می‌شکند اگر مراقبش نباشید

یکی از بیماری‌هایی که بسیاری از سالمندان از آن هراس دارند، پوکی استخوان است؛ بیماری که گاه باعث می‌شود سالمندان نسبت به هر برخورد یا زمین‌خوردن آسیب‌پذیر شوند و حتی گاهی آنها را برای همیشه زمین‌گیر می‌کند.
● پیش از پوکی استخوان
کارشناسان در حال حاضر فکر می‌کنند پوکی استخوان بیماری است که تا حد بسیار زیادی قابل‌پیشگیری است و این پیشگیری از سنین پایین شروع می‌شود. دریافت کلسیم به مقدار کافی در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند به‌طور حیرت‌انگیزی خطر گسترش پوکی استخوان را در سال‌های بعدی زندگی کاهش دهد. حتی اگر شما بزرگسال هستید، داشتن یک رژیم غذایی خوب، دریافت کلسیم و ویتامین D به مقدار کافی، ورزش و دوری کردن از عادت‌هایی مانند سیگارکشیدن و مصرف الکل می‌تواند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک کند.
● کلسیم
مقدار کلسیمی‌که شما نیاز دارید به سن شما بستگی دارد. جوانان نیاز به ۱۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز دارند. بزرگسالان تا سن ۵۰ سالگی نیاز به ۱۰۰۰ میلی‌گرم و بعد از سن ۵۰ سالگی به ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. برای مثال یک لیوان ۲۵۰ گرمی‌شیر تقریبا ۳۰۰ میلی گرم کلسیم دارد. یک فنجان ۲۵۰ گرمی ‌ماست بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم و ۵۰ گرم پنیر چدار دارای حدود ۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم است. برچسب روی مواد را چک کنید و آن را با مقدار توصیه شده برای گروه سنی خودتان مقایسه کنید. برخی از مطالعات نشان داده‌اند زنانی که مقدار زیادی از مکمل‌های کلسیم را دریافت کرده‌اند در خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کلیه بوده‌اند. بالاترین مقدار قابل‌تحمل دریافت کلسیم به‌طور روزانه ۲۵۰۰ میلی‌گرم است. بیشتر از این مقدار ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه و دیگر مسائل را برای شما افزایش دهد.
محصولات لبنی، سطوح بالایی از کلسیم را به ازای هر سهم دارا هستند، به همین دلیل است که آنها برای سلامت استخوان توصیه می‌شوند. اما کلسیم از دیگر منابع – مانند اسفناج، خردل سبز، لوبیا، توفو، بادام، ماهی و بسیاری از غلات و آب میوه‌ها- نیز می‌توانند به همان اندازه مفید باشند. کارشناسان پوکی استخوان بیان می‌کنند بهترین منبع کلسیم غذاها هستند نه مکمل‌ها. غذاها ریزمغذی‌های مهم دیگری هم دارند که برای استفاده از کلسیم به بدن کمک می‌کنند.
● پوکی استخوان و کودکان
پوکی استخوان در کودکان نادر است. پوکی استخوان در کودکان معمولا نتیجه وضعیت بهداشتی مزمن از قبیل آسم یا فیبروز کیستی است که با داروهای کورتیکواستروئید درمان می‌شوند. داروهای ضد تشنج که برای کنترل صرع، اختلال دوقطبی و دیگر وضعیت‌ها به کار می‌روند ممکن است در متابولیسم ویتامین D و کلسیم مداخله کنند که در نهایت منجر به ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. درمان معمولا به کنترل بیماری اصلی یا تغییر دارویی بستگی دارد. گاهی اوقات پوکی استخوان در کودکان بدون هیچ دلیل واضحی پیشرفت می‌کند که اصطلاحا پوکی استخوان ویژه نوجوانی نامیده می‌شود و خبر خوش اینکه آن معمولا در مدت ۲ تا ۴ سال خودبه‌خود برطرف می‌شود. البته کلسیم – مهم‌ترین ریزمغذی برای قدرت استخوان‌ها – برای همه کودکان مهم است چه آنها که پوکی استخوان داشته باشند یا نه. حتی اگر کودکان در حال حاضر سالم هستند کلسیم کم در رژیم غذایی آنها می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را در زندگی آینده آنها تا حد زیادی بالا ببرد. اما هرگز به بچه‌ها بدون مشورت با پزشک مکمل ندهید.
● ویتامین D
بدن ما ویتامین D را از نور خورشید دریافت می‌کند و همه ما واقعا به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه تابش نور آفتاب در روز روی پوست‌مان نیاز داریم. در طول زمستان ما اوقات کمتری را در بیرون صرف می‌کنیم و خودمان را در برابر سرما بقچه پیچ می‌کنیم. بنابراین برخی از کارشناسان فکر می‌کنند خطر کمبود ویتامین D در زمستان بیشتر است. بسیاری از ما ویتامین D مورد نیازمان را دریافت نمی‌کنیم. مقدار توصیه شده عبارت است:
۲۰۰ واحد بین‌المللی در روز برای بزرگسالان زیر ۵۰ سال
۴۰۰ واحد بین‌المللی در روز برای سنین
۷۰ –۵۱ سال
۶۰۰ واحد بین‌المللی در روز برای سنین ۷۰ یا بالاتر
ویتامین D نقشی حیاتی در وارد شدن کلسیم به جریان خون از لوله گوارش و کلیه‌ها برعهده دارد. بدون ویتامین D کافی مقدار زیادی از کلسیمی‌که شما از طریق غذا یا مکمل‌ها دریافت می‌کنید می‌تواند از بدن دفع شود.
● عوامل ژنتیکی و کاهش تراکم استخوان
ژن‌های شما می‌توانند نقشی مهم را در خطر گسترش پوکی استخوان ایفا کند. برای مثال مطالعات نشان می‌دهند که اگر والدین شما سابقه شکستگی‌های استخوان داشته‌اند شما به احتمال زیاد، استخوان‌های ضعیف‌تری دارید و در خطر بالاتری برای شکستگی‌ها قرار دارید. اگر اعضا خانواده مانند عمه، خاله، برادر یا خواهر نیز دچار پوکی استخوان باشند، خطر ابتلا به پوکی استخوان نیز در شما بالاتر است.
● آزمایش تراکم استخوان
آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان یک راه عمده برای تشخیص پوکی استخوان و پیش‌بینی کننده شکستگی برای شما است. این آزمایش یک نوع اشعه X است که سختی استخوان‌های شما را آشکار می‌کند. شایع‌ترین نوع آن به نام DEXA یا گاهی DXA نامیده می‌شود. معمولا اسکن‌ها توانایی تحمل وزن استخوان‌های لگن و ستون فقرات را بررسی می‌کنند، سپس این اطلاعات را برای برآورد خطر شکستگی برای شما به‌کار می‌برند. پس از آزمایش پزشک شما نمره T-Score را برای شما به‌کار خواهد برد. این نمره، چگونگی تراکم استخوان‌های شما را در مقایسه با زنان جوان‌تر و سالم‌تر نشان می‌دهد. تراکم استخوان طبیعی T-Score بین ۱+ تا ۱- است. توده استخوانی کم (استئوپنیا) تراکم استخوان از ۱- تا ۵/۲- است. پوکی استخوان به عنوان نمره تراکم استخوانی ۵/۲- یا پائین‌تر تعریف شده است.
● داروهای اصلی پوکی استخوان
داروهای مختلفی برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود که از طرق متفاوتی عمل می‌کنند. بی‌فسفونات‌ها شامل داروهایی مثل Fosamax Actonel و Boniva از طریق جلوگیری از اثرات سلول‌های تخریب‌کننده استخوان عمل می‌کنند. در این روش بی‌فسفونات‌ها می‌توانند کاهش استخوان را آهسته‌تر کنند. Evista نوعی دیگر از داروهاست که از طریق تقلید از برخی از اثرات هورمون استروژن عمل می‌کند که اثر مفیدی روی توده استخوانی دارد. درمان‌های دیگری نیز وجود دارند. استخوان‌ها به‌طور مداوم در حال عوض شدن هستند. استخوان قدیمی به‌وسیله سلول‌هایی به نام استئوکلاست از بین می‌روند و استخوان جدید توسط سلول‌هایی به نام استئوبلاست جایگزین می‌شود. کلسی تونین –هورمون ساخته شده در تیروئید مانع ازبین رفتن استخوان توسط استئوکلاست‌ها می شود و تشکیل استخوان توسط استئوبلاست‌ها را افزایش می‌دهد.
● درمان‌های جایگزین
اگرچه یک تعداد مکمل به عنوان قوی‌کننده استخوان در بازار وجود دارند مدارک خیلی کمی‌ وجود داردکه آنها کمک‌کننده باشند. روغن کبد ماهی ممکن است اثراتی داشته باشد، اما آن ممکن است که فقط به خاطر وجود ویتامین D در آن باشد.
مطالعات کمی‌ نیز فوایدی را از فیتواستروژن‌های (استروژن گیاهی) یافت شده در سویا کتان و دیگر گیاهان نشان داده‌اند، اما مطالعات دیگر فوایدی را پیدا نکرده‌اند. بیشتر کارشناسان توصیه می‌کنند برای قوی‌تر کردن استخوان‌های خود به دنبال اصول باشید: کلسیم، ویتامینD، تمرین مناسب و یک رژیم غذایی خوب. همچنین از رفتارهایی که باعث ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شوند، مانند سیگارکشیدن و مصرف زیاد الکل اجتناب کنید.
● مردان و پوکی استخوان
اگرچه پوکی استخوان اغلب به عنوان بیماری که فقط روی زنان تاثیر می‌گذارد شناخته می‌شود، اما حدود ۲۰ درصد موارد پوکی استخوان هم در مردان دیده شده است. البته پوکی استخوان در مردان معمولا تشخیص داده نمی‌شود و درمان هم نمی‌شود.
از آنجائیکه پوکی استخوان یک بیماری پنهان (مخفی) است، نخستین نشانه آن اغلب استخوان شکسته شده است. مردانی که در خطر بالاتر ابتلا به پوکی استخوان هستند باید روی پیشگیری تمرکز کنند. عوامل خطر برای پوکی استخوان در مردان شامل دریافت داروهای معین (مانند استروئیدها و برخی از درمان‌های سرطان‌ها)، برخی بیماری‌های مزمن، سیگارکشیدن، فقدان تمرین، تستوسترون پائین و سابقه خانوادگی استخوان‌های ضعیف است. اگر شما فکر می‌کنید که ممکن است در خطر باشید با پزشکتان صحبت کنید.

حمیدرضا عزیزی

منبع : روزنامه تهران امروز