قتل های ناموسی در حال جهانی شدن

خانم کتا پولایت منتقد اجتماعی در امریکا، داستان زندگی و چگونگی قتل دلخراش دختری ۱۷ساله را در مجله «نیشن» شرح می دهد که چگونه در بهار سال گذشته و در شمال عراق کشته شد. او تیتر نوشته اش را اینچنین برگزیده است؛ «به کدامین گناه؟ به جرم عاشق مردی نامناسب شدن؟»
کتا پولایت می نویسد؛ فیلمی که از صحنه کشتن دعا خالد گرفته شده بود به سرعت در اینترنت و در نتیجه همه جای دنیا پخش شد. کشتن دعا خالد در واقع بخشی از پدیده یی اجتماعی است که آن را اصطلاحاً «قتل ناموسی» می نامند. سازمان دیده بان حقوق بشر قتل ناموسی را این گونه تعریف می کند؛ «اقدامی خشونت بار و بی رحمانه برای کشتن یک زن یا دختر به دست مردی از اعضای خانواده اش که حس کرده است به خاطر اعمال آن دختر یا زن آبرو و حیثیت خود و خانواده اش زیر سوال رفته است.» سازمان ملل نیز همین تعریف را برای قتل های ناموسی پذیرفته است. یک زن یا دختر می تواند بنا به دلایل مختلفی متهم به بی آبرو کردن خانواده اش شود. تسلیم نشدن به یک ازدواج اجباری، قربانی شدن جنسی، گریز از منزل و نیز طلاق گرفتن یا اعلام تصمیم برای جدا شدن از شوهر (حتی اگر آن شوهر مرد بدی باشد) به سادگی می تواند از سوی اعضای مرد خانواده به عنوان واقعه یی که باعث شرمساری و آبروریزی همه خانواده شده است، تلقی شود. در این صورت زن یا دختر نگون بختی که مرتکب یکی از آنها شده یا حتی متهم به ارتکاب آنها شده باشد، ممکن است برای حفظ آبروی مردهای خانواده اش کشته شود. در قتل های ناموسی قاتل غالباً برادر، پدر، عمو، دایی یا مردی از اقوام و دوستان خانوادگی زن یا دختری است که کشته می شود. در تحقیقی از سوی موسسه «عدالت برای خانواده های قربانیان قتل های ناموسی» مشخص شد در کشورهایی که قتل های ناموسی در آنها به وقوع می پیوندد، پلیس و قوه قضائیه آن کشورها از انجام قتل های ناموسی و کشتن زنانی که متهم به فساد اخلاقی یا بی آبرو کردن خانواده شان بوده اند، چندان هم ناخشنود نیستند و برای حفظ جان زنان و دخترانی که از سوی شوهر، برادر، پدر یا آشنایان خود در معرض خطر و تهدید جانی قرار دارند، عملاً کاری نمی کنند. قتل های ناموسی معمولاً در مناطق روستایی یا خانواده های فقیری که ریشه روستایی یا وابستگی های عشیره یی دارند، اتفاق می افتد. مطالعات جامعه شناختی نشان می دهد قتل های ناموسی غالباً اقدامی هستند که اعضای مرد یک خانواده برای جلب رضایت اجتماع و محیطی که در آن زندگی می کنند انجام می دهند. به عبارتی واضح تر، شوهر، برادر یا پدری که همسر یا خواهر یا دختر خودش را می کشد در حقیقت این کار را نه برای رضای خاطر خود بلکه غالباً برای خشنودی اقوام و آشنایان و اهل روستا یا محل یا اعضای طایفه و قبیله اش انجام می دهد تا در میان شان احساس سرافکندگی و شرمساری نکند.
اما نوع دیگری نیز از قتل های ناموسی هستند که به آنها «خودکشی حیثیتی» می گویند. در این قتل، دختر یا زنی خودش را می کشد تا دیگران راضی شوند. یعنی گاه اعضای خانواده دختر یا زن او را تحت چنان فشارهای روحی و اذیت و آزارهای روانی قرار می دهند یا آنچنان حق انتخاب های عاطفی را از زن یا دختری نگون بخت و بی پناه می گیرند که او برای نجات از آن همه زجری که تحمل می کند دیگر راهی به جز خودکشی نمی بیند. در این حالت اگرچه قربانی خودکشی کرده اما مسبب و عامل مرگ او اطرافیانش بوده اند که نمی خواستند او را زنده یا به گونه یی که خود دوست می داشته است، ببینند. قتل های ناموسی اکنون در حال فراگیر شدن و به تعبیری دیگر، جهانی شدن هستند. شمار کشورهایی که در آنها زنان و دختران را بنا به دلایل ناموسی می کشند یا وادار به خودکشی می کنند از حد فزون شده اند. بنا به گزارشی که «کارزار مبارزه علیه قتل های ناموسی در جهان» منتشر کرده است، در سال گذشته این جنایت هولناک در ۵۲ کشور جهان رخ داده است. با شگفتی بسیار مشخص شد در کشورهای پیشرفته یی مانند آلمان، هلند، امریکا، انگلستان، سوئیس و سوئد نیز قتل های ناموسی اتفاق افتاده اند، هرچند که غالب این جنایت ها در خانواده های مهاجر و غیربومی این کشورها رخ داده اند. قربانیان قتل های ناموسی البته همیشه زنان و دختران روستایی یا خانواده های فقیر و از طبقه فرودست جامعه نیستند. قتل شاهزاده مشعل بنت سعود از اعضای خانواده سلطنتی عربستان سعودی ۳۰سال است که در پرده یی از ابهام باقی مانده است و تصور غالب بر این است که وی نیز قربانی یک قتل ناموسی شده است. گفته می شود آن شاهزاده ۱۹ساله حاضر نشد به ازدواجی تن در دهد که می خواستند به او تحمیل کنند و در نتیجه به دست عمویش و برای حفظ آبروی خانواده سلطنتی کشته شد. یاکین ارتوک - گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور زنان و خشونت - سال گذشته به کشورهای بسیاری سفر کرد تا گزارش جامعی را در زمینه خشونت علیه زنان و دختران جهان تهیه کند. او که خود اهل ترکیه است، در مقاله یی که در روزنامه «تورکیش دیلی نیوز» منتشر کرده، می نویسد؛ «در قتل های ناموسی همیشه واژه ها و اصطلاحاتی مانند فرهنگ، آداب و رسوم، اخلاق و امثال اینها به عنوان بهانه هایی کارساز وارد ماجرا می شوند تا خون ریخته شده یک زن یا دختر بی گناه پایمال شود و قاتل و جنایتکار از چنگال عدالت بگریزد. اگر ما جامعه خود را پیشرفته و مردم خود را مترقی می دانیم، پس ارزش جان یک انسان بی گناه باید برایمان بالاتر از هر عقیده و فرهنگ و هر باوری باشد که ادعا می کنیم، داریم.» در اردیبهشت سال گذشته و همزمان با انتشار خبر و فیلم قتل دلخراش دعا خالد الاسود در شمال عراق، زنان کردستان آن کشور در مراسمی پرشور علیه تفکر و جنایت «ناموس کشی برای حفظ حیثیت خانوادگی» دست به تظاهراتی گسترده زدند. چیلوره هردی مدیر سازمان های غیردولتی زنان در اربیل عراق می گوید؛ «ما یک عمر است که علیه قتل های ناموسی و برای متوقف کردن آن و زدودن این بینش غیرانسانی در میان مردم مان تلاش کرده ایم. ما دائماً با نوشتن مقالات مختلفی در روزنامه ها و مجلات کردستان عراق چهره زشت عقیده موسوم به ناموس پرستی و نیز جنایت ناموس کشی را به همگان نشان داده ایم. ما تصور می کردیم این باورهای نادرست از سرزمین مان رخت بربسته اند اما وقتی دعا خالد را کشتند و فیلم قتل را دیدیم، به این نتیجه رسیدیم که تا رسیدن به نقطه یی که به آن امیدوار بودیم هنوز راه درازی در پیش داریم. کشتن آن دختر مظلوم به دست خانواده اش زنگ بیدارباشی برای ما بود. اکنون همه هراس ما این است که مبادا وضعیت جامعه مان از آنچه که هست، بدتر شود.»

لیزا آنزایا :ترجمه؛ عبداللطیف عبادی

منبع : روزنامه اعتماد