دام کلاهبرداران برسرراه مسافران

مرد سالخورده، خسته و ناتوان، با کوله باری از غم و غصه، عصا زنان، وارد دادسرای ناحیه۶- خارک- شد. دستانش به شدت می لرزید و زانوهایش قوت حرکت نداشتند. با زحمت زیاد از پله های دادسرا بالا رفت ورقه شکایتش را روی میز بازپرس شعبه۱۴ دادسرا گذاشت.
بازپرس «مهرآرا» که دقایقی قبل رسیدگی به یک پرونده سنگین را تمام کرده بود، با دیدن مرد سالخوده از او خواست روی صندلی نشسته و علت حضورش را بیان کند. پیرمرد که انگار جایی برای بیان دردهایش پیدا کرده بود، لب به سخن گشود و گفت: آقای قاضی من از شمال کشور برای دادخواهی آمده ام. یک خواهر و برادر در تهران پولهایم را گرفته اند. به قولی، از من کلاهبرداری کرده اند. حالا هم باید برای پس گرفتن پولم، هفته ای یکی دوبار به تهران بیایم. آنها هم بدون توجه به کهولت سن و ناتوانی ام در پرداخت بدهی شان، اذیتم می کنند. امروز هم وقتی طبق قرار نزد آنها رفتم منکر بدهی خود شده و حتی گفتند دستم برای شکایت به جایی بند نیست. حالا هم برای گرفتن حقم به دادگاه پناه آورده ام.
پیرمرد در حالی که پیشانی اش را پاک می کرد، ادامه داد: آقای قاضی، دخترم، عضو هیأت علمی یک دانشکده پرستاری در یکی از معتبرترین دانشگاه های کشور است. چندی قبل یک دانشگاه معتبر اسپانیایی، فراخوان برگزاری کنگره بین المللی داده بود. به همین خاطر هم، دخترم یک مقاله به نشانی محل برگزاری کنگره فرستاد تا اینکه مقاله اش در ردیف ۴۰۰ مقاله برتر جهان شناخته شد. بنابراین از دخترم برای شرکت در کنگره ۴ روزه و دفاع از مقاله اش دعوت شد. من هم برای اینکه دخترم در این سفر تنها نباشد، تصمیم گرفتم او را همراهی کنم. به همین خاطر به دفتر یک آژانس مسافرتی مراجعه کردم. از آنجا که قیمت های اعلام شده بسیار پائین و امکانات سفر هم عالی بود نادانسته فریب خوردم. پس از بررسی ها متوجه شدم صاحب شرکت یک خواهر و برادر هستند. آنها با چرب زبانی گفتند تا قبل از زمان سفر ویزای مرا تهیه خواهند کرد. بعد هم یک میلیون و یکصدهزارتومان پول، همراه گذرنامه از من گرفتند. اما افسوس که هر چه برای دریافت ویزا و گذرنامه مراجعه کردم به نتیجه ای نرسیدم. تا اینکه دخترم مجبور شد تنها سفر کند. هم اکنون نیز ماهها از پرداخت پول و مدارکم می گذرد و مدیر عامل شرکت با پرداخت اندکی از پول، تسویه حساب را به آینده نامعلوم موکول می کند. حال از دادگاه تقاضای کمک دارم.
بازپرس پرونده پس از شنیدن حرف های مرد سالخورده به گروهی از مأموران پلیس آگاهی تهران مأموریت داد در این باره تحقیق کنند. در حالی که تحقیقات قضایی و پلیسی در این باره ادامه داشت، مرد دیگری با اعلام شکایت از مدیر عامل شرکت اعلام کرد، چندمیلیون تومان بابت دریافت ویزای اروپا به دفتر آژانس مسافرتی.‎/‎/ پرداخته اما با گذشت چندماه هنوز موفق نشده است. بازپرس پرونده با دریافت این شکایت احتمال داد صاحب آژانس با این شگرد از افراد دیگری هم کلاهبرداری کرده است. به همین خاطر، مدیر عامل شرکت را به دادسرا احضار کرد. اما مأموران پس از بررسی ها اعلام کردند وی با تخلیه محل کارش، گریخته است.
● نقش مردم در رشد جرایم
تحقیقات و بررسی ها نشان می دهد بخش وسیعی از علل گسترش پرونده های مربوط به کلاهبرداری های این چنینی به خود مردم بازمی گردد. چرا که اگر آنها قبل از آنکه پولشان را بی دلیل در اختیار شرکت های قلابی و کلاهبرداران قرار دهند، مدت زمان اندکی را برای تحقیق درباره فعالیت شرکت های مزبور صرف کنند یا در صورت بروز مشکل به موقع موضوع را به مراجع قضایی و انتظامی گزارش دهند، به طور قطع، مشکلات پیش رو به شدت کاهش خواهد یافت.
از سوی دیگر به نظر می رسد، چنانچه دستگاه ها، نهادها و رؤسای صنوف مختلف در این زمینه با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رسانه های جمعی و مراکز قضایی و پلیس هماهنگی لازم را داشته باشند، دیگر هیچ گاه، افراد کلاهبردار، مجال سوءاستفاده و کلاهبرداری از مردم را پیدا نخواهند کرد.
اما به دلیل نبود هماهنگی ها و ضوابط لازم، در حال حاضر برخی شیادان و تبهکاران، به راحتی کلاهبرداری می کنند. بعد هم، در فاصله کوتاهی متواری می شوند. و در این میان مالباختگان بدون آنکه نام و نشانی از کلاهبرداران در اختیار داشته باشند، از دستگاه قضایی و پلیس درخواست کمک می کنند.
● پیشگیری قبل از وقوع
به گفته بازپرس «صفوی» طبق قانون، یکی از وظایف مهم دستگاه قضایی و پلیس، پیشگیری قبل از وقوع جرم است. تاکنون نیز در خیلی از مواقع قبل از آنکه جرمی رخ دهد، پیشگیری لازم صورت گرفته است. اما برخی از جرائم نیز دور از چشم مراجع قضایی و پلیس رخ می دهد که در این میان سازمان ها، اداره ها و دست اندرکاران مربوط موظفند به محض اطلاع از فعالیت های غیرقانونی یا تبهکارانه بلافاصله موضوع را پیگیری و گزارش دهند. به عنوان نمونه درباره فعالیت شرکت های خدمات مسافرتی غیرمجاز، مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می توانند از طریق بازرسان خود، فعالیت های غیرقانونی افراد متقلب و تبهکار را رصد کرده و بلافاصله موضوع را به مراجع قضایی و پلیس اعلام کنند تا به سرعت برخوردهای قانونی لازم صورت گیرد.
«ناصر مرادی» مدیر یک شرکت خدمات مسافرتی معتقد است: چنانچه شرکتی کار خود را به درستی انجام دهد و بداند که قرار است چه خدمتی ارائه دهد به راحتی می تواند اعتماد مردم را جلب کند. حال آنکه بروز اغلب جرایم و کلاهبرداری ها، به دلیل ضعف سازمان ها ودستگاه های نظارتی بروز می نماید.
به گفته وی اگر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با مسئولان مربوط در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هماهنگ باشند، شرکت های خدمات مسافرتی هم مجبور می شوند با در دست داشتن مجوز رسمی از سازمان گردشگری در روزنامه ها آگهی بدهند.
● قوانین نیازمند بازنگری اساسی
«مهدی دوات گری» بازپرس شعبه دهم دادسرای ناحیه ۶ - خارک - نیز که به بسیاری از این پرونده ها رسیدگی کرده، می گوید: عمده جرایم بخصوص در زمینه کلاهبرداری ریشه در ضعف نظارت ها دارد. چرا که متأسفانه امروزه تبهکاران و افراد فرصت طلب با سوءاستفاده و ابزارهای مختلف مرتکب جرایم گوناگون بخصوص کلاهبرداری می شوند.
حال آنکه لازم است، در راستای پیشگیری از وقوع جرم، مجلس شورای اسلامی با اصلاح قانون مطبوعات نسبت به ضابطه مند کردن انتشار آگهی های تجاری اقدام فوری نماید تا تبهکاران از اعتماد مردم سوءاستفاده نکنند.
بخش های مسئول در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در راستای وظیفه نظارتی خود، باید نسبت به آگهی های تجاری منتشره در مطبوعات، نظارت جدی و دقیق نمایند. قوه قضائیه نیز با همکاری این وزارتخانه می تواند در راستای وظیفه خطیر پیشگیری از وقوع جرم نسبت به تدوین آئین نامه ها و ضوابط انتشار آگهی های تجاری و ابلاغ به مطبوعات در رعایت مفاد آئین نامه و نظارت بر حسن اجرای آئین نامه نظارت کند.
● هشدارهای یک مسئول به مردم
اما شرکت های خدمات مسافرتی تا چه حد، قابل اعتماد هستند و مردم چطور می توانند مطمئن شوند که شرکت خدمات مسافرتی مورد نظرشان معتبر است یا نه
براساس آئین نامه ارائه شده از سوی معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، افراد باید قبل از آنکه پول های خود را در اختیار آژانس های مسافرتی قرار دهند، از وضعیت تورها، مکان های اعلام شده برای بازدید، ترانسفر کامل و خدمات هتل و سایر موارد اطلاع کافی داشته باشند.
دکتر «محمد شریف ملک زاده» معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری با اعلام این مطلب می گوید: بهتر است، افرادی که قصد سفرهای داخلی یا خارجی در ایام نوروز یا سایر روزهای سال را دارند، قبل از آنکه به آژانس مسافرتی، مراجعه و با آنها قراردادی امضا کنند، از وضعیت خدماتی که قرار است به آنها ارائه شود، اطلاع کامل پیدا کنند. این اطلاعات را نیز می توانند از طریق سایت www.sts.ir که شامل اطلاعات کامل سفرهای همگانی ارزان قیمت در بیش از ۱۴۰۰ برنامه تدوین شده است را برحسب فصل و محل های سفر بررسی کنند.
وی از افرادی که قصد سفر دارند، خواست قبل از آنکه تبلیغات را ملاک قرار دهند، با ۳۰ انجمن صنفی فعال کشور یا حوزه های معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری و یا اداره کل تدوین استاندارد و مراکز خدمات گردشگری تلفنی و یا حضوری تماس گرفته و اطلاعات کامل را دریافت کنند تا پس از اطمینان از قانونی بودن فعالیت شرکت خدمات مسافرتی مورد نظر، سایر مراحل را طی کنند. مردم همچنین می توانند از این طریق، از شرکت مورد نظر درباره عمل نکردن به تعهدات قید شده در قرارداد یا مشکلات احتمالی پیش آمده شکایت کرده و از همین طریق موضوع را پیگیری کنند. وی همچنین درباره شرکت های خدمات مسافرتی که چند ماه قبل از سفر، همه مدارک و پول مسافران را دریافت کرده و به طور معمول از این طریق کلاهبرداری می کنند نیز اظهار داشت: تمام شرکت های خدمات مسافرتی، براساس بخشنامه ای که از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به آنها ابلاغ شده، موظف هستند، هنگام عقد قرارداد، فرم تأییدیه میراث فرهنگی که تمامی قوانین و ضوابط خدمات مسافرتی در آن درج شده را به فرد متقاضی ارائه دهند. گردشگر هم باید پس ازمطالعه دقیق آن را امضا کند. وی همچنین افزود: تمام آژانس هایی که از نظر قانونی، در کشور فعالیت می کنند، دارای پروانه فعالیت، در حوزه مربوط هستند و چنانچه گردشگری برای اطمینان بیشتر توضیحات یا مدارکی خواست، مدیرعامل شرکت خدمات مسافرتی موظف است پاسخ قانع کننده به مشتری ارائه دهد. شرکت های خدمات مسافرتی هم که تاریخ پروانه فعالیت آنها گذشته است، اعتباری ندارند و نمی توانند فعالیت داشته باشند.
● چند توصیه مهم قضایی قبل از سفر
قاضی «آذربراه» بازپرس شعبه چهارم دادسرای ناحیه ۶ - خارک - معتقد است:
▪ متقاضیان تورهای مسافرتی به طور حتم و الزاماً باید به شرکت خدمات مسافرتی مراجعه کنند و از طریق تلفن یا پیک، بلیت تهیه نکنند تا در صورت بروز مشکل بتوانند از طریق اطلاعات کاملی که در اختیار دارند، موضوع را پیگیری کنند.
▪ افراد باید ضمن مراجعه به محل فعالیت شرکت خدمات مسافرتی، نسبت به شناسایی مدیر شرکت و یا فرد مسئولی که پاسخگوی بعدی آنها باشد، اقدام کنند.
▪ در محل شرکت ها باید پروانه بهره برداری و مجوز فعالیت نصب شده باشد و داخل پروانه نیز مشخصات هویتی و عکس فرد صاحب پروانه نیز باید وجود داشته باشد.
▪ برای استفاده از خدمات ارائه شده آژانس ها نسبت به تنظیم قرارداد و دریافت یک نسخه از اصل آن برای خود که فرد مسئول نیز آن را مهر و امضا کرده باشد اقدام کنید.
▪ در قبال پرداخت هر نوع پول نقد، چک و مدارک رسید کتبی با امضا و مهر معتبر دریافت کنید.
▪ هنگام مذاکره و تنظیم قرارداد، استفاده از خدمات آژانس های مسافرتی، به صراحت نسبت به تعیین تکلیف در مورد کیفیت خدمات و شرایط ذکر شده در قرارداد تأکید نمایید. در قرارداد باید با صراحت تاریخ استفاده، شروع و خاتمه سفر مشخص گردد.

حمیده گودرزی

منبع : روزنامه ایران