گیاهان دارویی

● وانیل
Vanilla Planifolia
وقتی از بوی خوش بستنی وانیلی و یا شیرینی‌جات وانیلی لذت می‌برید هیچ از خود پرسیده‌اید که وانیل از کجا به‌دست می‌آید؟
وانیل در واقع یک گیاه است که موطن اصلی آن آمریکای مرکزی است. وانیل میوه درازی دارد که طول آن به پانزده سانتی‌متر می‌رسد.
از این میوه‌ ماده‌ای به‌نام وانیلین استخراج می‌شود که ماده‌ای است معطر و در شیرینی‌سازی کاربرد دارد. ساقه این گیاه به گیاهان اطراف خود پیچیده واز آن‌ها بالا می‌رود. میوه این گیاه را وانیل می‌نامند که دارای بوی مطبوع و قوی بوده و طعم آن مختصری شیرین است. درون میوه دانه‌های کوچک سیاه رنگی وجود دارد. وانی دارای مقداری مواد چرب و مقداری مواد رزینی و املاح آلی و کانی و مواد معطر است که مهم‌ترین آن‌ها وانیلین است. در گذشته این ماده را به‌عنوان مقوی قوای تناسلی و سایر اندام‌های بدن به‌کار می‌بردند اما در واقع وانیل ماده‌ای بی‌حال کننده است و مقدار زیاد آن باعث ضعف اعصاب می‌گردد و به‌خصوص اگر به تنهائی مصرف شود. البته مصرف وانیل با دارچین و زنجبیل از مضرات آن جلوگیری می‌نماید.
● زرشک
Berberis Vulgaris
زرشک به‌صورت درختچه‌ای است خاردار که خارها معمولاً سه تا سه تا از یک نقطه ساقه بیرون آمده‌اند. زرشک بیشتر در مشرق ایران می‌روید و زرشک خراسان معمولاً بی‌دانه و مرغوب‌تر از زرشک سایر نقاط است. زرشک بیشتر به نواحی سرد زمین علاقمند است.
میوه زرشک در فصل تابستان می‌رسد و خوشه‌ای سبز رنگ بوده که پس از رسیدن قرمز مایل به بنفش تیره خواهد شد. طبیعت آن سرد و خشک بوده و به‌علت داشتن بعضی اسیدهای آلی دارای خاصیت کم کنندگی صفرای خون و دفع صرفا از راه کبد بوده و در افرادی که شدت عطش دارند عطش آنان را نقصان می‌دهد و حرارت معده و جگر را نیز کم می‌کند.
آب میوه زرشک استفراغ را ساکت می‌کند و مخلوط آن با داروهای مناسب برای مداوای زخم‌های امعاء به‌کار می‌رود چنانچه مخلوطی از آب زرشک خوب رسیده و آب سیب درختی شیرین را به‌طور برابر و نصف آب لیموی تازه و مقداری شکر بجوشانند تا قوام آمده و تقریباً منعقد گرد داروی بسیار خوبی است که به‌عنوان پادزهر سموم کشنده منجمله زهر افعی به‌کار می‌رود. ضمناً اشتهای افراد کم اشتها را زیاد می‌کند. افرادی که سرد مزاجند و مبتلا به نفخ شکم می‌باشند بهتر است زرشک را با غذاهای شیرین مانند نبات و عسل بخورند.
● نسترن
Rosa Canina
نسترن گل زیبائی است که در نواحی گرم زمین می‌روید. این گیاه به‌عنوان گل زینتی در نواحی معتدل نیز پرورش داده می‌شود. گل‌های نسترن بسیار خوشبو و معمولاً زرد یا سفید رنگ هستند. گلبرگ‌های آن مصرف داروئی دارد. حمام کردن با عصاره این گیاه بوی بد عرق بدن را از بین برده و بدن را خوشبو می‌سازد. مخلوط گلبرگ‌های سائیده شده این گیاه با حنا پیاز مو را قوی و محکم می‌کند. همچنین مصرف نسترن سرعت جریان خون را در رگ‌ها زیاد کرده و سبب لطافت پوست بدن می‌گردد.
● دوستان شنبلیله خوش اندامند
Tigonella
شنبلیله گیاهی است که در تمام نقاط ایران به‌عنوان سبزی خوراکی کاشته می‌شود.
البته این گیاه در بعضی از نواحی کشورمان مثل آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان و دیگر نواحی به‌صورت خودرو می‌روید.
گیاه شنبلیله مقادیر زیادی آهن و فسفر دارد و مصرف آن برای انسان لازم و مفید است دانه‌های این گیاه داروئی و بسیار مفید است. بعضی از خواص داروئی شنبلیه به‌شرح ذیل می‌باشد:
۱) نرم کننده پوست:
جوشانده دانه‌های گیاه جهت نرمی پوست و رفع تحریکات جلدی به‌کار می‌رود. به این منظور می‌توان جوشانده مذکور را به شکل کمپرس به‌کار برد.
۲) گشاد کننده عروق:
دانه‌های گیاه اگر به‌مقدار زیاد مورد استفاده قرار گیرند باز کننده مجاری عروق بوده و از این رو برای پیشگیری از سکته قلبی بسیار مفید است و البته تا حدودی برای رفع تصلب شرائین کار ساز است.
۳) درمان ورم لوزه‌ها:
جوشانده دانه‌های شبلیله را به شکل غرغره استعمال کنید زیرا در رفع ورم لوزه‌ها خیلی مفید و مؤثر است.
۴) درمان لاغری:
شنبلیله و به‌خصوص دانه‌های آن به لحاظ دارا بودن بعضی عناصر همچون آهن، در درمان ضعف عمومی بدن بسیار مؤثر است و خوردن مدام این گیاه (به اندازه) اندام انسان را به شکل استاندارد نگه می‌دارد. خوب است دانه‌های شنبلیله را آسیاب کرده و با مواد شیرین و معطر مخلوط و مصرف نمائید.
● پنیرک، آفت را OFF می‌کند
Malva neglecta
گیاهی است علفی ـ پایا یا دو ساله به بلندی ۴۰ تا ۸۰ سانتی‌متر برگ‌های کوچک و گل‌هائی به‌ رنگ سفید دارد. این گیاه بومی ایران است به همین جهت به‌نام پنیرک ایران شناخته می‌شود. این گیاه تقریباً در تمام نقاط ایران رویش دارد و به‌راحتی تکثیر و گسترش می‌یابد. بذر گیاه را در اوایل بهار می‌کارند و یا در پائیز داخل خزانه کاشته و در بهار به مزارع منتقل می‌کنند.
موسیلاژها، تافن‌ها و اسانس‌های فرار از مهم‌ترین ترکیبات شیمیائی این گیاه به‌شمار می‌آیند. پنیرک به‌دلیل وجود این ترکیبات شیمیائی دارای خواص ضد التهابی و مسهل ملایم است. گل‌ها و برگ‌های خشک شده گیاه مهم‌ترین قسمت پنیرک هستند. از برگ‌ها و گل‌های گیاه که لعاب فراوان دارد برای نرم کردن سینه به‌صورت غرغره و.. برای ضد عفونی کردن دهان استفاده می‌شود.
تخم و برگ گیاه برای گزیدن نیش زنبور مفید است. دم کرده گل پنیرک برای زخم کلیه مفید است. لعاب این گیاه، گرفتگی صدا را برطرف می‌کند.
در لعاب پنیرک ویتامین‌های A-B-C وجود دارد و لعاب آن نرم کننده مدفوع در روده‌ی بزرگ است.
گیاه پنیرک در ایران به‌نام‌های خطمی و نان کلاغ هم معروف است.
● درمان آفت:
آفت نوعی بیماری جلدی است که به‌صورت زخم‌های کوچک و سفید رگ که خیلی هم سوزناک هستند داخل دهان و روی لب‌ها مخصوصاً حاشیه داخلی لب ظاهر می‌گردد، برای بهبود و التیام آفت توصیه می‌شود برگ‌ەای تازه گیاه را به‌صورت ضماد روی زخم‌ها و قسمت‌های مورد نظر قرار دهید. افرادی که معده آن‌ها ضعیف است از پنیرک استفاده نکنند. جهت استفاده از گل پنیرک بهتر است از گل‌های کاملاً باز نشده بهره گیرید.

منبع : فصلنامه جهان گل