فرصت های از دست رفته

در سیاست خارجی آقای احمدی نژاد با مسائل چندی روبه رو بودیم که مهم ترین مساله در رابطه با امریکا و اتحادیه اروپا و به دیگر سخن اعضای دائم شورای امنیت به اضافه آلمان یا گروه ۱«۵ است. این روابط که با مساله تکنولوژی هسته یی ایران گره خورده است باعث شد با وجود پیشنهاد ملاقات هایی که توسط اروپایی ها داده شد، تا به امروز هنوز بر سر حل و فصل مساله هسته یی ایران نتایجی به دست نیاید و قطعنامه هایی نیز از سوی اعضای شورای امنیت به اضافه آلمان یا گروه ۱«۵ علیه ایران صادر شود.علاوه بر تحریم هایی که از سوی گروه ۱«۵ علیه ایران صادر می شود، تحریم های یکجانبه یی نیز از سوی امریکا در پیش گرفته شد که همچنان ادامه دارد. در مورد کشورهای عربی به خصوص مصر، عربستان سعودی، اردن به هر حال چین و شکن هایی وجود داشته است ولی در شرایط موجود با توجه به تیرگی و برودتی که در این روابط وجود دارد، ایران از سوی این کشورها متهم است در حوادث غزه و لبنان به نوعی دخیل بوده و در یک مقطعی نیز این کشورها خط «هلال شیعی» را مطرح کردند که شامل ایران، عراق، لبنان و سوریه بود.
به هرحال موضع کشورهای عربی، موضع غیردوستانه یی است و حتی شرکت آنان در اجلاس ۱«۵ در خصوص تکنولوژی هسته یی ایران را نیز باید در همین راستا ارزیابی کرد. البته تنها رابطه حسنه یی که در سیاست خارجی آقای احمدی نژاد دنبال شد با کشور روسیه بود. ولی در مساله مذاکره ایران با هند و پاکستان در خصوص انتقال خط لوله گاز می دانیم هنوز این مذاکرات به نتیجه یی نرسیده و در حال حاضر در حالت تعلیق است. به طور کلی در حقیقت سیاست خارجی آقای احمدی نژاد از نظر تامین منافع ملی منفی بوده است و سیاست خارجی ایشان بیش از اینکه مبتنی بر منافع ملی باشد براساس اصول ارزشی سیاست خارجی بوده است. به همین جهت هم سیاست خارجی ایشان در معرض موضع گیری از سوی کشورهای عربی به خصوص مصر، عربستان سعودی، اردن و تا حدودی کویت و کمی هم امارات متحده عربی بوده است.
نکته دیگری که در سیاست خارجی دولت نهم غیرمترقبه بود، قطع رابطه با کشور مراکش بود که تحت عنوان نفوذ و حمایت ایران از جریان شیعه گرایی در مراکش و ظاهراً نسبت به طرح ادعای بحرین انجام شد.
به طور کلی و با توجه به جایگاه ایران در منطقه و نفوذی که گفته می شود ایران به نحوی در حوادث عراق و افغانستان دارد، این طور ادعا می شود که برای حل مسائل عراق و افغانستان امکان همکاری با ایران وجود دارد که نمونه اخیر آن در اجلاس لاهه برای بررسی مسائل افغانستان را می توان مشاهده کرد. در خصوص مساله پاکستان نیز به هر حال ایران به عنوان همسایه این کشور از نظر اقتصادی و سیاسی توانایی کمک هایی را به این کشور دارد که به همین منظور از ایران برای شرکت در کنفرانس اهداکنندگان پاکستان در توکیو که فرستاده ویژه اوباما در افغانستان و پاکستان نیز حضور داشت، دعوت شده بود. به طور کلی اگر راندمان سیاست خارجی آقای احمدی نژاد را بررسی کنیم، سیاست خارجی است که با نارسایی و نابسامانی روبه رو بوده و منافع ملی همواره فدای موضع گیری های غیرکارشناسی شده است.
در حال حاضر که تا انتخابات ریاست جمهوری آینده کمتر از دو ماه دیگر زمان باقی مانده است، به هر حال کاندیداهایی که آغاز به فعالیت کرده اند، انتقادات شدیدی از سیاست خارجی آقای احمدی نژاد داشته اند. کاندیدایی مدعی شد در صورت دستیابی به پست ریاست جمهوری، سیاست تنش زدایی را در پیش خواهد گرفت. کاندیدای دیگری بر نابسامانی ها در سیاست خارجی در رابطه با عراق تاکید کرد که اگر بیاید، تغییر مشی در سیاست خارجی را در پیش خواهد گرفت.
من فکر می کنم فرصت هایی برای ایران به وجود آمده که دولت نهم از این فرصت ها در مواردی استفاده بهینه نکرده است. در مورد مساله تکنولوژی هسته یی نیز من معتقدم حل آن به نفع کشور است برای اینکه مصلحت در آن است که با یک گفت و گوی سازنده هر دو طرف ایران و ایالات متحده امریکا تعدیلاتی را در مواضع خود انجام دهند. برای اینکه مذاکرات آینده بتواند به نتیجه یی برسد، در فضایی که به وجود آمده است و موضع گیری های دولت باراک اوباما که تاکید خاص بر حل و فصل مساله تکنولوژی هسته یی ایران از طریق دیپلماسی دارد، و از نظر روانی و تاکتیکی امریکا اعلام کرده است پیش شرط های دولت بوش را در مذاکرات آینده گروه ۱«۵ با ایران مطرح نمی کند، فکر می کنم که ایران هم باید تعدیلی نسبی در موضع اعلام شده قبلی خود انجام دهد. برای اینکه این مذاکرات به نتیجه مورد قبول هر دو طرف منتهی شود، می توان از عرصه هایی که امکان تفاهم به صورت نسبی وجود دارد مانند مساله افغانستان و تا حدودی عراق استفاده کرد. اگر در این دو زمینه، مذاکراتی به جریان افتد، احتمالاً به تفاهمی منجر می شود که می تواند در عرصه های دیگر که مسائل پیچیده تر و مشکل تری هستند، اثرگذار باشد.

داود هرمیداس باوند

منبع : روزنامه اعتماد