مدیریت زباله در خانواده

وقتی گفته می شود خانواده نقش مهمی در اقتصاد کلان دارد و اقتصاد خانواده، حوزه کلان اقتصاد را نیز متاثر می کند، بسیاری یا آن را به شوخی می گیرند و یا آن را چندان موثر نمی دانند. همین نگرش موجب می شود تا از یکسو برای اصلاح رفتار اقتصادی خانواده چندان علاقه مند نباشیم و از سوی دیگر اگر هم اقدامی می کنیم، فعالیت هایی را شامل می شود که مستقیما با هدف سودرسانی به خانواده باشد و نه سود جامعه. به عبارتی دیگر، در اقدام ها و فعالیت های ما و خانواده ها، جامعه، مخصوصا در سطح ملی آن یعنی جامعه کل گم می شود و جایگاهی نمی یابد. البته ممکن است کاری که انجام می دهیم در نهایت به سود جامعه باشد، ولی به ندرت پیش می آید در خانواده به اقداماتی دست بزنیم که این سود مد نظرمان باشد. حتی برخی می گویند: «مگر ما مسوول جامعه ایم، ما اگر کلاه خودمان را نگه داریم هنر کرده ایم; وقتی هیچ کسی رعایت نمی کند چرا من بکنم. از نظر جامعه شناسی این نوع توجیه ها نشانه هایی از خاص گرایی است که در مقابل عام گرایی قرار می گیرد و بیش تر هم خاص کشورهای در حال توسعه است; یعنی افراد، منافع خود را ذیل منافع جمعی تعریف نمی کنند. اصلانمی اندیشند که اگر منافع جامعه تامین شود، بخشی از منافع او و خانواده اش نیز به تبع آن تامین خواهد شد.»
اجازه بدهید این بحث را با موضوع زباله دنبال کنم; چرا که امر بسیار ملموسی است و همه خانواده ها هر روز با آن سر و کار دارند. ما دارای سه گروه عمده زباله هستیم: «زباله های صنعتی، بیمارستانی و خانگی که شیوه دفع هر کدام متفاوت است اما امروزه، بازیافت جای دفع را گرفته است. این اندیشه وجود دارد که منابع زمین محدود است و باید تلاش کرد تا از این منابع محدود، استفاده بهینه شود. هر کسی نیز به سهم خود مسوول است تا از اتلاف منابع جلوگیری کند. این امر برای زندگی آینده زمین و بشریت ضروری و اجتناب ناپذیر است. در سطح ملی نیز اتلاف منابع موجب افزایش هزینه های ملی و صرف درآمدها در حوزه هایی می شود که ناشی از بی توجهی به منافع جامعه کلان است. این نیز خود در سطح رفاه افراد و خانواده ها اثر می گذارد و وضعیت نامطلوب را بازتولید می کند. زباله های خانگی چنین وضعیتی دارند.»
تا به حال اندیشیده اید که خانواده شما در طول روز چقدر زباله دارد؟ زباله ها از چه چیزهایی تشکیل می شود؟ آیا از این زباله ها می توان استفاده دیگری کرد؟ همه ما به تناوب در طول روز یا هفته افرادی را می بینیم که از زباله ها، کاغذها، پلاستیک ها، شیشه ها و فلزات را جدا می کنند. آن ها اگر حدس بزنند در داخل کیسه زباله ای این اقلام پیدا شود، آن را پاره می کنند و علاوه بر این که خود در معرض آلودگی های موجود در زباله قرار می گیرند و تکه های آلوده شده ظروف پلاستیکی و فلزی (بیش تر آلومینیومی) را برمی دارند، به انتشار آلودگی در محیط نیز دامن می زنند. علاوه بر این که بسیاری از این زباله ها به همراه زباله های تر، جمع آوری نمی شود و در محل های مخصوص زباله ، دفن می شوند.
به هر دلیلی، متاسفانه در کشور ما سرمایه گذاری چندانی در ساخت کارخانه های بازیافت زباله صورت نگرفته است. بخش اندکی از زباله های تر به کود تبدیل می شود و بخشی از زباله های خشک مانند کاغذ، پلاستیک، شیشه و انواع فلزات جمع آوری و بار دیگر در گردونه تولید قرار می گیرند. استفاده مجدد از این اقلام موجب می شود تا از منابع دست اول، کمتر استفاده شود. به هر میزان که جمع آوری زباله های خشک بیش تر شود و در مدار تولید مجدد قرار گیرد، از منابع دست اول، کم تر استفاده می شود. این امر از یک سو، کمک به اقتصاد کشور خواهد بود و موجب حفظ طولانی تر منابع معدنی و شیمیایی کشور می شود و از سوی دیگر به حفظ محیط زیست و کم تر آلوده شدن آن کمک شایانی می کند. احتمالاً می دانید سیر بازگشت برخی از زباله ها به طبیعت، صدها و برخی هزاران سال طول می کشد و دفن یا رها کردن آن ها صدمات غیرقابل جبرانی به طبیعت وارد می کند اما از طریق بازیافت، این مسیر تغییر می کند و علاوه بر پاکیزه شدن طبیعت، از اتلاف منابع و ثروت ملی جلوگیری می شود.
پس، همین زباله ای که روزی چند کیلو در هر خانه تولید می شود، اگر به درستی مدیریت شود، هر چند به ظاهر ارتباطی با اقتصاد خانواده پیدا نمی کند، ولی به جهت اهداف کلانی که در پس آن نهفته است، سود آن به خانواده ها نیز بازمی گردد; علاوه بر این که خانواده هایی نیز از راه جمع آوری، بازیافت و تولید مجدد محصولات از آن ارتزاق می کنند. پس بیاییم همه در بازیافت زباله با هدف سودرسانی به جامعه کل عمل کنیم. برای این منظور لازم است:
۱) در تفکیک زباله برای خانواده هدف اقتصادی ملموس تعریف نکنیم. در این باره، به منافع اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی ملی بیندیشیم که اثر خود را در سطح کلان بر زندگی تمام افراد و خانواده های فعلی و آتی می گذارد. این پند حکیمانه را همه خوانده ایم: دیگران کشتند و ما خوردیم، ما می کاریم و دیگران می خورند. سعی کنیم، کشته مان برای دیگران سودمند باشد.
۲) زباله خانگی را در دو گروه تر و خشک دسته بندی کنیم و دو نایلون جداگانه برای آن ها اختصاص دهیم. بهتر است زباله خشک در نایلون های شفاف باشد.
۳) زباله های تر را هر شب و زباله های خشک را هفتگی و یا پس از زمان بیش تری در محل های جمع آوری زباله قرار دهیم. بهتر است زباله های خشک را صبح ها بیرون بگذاریم تا به همراه زباله های تر حمل نشود و نانی برای دوره گردان باشد.
۴) زباله های خشک شامل هر نوع کاغذ باطله، هر نوع شیشه حتی شیشه های دارو، هر نوع فلز مانند برخی ظروف نوشابه ها و هر نوع پلاستیک مانند ظروف یک بار مصرف مواد لبنی می شود. به یاد داشته باشیم که این گونه، کمک بیش تری به خانواده هایی می کنیم که از طریق جمع آوری زباله زندگی شان تامین می شود و ما این گونه نقش مثبتی نیز در زندگی این گروه ایفا کرده ایم.

محمدجواد محمدی
نویسنده: حسین نوری نیا