پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا
یا اولیالابصار!
میگویند چشم دروازه ورود به مغز است. از طرفی میگویند چشم ما ارتباط عمیقی با قلبمان دارد و دلمان که بشکند اشکمان سرازیر میشود. ولی قدر مسلم این است که چشم، عضوی است برای دیدن جهان پیرامون. این هفته میخواهیم با این عضو رازآلود و زیبای بدنمان بیشتر آشنا شویم...
▪ قرنیه
قرنیه قسمت شفاف جلوی کره چشم است که از پشتش ساختمانهای داخلیتر کره چشم (عنبیه و مردمک) دیده میشود. اگر روی قرنیه ما لکه یا کدورتی وجود داشته باشد، اشیاء را تار میبینیم. اگر انحنای قرنیهمان بیش از حد طبیعی باشد، تصاویر به جای آنکه روی پرده شبکیهمان بیفتند، جلوی پرده شبکیه تشکیل میشوند و آنوقت نزدیکبینی (میوپ) پیدا میکنیم.
اگر انحنای قرنیهمان کمتر از حد طبیعی باشد، تصاویر به جای آنکه روی پرده شبکیهمان بیفتند در پشت آن تشکیل میشوند و آنوقت دوربینی (هیپروپ) پیدا میکنیم.
▪ عنبیه و مردمک
عنبیه بخش رنگی پشت قرنیه است که رنگ چشم را تعیین میکند. رنگ این بخش در چشم افراد مختلف، متفاوت است و از آبی و سبز تا عسلی و قهوهای تغییر میکند. در وسط عنبیه سوراخی به نام مردمک وجود دارد که مقدار نور وارد شده به چشم را تنظیم میکند. کار مردمک مثل پردهای است که پشت پنجره آویزان شده و نور ورودی به اتاق را کم و زیاد میکند.
▪ عدسی
عدسی یک ساختمان شفاف در پشت عنبیه است که در متمرکز کردن دقیق پرتوهای نور روی شبکیه به قرنیه کمک میکند. ضخامت عدسی چشم در شرایط مختلف تغییر میکند. بنابراین فرد میتواند اشیاء را در فواصل مختلف (از بی نهایت تا حدود ۲۰ سانتی متری و گاهی نزدیکتر) به طور واضح ببیند.
▪ زجاجیه
زجاجیه مایع ژله مانند شفافی است که داخل کره چشم را پر میکند و به آن شکل میدهد. زجاجیه از پشت عدسی تا روی پرده شبکیه وجود دارد.
▪ صلبیه
صلبیه بخش سفید رنگ نسبتاً محکمیاست که دورتا دور کره چشم (به جز قرنیه) را میپوشاند و از ساختمانهای داخل کره چشم محافظت میکند. این بخش از چشم اثر مستقیمیدر فرآیند بینایی ندارد و در واقع مثل یک اسکلت خارجی از کره چشم محافظت میکند.
▪ عضلات چشم
برای آنکه بتوانیم اشیاء را در جهات مختلف ببینیم، لازم است بتوانیم چشم را در جهات مختلف (بالا، پایین، چپ و راست) بچرخانیم.
حرکات کره چشم در هر چشم به وسیله ۶ عضله کوچک که به اطراف کره چشم میچسبد، کنترل میشود. بیماری این عضلات یا عدم هماهنگی آنها میتواند به انحراف چشم یا لوچی منجر شود.
▪ عصب بینایی
عصب بینایی که رابط کره چشم و مغز است از عقب کره چشم خارج میشود و به مغز میرسد. این عصب پیامهای بینایی را به مغز ارسال میکند و این پیامها در مغز تفسیر میشوند.
▪ پلک
پلکها در حقیقت ساختمانهای تمایز یافتهای از جنس پوست و عضلات زیرپوستی هستند که دو وظیفه مهم دارند: اول آنکه مثل یک دیوار دفاعی جلوی قسمت عمدهای از کره چشم را میگیرند، دوم آنکه پلکها هر ۵ تا ۱۰ ثانیه یک بار باز و بسته میشوند که این امر به شسته شدن میکروبها و ذرات خارجی از سطح چشم کمک کرده و در حقیقت سطح چشم را جارو میکند. به علاوه باز و بسته شدن پلکها به توزیع یکنواخت اشک روی کره چشم کمک میکند.
مژهها مثل یک صافی از ورود گرد و غبار و ذرات مختلف به داخل چشم جلوگیری میکنند.
▪ شبکیه
شبکیه یک پرده نازک حساس به نور (شبیه فیلم عکاسی) است که در عقب کره چشم قرار دارد. پرتوهای نوری که به شبکیه برخورد میکنند به پیامهای عصبی تبدیل میشوند که از طریق عصب بینایی به مغز منتقل شده و در مغز تفسیر میشوند.
در شبکیه انسان انواع مختلفی از سلولهای گیرنده نوری وجود دارد که میزان حساسیت آنها به نور متفاوت است. گیرندههای نوری استوانهای بیشتر برای دید در محیطهای تاریک به کار میروند. گیرندههای مخروطی برای تشخیص رنگ و جزییات ظریف تمایز یافتهاند. ترتیب قرارگیری این سلولها در شبکیه طوری است که در ناحیه مرکزی شبکیه (ماکولا) تعداد گیرندههای مخروطی بیشتر است. بنابراین وقتی فردی به صورت مستقیم به شیئی نگاه میکند تصویر آن شیء مستقیماً روی ماکولا در جایی میافتد که تعداد سلولهای مخروطی بیشتر است و در نتیجه شیء با وضوح بیشتری مشاهده میشود.
کار اصلی چشم این است که نورهایی را که از خارج دریافت میشود، طوری روی پرده شبکیه متمرکز کند که تصویر دقیقی از شیء مورد نظر روی پرده بیفتد. شبکیه، این تصاویر را به صورت پیامهای عصبی به مغز ارسال میکند و این پیامها در مغز تفسیر میشوند.
بنابراین برای واضح دیدن، قبل از هرچیز لازم است که نور به طور دقیق روی پرده شبکیه متمرکز شود. ساختمان چشم شبیه یک کره است. در قسمت جلویی این کره یک پنجره شفاف به نام قرنیه وجود دارد.
نور از محیط خارج وارد قرنیه شده و پس از عبور از مردمک به عدسی میرسد. عدسی، نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز میکند تا تصویر واضحی روی شبکیه ایجاد شود.
لابد میدانید که به گالیله میگویند پدر ستارهشناسی ولی شاید ندانید که او از بابت مشکل بیناییاش سالها رنج میبرده و اواخر زندگیاش در سال ۱۶۴۲ میلادی کور شده است. او چند سال قبل از نابیناییاش، فیزیک نجوم را با این یافتهاش متحول کرد: «زمین به دور خورشید میچرخد، نه برعکس!»
گالیله در شهر فلورانس ایتالیا به خاک سپرده شده ولی برخی دانشمندان میخواهند با نبش قبر وی، دیانای او را استخراج و آزمایش کنند. آنها معتقدند اگر بتوانند کشف کنند چه مشکلی در چشمان او وجود داشته، شاید بتوانند از مدلهای کامپیوتری برای خلق دقیقتر آنچه او در تلسکوپ میدیده، استفاده کنند.
بریل که خودش در کودکی نابیناشد، خط بریل را برای نابینایان ابداع کرد.
خورخه لوییس بورخس، نویسنده مشهور آرژانتینی، در ۵۶ سالگی به علت نوعی بیماری مادرزادی، بیناییاش را از دست داد.
هلن کلر، نویسنده مشهور آمریکایی که فیلمها و نوشتههای زیادی درباره او وجود دارد، در کودکی، حس بینایی و شنوایی خود را از دست داد.
دکتر هومن خلیقی
منبع : روزنامه سلامت