کانال پاناما،شاهکار دست بشر

۹۴ سال پیش در روز ۱۵ اوت سال ۱۹۱۴ میلادی سرانجام پس از سال ها کار طاقت فرسا کانال پاناما که اقیانوس اطلس را به اقیانوس آرام متصل می کرد ، افتتاح شد. نخستین کشتی که از این آبراهه ساخت بشر عبور کرد ، کشتی کریستوبال بود. احداث کانال پاناما بدون توطئه های حکومت وقت آمریکا برای تجزیه پاناما از خاک کشور کلمبیا تحقق نمی یافت.
از زمان جنگ ایالات متحده و اسپانیا در سال ۱۸۹۹ میلادی ، ایالات متحده متوجه شد به مسیر کوتاهتری برای اینکه کشتی هایش از ساحل غربی کالیفرنیا خود را به ساحل شرقی این کشور برسانند ، نیاز دارد.
زیرا در آن زمان کشتی های آمریکایی برای اینکه از ساحل غربی به ساحل شرقی و بالعکس رفت و آمد کنند ناگزیر به دور زدن قاره آمریکای جنوبی از طریق تنگه ماژلان بودند.
منطقه پاناما دارای باریکترین خشکی در آمریکای مرکزی بود که ۲ قاره آمریکای شمالی و جنوبی را به یکدیگر متصل می کرد.
در آغاز کشور کلمبیا که در آن زمان پاناما جزو خاک این کشور محسوب می شد از احداث کانال استقبال کرد اما در آخرین روزهای قبل از آغاز عملیات اجرایی نمایندگان مجلس کلمبیا از اینکه حاکمیت خود بر بخشی از قلمروی کشورشان را به بیگانگان واگذار کنند با طرح واشنگتن برای احداث کانال پاناما مخالفت کردند.
دولت تئودور روزولت ، رئیس جمهور وقت آمریکا بدون هیچ شرمی به طور آشکار ساکنان پاناما را به جدایی طلبی تشویق کرد.کشتی های جنگی آمریکا در ساحل مقابل شهرهای کولون و پاناما لنگر انداخته و مانع دخالت ارتش کلمبیا شدند.
در روز ۳ نوامبر سال ۱۹۰۳ میلادی منطقه پاناما جدایی خود را از کلمبیا و استقلالش را اعلام کرد.
۳ روز پس از اعلام استقلال پاناما ، ایالات متحده این کشور جدیدالتاسیس را به رسمیت شناخت و در روز ۱۸ نوامبر قرارداد احداث کانال میان ایالات متحده و پاناما امضا شد.
به این ترتیب ، در روز ۱۵ اوت سال ۱۹۱۴ میلادی سرانجام پس از سال ها کار طاقت فرسا کانال پاناما به طول ۷۵ کیلومتر که اقیانوس اطلس را به اقیانوس آرام متصل می کرد ، افتتاح شد.
مهمترین عامل احداث کانال پاناما توطئه چینی و سیاست زورگویانه ایالات متحده و تئودور روزولت ، رئیس جمهور وقت این کشور بود.
اما افتتاح این آبراهه ساخت بشر که یک شاهکار مهندسی آن زمان محسوب می شد به دلیل آغاز جنگ جهانی اول در اروپا در جهان آن روزگار مورد توجه قرار نگرفت.
● کانال پاناما
کانال پاناما با ۸۰ کیلومتر(۵۰ مایل) اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام را به هم متصل کرده است.
این کانال در پایین ترین سطح ممکن بین دامنه های سرزمین کوهستانی و باریکی که آمریکای شمالی و جنوبی را به هم وصل کرده، احداث شده است.
ارتفاع اصلی این سرزمین از سطح دریا ۹۰ متر می باشد.
به طور متوسط هر کشتی طول کانال را در مدت ۸ تا ۱۰ ساعت طی می کند و در این مدت کارکنان کشتی ها می توانند یکی از زیبا ترین و مدرنترین طراحی های مهندسی را ببینند.
قسمت های اصلی این کانال عبارتند از : دریاچه گاتن ((Gatun lak)), بریدگی گیلارد (Gaillard cut) و ۳ سد متحرک (lock) به نام های میرا فلورس : پدرو میگوئل و گاتن (Mira flores, Pedro Miguel, Gatun) .
که خلاصه ای از هر کدام از این قسمت ها ارائه می گردد.
● حوضچه سد های متحرک (The Locks):
سد های متحرک (حوضچه) در این آبراه همانند آسانسور، کشتی ها را به ارتفاع های مورد نظر بالا و پایین می برند. در این حوضچه ها سطح آب توسط پمپ های قوی کم و زیاد می شود.
هر سد دارای محفظه هایی (Chambers) است که این عمل را میسر می سازند و دارای دریچههایی هستند که کشتی ها وارد آن می شوند و سپس با اضافه یا کم کردن آب عمل تغییر ارتفاع انجام می شود.
به طور کلی هنگام ورود به کانال پاناما از طرف اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام ، کشتی باید ۲۶ متر از سطح دریا بالا بیاید تا سطح ارتفاع دریاچه گاتن در وسط آبراه باشد. این امر توسط سه lock اصلی انجام می شود.
در داخل این حوضچه ها به علت عرض کم آنها، عملیات به وسیله لوکوموتیو های قوی جهت کشیدن کشتی به داخل حوضچه انجام می شود. به این ترتیب که در مدخل هر lock توسط سیم بکسل های قوی از جلو و پاشنه : کشتی به این لوکوموتیو ها متصل می شود و سپس لوکوموتیوها با نیروی زیاد و سرعت یکنواخت، کشتی را به داخل حوضچه هدایت می کنند.
در هر حوضچه حدودا ۶ لوکوموتیو برای هر کشتی در نظر گرفته میشود که در طول عملیات با کم و زیاد کردن طول سیم بکسل ها از تصادم شناورها با بدنهی حوضچه جلوگیری می کنند.
لازم به ذکر است که در کانال پاناما ۲۰۰ راهنمای ورزیده وجود دارند که این عملیات را به کمک فرماندهان کشتی ها رهبری می کنند.
تعداد راهنما ها بستگی به طول کشتی دارد که برای کشتی ایران بجنورد با طول ۲۲۵ متر، ۲ راهنما در نظر گرفته شده بود. همچنین در هر تردد، حدود ۲۵ نفر کارگر محلی (Mooring Men) برای باز و بسته کردن سیم های بکسل بر روی کشتی فعالیت دارند.
هر lock از محفظه های (chambers) ۵۳/۳۳ متر عرض و ۸/۳۰۴ متر طول تشکیل شده است.
به همین دلیل کشتی ها برای عبور از کانال محدودیت هایی دارند:
حداکثر عرض کشتی برای عبور از کانال : ۳۰/۳۲ متر، حداکثر آبخور (Draft) جهت عبور از کانال : ۰۴/۱۲ متر در آب شیرین منطقه استوایی (Tropical Fresh Water) و حداکثر طول کشتی برای عبور از کانال : ۱/۲۹۴ متر می باشد.
● دریاچه و سد گاتن (Gatun Lake and Dam) :
طول دریاچه گاتن ۸/۳۷ کیلو متر است و بین دو سد متحرک ?گاتن? و ?میرا فلورس? واقع شده است. مساحت این دریاچه ۴۲۳ کیلو متر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۶ متر است.
میزان آب این دریاچه توسط سد گاتن که بر روی ذخایر آبی در کوه مجاور احداث شده است، کنترل می شود.
سد گاتن دارای ۸۰۰ متر عرض و دهانه ای با ۴۸/۳۰ متر است و ارتفاع آن از سطح دریا ۳۲ متر میباشد: یعنی ۶ متر بالاتر از سطح دریاچه گاتن.
به جهت افزایش حجم آب در دریاچه گاتن، دولت پاناما در سال ۲۰۰۲به لایروبی این دریاچه اقدام کرد که در طول عملیات لایروبی، ۷/۶ میلیون متر مکعب گل و لای از عمق دریاچه برداشته شد.
با این اقدام علاوه بر امکان حرکت کشتی ها با آبخور بالا، ذخایر خوبی نیز جهت استفاده های کشاورزی و آب آشامیدنی ساکنین به دست آمد.
● بریدگی گیلارد (Gaillard Cut) :
در قسمتی از آبراه پاناما بریدگی گیلارد قرار گرفته که در سال ۱۹۱۵ توسط مهندس دیوید گیلارد ایجاد گردیده است.
طول بریدگی گیلارد ۷/۱۳ کیلو متر است که از برش صخره های سر راه بوجود آمده. عرض این کانال در ابتدا ۹۲ متر بود که در طول زمان به ۲۲۲ متر رسیده و همین امر باعث شده است تا دو کشتی بزرگ بتوانند از کنار هم به راحتی عبور کنند . هم اکنون تلاش برای اضافه کردن این عرض ادامه دارد.
در طول سالیان مختلف اقدامات زیادی برای بهبود تردد کشتی ها صورت گرفته است، از جمله:
▪ بزرگتر کردن ابعاد کانال از نظر عمق ، عرض و طول.
▪ تعویض دوره ای دستگاه ها و قطعات سدهای متحرک.
▪ کنترل کشتی ها با استفاده از فناوری ماهوارهای و کامپیوتری.
▪ به کار گیری یدک کش ها و لوکوموتیو های قوی تر.
استفاده از لوکوموتیوهای جدید و پر قدرت جهت کشیدن کشتی ها به داخل (Lock) باعث بالا رفتن سرعت و دقت در امور تردد در کانال گردیده است.
در پایان نکات جالبی در مورد کانال از نظرتان میگذرد:
ـ کشتی جنگی آنکان در ۱۵ آگوست ۱۹۱۴، اولین عبور را از کانال پاناما انجام داد.
ـ در سال ۲۰۰۴ تعداد ۱۴۰۳۵ کشتی از کانال عبور کردهاند که تناژ خالص آنها بالغ بر ۹/۲۶۶ میلیون تن بوده است.
ـ کمترین حق ترانزیت توسط آقای ریچارد هالیبرتون در سال ۱۹۲۸ بوده که طول کانال را با شنا طی کرده است. او برای این منظورتنها ۳۶ سنت پرداخت کرد.
ـ کشتی تانکر آرکو تگزاس (Arco Texas) با داشتن ۶۵ هزار و ۲۹۹ تن محموله نفتی، رکورد حمل بیشترین مقدار بار را در کانال پاناما دارد.
ـ طویل ترین کشتی که کانال پاناما را طی کرده، کشتی مارکونا پروسپوکتر با طول ۲۹۹ متر و عرض ۶/۳۲ متر بوده است.
ـ ناو جنگی نیوجرسی، عریض ترین شناوری بوده که از این کانال عبور کرده است. طول این کشتی ۲/۲۹۴ و عرض آن ۹۱/۳۲ متر بوده است.
ـ سریعترین عبور از کانال مربوط به کشتی جنگی پیگاسوس (Pegasus) است که در سال ۱۹۷۹ در مدت ۲ ساعت و ۴۱ دقیقه از کانال پاناما عبور کرده است.
و بالاخره کشتی ایران بجنورد در تاریخ ۷ ژانویه ۲۰۰۶ در مدت ۱۰ ساعت از کانال پاناما عبور کرد.
در طول این کانال، مکان هایی جهت نشستن توریست ها برای تماشا به چشم می خورند.
عبور از کانال پاناما به جهت مناظر جالب و سبک مهندسی خاص، برای هر دریانورد جذاب است.

گردآوری:محسن مرادی

منبع : تبیان