پرورش کپور ماهیان چینی در قفس و در آب شیرین

بیش از دو دهه است که روشهای مدرن پرورش در قفس در چین معرفی شده است. این تکنولوژی در محدوده وسیعی از این کشور رایج و در رنجهای متفاوتی با شرایط محلی آن مناطق تنظیم شده است و در نهایت به یکی از از اصلی ترین سیستم های پرورش در این کشور تبدیل شده است. این فعالیت بطور بارز به بهبود وضعیت زندگی استاندارد، تأمین غذای ایمن، افزایش درآمد خانواده و ایجاد شغل کمک خواهد کرد. سستم پرورش در قفس بخصوص در نواحی که از نظر اجتماعی- اقتصادی ارزش خاصی ندارد، اهمیت پیدا می کنند.
پرورش در قفس برای محدوده وسیعی از آبهای شیرین آزاد بخصوص دریاچه های پشت سد مناسب است.این روش ممکن است بعضی خطرات از جمله تلفات ماهیان (فرار ماهیان، طوفان، سیل و ... ) را شامل شده و در پرورش متراکم نیاز به غذادهی با استفاده از غذاهای مصنوعی با کیفیت بالا دارد.
بعضی روشهای غیر فنی برای توسعه پرورش در قفس مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند. پرورش ماهی معمولا اصلی ترین یا ارجح ترین مصرف کننده آب نمی باشد. قفسهای پرورشی معمولا در امتداد آبهای آبیاری یا آبرسان و یا آبهای هدایت شده برای کنترل سیل قرار می گیرند. احداث قفسهای پرورش ماهی که با غذاهای مصنوعی غذادهی می شوند در دریاچه ها یا آبگیرها پشت سد که منبع تأمین آب نوشیدنی هستند، ممنوع می باشد. البته پرورش فیلترخواران (ریزه خواران) مثل کپور نقره ای و سرگنده مانعی نداشته و ترویج نیز می شود.
● آبهای مناسب برای پرورش در قفس
برای نصب قفس جهت پرورش مهی باید کیفیت آب دارای استانداردهای ملی کیفیت آب برای آبزی پروری باشد. برای مثال سطح ph باید ۵/۸- ۷ بوده و میزان اکسیژن محلول در آب حداقل ۱۶ ساعت پی در پی از ۲۴ ساعت بالای ۵ میلی گرم در لیتر بوده و در زمان باقیمانده کمتر از ۳ میلیگرم در لیتر نباشد. مسائلی دیگر چون دبی آب و مکان مزرعه از نظر دسترس بودن نیز باید مرد توجه قرار گیرد. آبهای داخلی که برای کار پرورش در قس استفاده می شوند شامل دریاچه های پشت سدها، دریاچه ها، نهرها، کانالها و غیره می باشد.
● تولیدات حاصل از قفس
۱) پرورش کپورهای انگشت قد درشت اندازه (یک ساله نیز نامیده می شوند) در قفس ها:
- از انگشت قدهای کوچک (تقریبا ۳ سانتی متر) تا انگشت قدهای درشت اندازه (۱۰۰- ۵۰ گرمی)
- اغلب در آبگیرهای پشت سد و دریاچه ها
- انگشت قدهای درشت برای ذخیره سازی در قفس برای سال آینده با توجه به نوع کار برای پرورش در دریاچه ها یا آبگیرهای پشت سدها استفاده می شود.
۲) پرورش ماهیان خوراکی در قفس ها:
- از انگشت قدهای خوراکی در قفس ها:
۳) پرورش ماهیان خوراکی و انگشت قدها بطور همزمان در قفس:
- انگشت قدها و یک ساله ها در یک زمان با هم در قفس ذخیره سازی می شوند. ماهیان سایز بازاری در پایان دوره پرورش برای فروش صید می شوند. یک ساله هایی که از رشد انگشت قدها در پایان دوره پرورش حاصل شده اند اکنون رشد خود را به همراه گروه جدیدی از انگشت قدها برای سال آینده ادامه می دهند.
● گونه های اصلی کپور ماهیان برای پرورش در قفس در چین
▪ ریزه خواران
کپور نقره ای (Hypophthalnichthys molitrix) و کپور سرگنده (Aristichthys noloilis) شاخص ترین نوع ماهیان ریزه خوار هستند.
این دو گونه بطور عمده به ترتیب از فیتوپلانکتونها و زئوپلانکتونها تغذیه می کنند. این گونه ها برای پرورش در آبهای غنی از پلانکتون مناسب هستند و به دلیل اینکه رژیم غذایی متفاوتی دارند می توانند بطور همزمان در قفس ذخیره سازی شوند. غذادهی در قفس های این ماهیان کارایی نداشته و پرورش چند گونه های آنها (در صورتیکه آب غنی از پلانکتون باشد) می تواند بیش از kg/m۲ ۸ محصول تولید نماید. قیمت بازاری آنها نیز نسبتا پائین است.
▪ کپورهای گیاهخوار
▪ کپور علفخوار (Ctenopharyngodon idella) و سیم (Megalobrama amblyocephala) گونه های علوفه خوار هستند غذای طبیعی آنها گیاهان آبی است. اما از گیاهان خاکی، سبزیجات و پلتها غذایی نیز تغذیه می کنند.
کپور علفخوار به پرخور بودن معروف بوده و رشد سریعی نیز دارد. سیم با رشد ملایمتری رشد می کند و سایز بازاری آن (۵۰۰- ۳۰۰ گرم) از کپور علفخوار (بیش از ۵/۱ کیلوگرم) خیلی کوچکتر است. قیمت بازاری این دو گونه از دو گونه ریزه خوار بیشتر است.
▪ کپورهای همه چیز خوار
کپورهای همه چیز خوار شامل دو گونه کپور معمولی (cyprinus carpio) و کاراس (carassius auratus) می شوند. آنها از غذاهای پلت نیز تغذیه می کنند. کپور معمولی بخصوص در نواحی شمالی چین دارای قیمت نسبتا بالایی است. کاراس از جمله ماهیان استخوانی است که در بعضی استانهای چین مورد تقاضا و دلخواه می باشد.
▪ سایر کپورهای بومی منطقه
کپور لحجنی (Cirrhina molitrorella) که اصل آن به حنوب چین باز می گردد و ماهی پولک ریز (plagiogenathops micrrolepis) مربوط به مرکز و سواحل چین، در این کشور در قفس بعنوان گونه های حد واسط پرورش می یابند. این ماهیان عادات غذایی مشابه داشته و از برگهای گیاهی، آلگهای رنگی، اتوتیوسها، دیاتومدها، بعضی حشرات آبی و غیره تغذیه می نمایند.
● انواع قفسهایی که برای پرورش کپور ماهیان استفاده می شوند
قفسهای مخصوص پرورش ماهیان آب شیرین بر اساس شرایط محل استقرار، مواد و ابزارهای محلی قابل دسترس طراحی و ساخته می شوند و استاندارد دقیقی برای قفس استفاده نمی شود. اندازه قفسها بین ۱ تا ۲۰۰ متر مربع است. البته بطور عمومی بین ۱ تا ۳۰ متر مربع می باشند. یک روال کلی استفاده از قفسهای کوچک بخاطر مدیریت و نگهداری آسان تر و تبادل بهتر آب است. قفسهای انفرادی در یک مسیر چیده می شوند تا بیشترین تبادل آبی صورت پذیرد. بطور کلی توصیه می شود که تبادل آب در هر قفس در فاصله بین ۵/۰ تا ۱ دقیقه تکمیل گردد. در آبهای کم عمق، برای پرورش ماهیان اصولا قفسهای غیر متحرک ساخته و استفاده می شوند. به عبارت دیگر قفسهای شناور در آبهای دریاچه های عمیق و آبگیرهای پشت سدها مستقر می شوند. عمق قفس در دریاچه ها معمولا ۵/۱ تا ۵/۲ متر و در آبگیرهای پشت سدها معمولا ۲ تا ۴ متر است. از میان مواد محلی قابل دسترس برای ساخت قفس معمولا بامبو و تورهای پلی اتیلن استفاده می شوند. بعضی قفسها می توانند برای مدت ۳ سال دوام آورده و باقی بمانند.
اندازه روزنه ها نیز با توجه به هدف پرورش متفاوت است.اندازه رونه ها برای پرورش کپورهای انگشت قد درشت بین ۵/۱- ۱ سانتی متر می باشد. در مورد پرورش پرواری ها این اندازه بستگی به سایز بچه ماهیان ذخیره شده دارد. یک معادله تجربی برای تخمین اندازه روزنه های تور برای پرورش در قفس کپور ماهیان مرود توافق قرار گرفته است.
M= a * l
M = اندازه طول روزنه (سانتی متر)
a = فاکتور متغیر بین گونه های کپور (برای هر گونه خاص عدد ثابتی است)
l = طول کلی بدن ماهی برای پرورش در قفس
لطفا به جدول زیر توجه کنید:
کپور معمولی، کپور نقره ای و سرگنده ............... ۲۶/۰ =a
کپور علفخوار ........................................... ۲۱/۰ =a
سیم ......................................................... ۴/۰ =a
تیلاپیا .................................................... ۳۲/۰ =a
● ذخیره سازی
▪ ذخیره سازی برای پرورش یک ساله ها:
روش تک گونه ای برای پرورش یک ساله ها توصیه می شود. بچه ماهیان حاصل از استخرهای ... برای پرورش در قفس نباید کمتر از ۳ سانتی متر طول داشته باشند. چانچه بچه ماهیان انگشت قد بسیار کوچک باشند باید تورهای با روزنه های بسیار ریز برای ساخت قفسها استفاده شود. ظرفیت ذخیره سازی با توجه به قابلیت در دسترس بودن غذا (در آب) و نیز سایز مورد نظر برای صید (۱۵۰ تا ۶۰۰) ماهی در متر مربع می باشد.
▪ ذخیره سازی برای پروار بندی:
هر دو روش پرورش تک گونه ای و چند گونه ای در پرورش پرواری کپورها در قفس در چین استفاده می شوند. در این فعالیت از قفسهای کوچک استفاده شده، میزان ذخیره سازی بالا بوده و ماهیان با غذاهای مکمل قابل دسترس غذادهی می شوند. فاکتور اصلی محدود کننده رشد ماهیان اکسیژن است نه ظرفیت.
به هر حال حدس زده شده است که ذخیره سازی بالای ماهیان امکان تحرک آنها را کاهش داده، لذا انرژی لازم برای رشد ذخیره می شود. ماهیان ریزه خوار (کپور نقره ای و سرگنده) ۱۰۰ گرمی به میزان ۱ تا ۳ کیلوگرم در متر مربع ذخیره سازی می شوند. نسبت بین کپور سرگنده و کپور نقره ای برای ذخیره سازی به میزان زیادی بستگی به ترکیب پلانکتون های درون آب دارد.
چنانچه نسبت به زئوپلانکتون به فیتوپلانکتون در آب ۱۰۰۰/۱ باشد. بنابراین نسبت ذخیره سازی کپور سرگنده ۵۰ تا ۶۰ درصد است. چنانچه نسبت ۱۰۰۰/۲ شود این نسبت تا ۸۰% افزایش می یابد.
در مورد کپورها معمولا نوع پرورش نیمه متراکم یا متراکم بوده و میزان ذخیره سازی در قفسهای ۲۰ تا ۴۰ متر مربعی، ۵ تا ۱۰ کیلوگرم در متر مربع و در قفسهای کمتر از ۱۰ متر مربعی، ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم در متر مربع توصیه می شود. هم سانی و هم شکلی یک ساله ها در بدست آمدن نتیجه خوب در صید بسیار مهم است.
● مدیریت روزمره
▪ غذادهی مستمر با استفاده از غذاهای با کیفیت خوب و قیمت مناسب موفقیت اقتصادی را در پرورش کپور ماهیان در قفس، تضمین می کند.
▪ خارج کردن پس مانده های غذایی از محل پرورش
▪ تمیز کردن تور و خارج کردن ارگانیسم ها و مواد اضافی
▪ بررسی وضعیت سلامت و بیماری ماهیان و استفادهاز داروهای لازم جهت جلوگیری از بروز بیماری ها
صید و بازاریابی
▪ صید ماهیان قفس نسبتا ساده و آسان است.
▪ دستگاری با دقت در هنگام صید و در طول حمل و نقل به بازار برای جلوگیری از آسیب رسیدن به ماهیان بسیار با اهمیت است.
▪ ماهیان زخمی و نیز ماهیان مرده دارای قیمت کمتری نسبت به ماهیان سالم و زنده هستند.
▪ هر دو نوع صید کلی و جزئی برای قفسهای پرورش کپور استفاده می شوند.
مزایای کپور ماهیان جهت پرورش در قفس
▪ بومی بودن کپور برای آن کشور
▪ بالا بودن تقاضای بازارهای محلی به دلیل سنتی بودن مصرف کپور در منطقه، برخلاف قیمت نسبتا پایین آن
▪ وجود تکنولوژی پیشرفته در هچری ها که منبع با کیفیتی از بچه ماهیان را در محدوده وسیعی با میزان بالا و قیمت اندک در دسترس می سازد.
▪ کپور ماهیان در قسمت پائینی از زنجیره غذایی قرار دارند. بنابراین پرورش کپور کمترین تأثیر را بر محیط یست وارد می سازد.
▪ گوناگونی در عادات غذایی کپور ماهیان امکان پرورش چند گونه ای آنها را در قفس بدون رقابت غذایی بین گونه ای یا به میزان بسیار اندک فراهم می سازد. همچنین کپورها انواع مختلفی از غذاهای مصنوعی و مکمل را می پذیرند.
منبع:
www.iirr.org/gauatic-resources/p۵c۰۴.htm

ترجمه از: مهدی مومن نیا
کارشناس دفتر طرح و توسعه شیلات

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران