشاره نمود اما اخیرا مشخص شده كه نوشیدن نوشابه های گازدار نیز تاثیر قابل ملاحظه ای در پوكی استخوان دارد. این نتایج نیز پس از مطالعه و بررسی بر روی بیش از ۲۵۰۰ زن و مرد بالای ۶۰ سال به دست آمده است. در این میان مشخص شد كه زنان عموما هفته ای ۴ بار و مردان هفته ای ۵ بار نوشابه مصرف می كنند كه هر بار یا یك لیوان و یا یك قوطی مصرف می كنند. پس از ارزیابی تراكم استخوان در این افراد مشخص شد كه نوشیدن نوشابه های گازدار تاثیر قابل ملاحظه ای در مردان ندارد اما در زنان صرف نظر از مقدار كلسیمی كه مصرف می كنند و رژیم غذایی آنان دچار كاهش تراكم استخوان و در نهایت پوكی استخوان می شود.
● افزایش توده استخوانی
به گفته محققان در سوییس و سانفرانسیسكو، مصرف سیترات پتاسیم به افزایش توده استخوانی در زنانیكه در دوران پس از یائسگی بسر می برند و تراكم استخوانی آنان رو به كاهش است، كمك می كند. «ریتو كراپف» از دانشگاه «باسل» در سوییس گفت: «برای نخستین بار در آزمایشهای ما تنها با تغییر جزئی اسیدیته رژیم غذایی، توده استخوانی به سرعت افزایش یافت و این افزایش در همان حد و حدودی بود كه داروهایی رایج مورد تایید سازمان نظارت بر غذا و داروی آمریكا توده استخوانی را افزایش می دهند.
تاثیر مداوم سطوح بالای اسید بر تشكیل استخوان مورد بحث و اختلاف قرار دارد اما مداركی وجود دارد كه نشان می دهد این سطوح با كاهش در تراكم مواد معدنی استخوانی ارتباط دارند.
سیترات پتاسیم یك تركیب اساسی است كه با اسید واكنش نشان می دهد و آن را خنثی می كند.
شاخص جرم بدن زنانی كه سیترات پتاسیم مصرف كرده بودند، در ناحیه ستون فقرات و مفصل ران، در مقایسه با زنانی كه كلرید پتاسیم مصرف كرده بودند، به میزان قابل توجهی بیشتر بود.
با این وجود كراپف متذكر شد، قبل از اینكه سیترات پتاسیم در سطح وسیع به عنوان درمان پوكی استخوان توصیه شود، باید در مورد تاثیر این ماده مطالعات بیشتری لازم است تا تاثیر این ماده را روی تعداد موارد شكستگی استخوان روشن كند.
● پوكی استخوان قابل پیشگیری است
هیچ وقت برای پیشگیری از پوكی استخوان دیر نیست. هر انسانی می تواند اقداماتی انجام دهد تا در طول زندگی خود استخوان های قوی و سالم داشته باشد.
در مراحل اولیه تخریب استخوان ها، معمولا فرد هیچ درد یا علامت خاصی ندارد، اما هنگامی كه استخوان ها در نتیجه پیشرفت بیماری ضعیف می شوند، علایم و نشانه های این عارضه عبارتند از:
▪ كمر درد كه می تواند در صورت ترك خوردگی استخوان ها شدت پیدا كند
▪ كوتاه شدن قد به مرور زمان همزمان با به هم خوردن شكل ظاهری اندام بیمار
▪ ترك خوردگی در استخوان های كمر، لگن و سایر استخوان های بدن
قدرت و توان استخوان های شما بستگی به اندازه و تراكم آنها دارد. تراكم استخوانی به معنی مقدار كلسیم، فسفر و سایر مواد معدنی است كه استخوان ها را تشكیل می دهند.
وقتی استخوان های شما حاوی مواد معدنی كمتری نسبت به حد طبیعی هستند این بدان معنی است استخوان ها قدرت كمتری دارند و در نهایت ساختار حمایت كننده درونی شان را از دست می دهند.
دانشمندان هنوز باید مطالعات بیشتری انجام دهند تا بتوانند تمام دلایل موثر در ابتلا به پوكی استخوان را كشف كنند.
لازم به یادآوری است كه عدم مصرف ویتامین D به اندازه كافی و كلسیم در رژیم غذایی می تواند منجر به كاهش تراكم استخوانی و ضعف استخوان ها و در نهایت تخریب بافت های استخوانی در سالهای آتی زندگی شود.
به گفته متخصصان، سه عامل برای حفظ سلامت استخوان ها در طول عمر انسان ضروریست كه این سه عامل شامل ورزش كردن به طور منظم، مصرف مقادیر كافی كلسیم و مصرف مقادیر كافی ویتامین D است كه برای جذب كلسیم ضرورت دارد.
رعایت كردن همین سه عامل در واقع در پیشگیری از ابتلا به پوكی استخوان بسیار ضروری است.
تحقیقات اخیر نشان می دهد كه بهره مندی از یك رژیم غذایی متعادل حاوی پروتئین، ریز مغذی ها به همراه كلسیم و ویتامین D می تواند از بدن در برابر ابتلا به پوكی استخوان محافظت كند.
شیر نیز منبع غنی برای كلسیم است اما باید توجه داشت كه افزودن چای، پودر نسكافه، پودر كاكائو و قهوه به شیر مانع از جذب كلسیم می شود.
از سوی دیگر پژوهش ها نشان می دهد كه استعمال دخانیات و مصرف الكل در هر سنی و با هر شرایطی مضر است و استفاده از آنها منجر به افزایش درصد ابتلا به این عارضه و نیز تشدید آن می شود.
محققان توصیه می كنند كه تنها با ۳۰ دقیقه ورزش كردن در هر روز می توان به میزان قابل توجهی از بروز پوكی استخوان جلوگیری كرد.

منبع : روزنامه ابرار