آموزش و پرورش در رسانه ها

علی رغم وجود مخاطب هیجده میلیون نفری از آموزش و پرورش اعم از دانش آموزان و معلمان و البته به اضافه والدین و دیگرانی که به نوعی با آن در ارتباط هستند، مسایل بنیادی آموزش و پرورش، به عنوان مسایل اساسی جامعه مورد توجهی در خور قرار نمی گیرند.رسانه های جمعی هم به تبعیت از وضع موجود، کمتر به مسایل آموزش و پرورش می پردازند. پرداختن به مسایل آموزش و پرورش در رسانه ها از چند حالت خارج نیست:
۱- وجه سیاسی موضوع- زمانی که وزیر آموزش و پرورش استیضاح یا تهدید به استیضاح شود، یکی از مدیران ارشد تغییر کند، اعتصابی رخ دهد، اعتراضی صورت گیرد و خلاصه آن که، سوژه ای برای سیاست بازان پیدا شود.
۲- تغییرات کلی نظام آموزشی- به طور معمول، تغییرات جزیی در روند نظام آموزشی چندان به چشم نمی آیند، مگر آن که انگشت روی موضوع حساسی گذاشته شود. تغییرات کلی نظام آموزشی به لحاظ آن که تعداد بیشتری از مردم را درگیر می کند، بیشتر هم مورد توجه قرار می گیرد.
۳- ایام قبل از شروع سال تحصیلی- شاید مسایل آموزش و پرورش هیچ زمانی به اندازه ایام قبل از شروع سال تحصیلی، سروصدا به پا نکند. مسایل ثبت نام، خرید کتب درسی و لوازم التحریر، مشکلات فضاهای آموزشی استیجاری، انتخاب رشته دانش آموزان متوسطه، شهریه های مدارس غیرانتفاعی، کمک های مردمی و سایر هزینه های آغاز سال تحصیلی و مسایل مشابه دیگر، هر کدام به نوعی، سوژه ای می شوند تا اسم آموزش و پرورش بیشتر به میان آید.
۴- مقاله ها و برنامه های آموزشی- همه روزه چه در روزنامه ها و چه در صدا و سیما، توصیه ها و راهکارهای زیادی در خصوص مسایل آموزش فرزندان و نحوه مواجهه والدین با این گونه مسایل ارائه می شود. این، یکی از پرمشتری ترین مقوله های رسانه ای است. در زمینه مقاله های آموزشی، دو شیوه وجود دارد: یا صاحب نظران و کارشناسان ایرانی خود دست به قلم می شوند و مطالبی را می نویسند و یا با استفاده از منابع خارجی که اکثراً از سایت های اینترنتی گرفته می شوند، مطالبی ترجمه شده و به چاپ می ر سند. کثرت استفاده از مقاله های اینترنتی در روزنامه ها و مجلات، با عنایت به تفاوت های فرهنگی، جای تأمل و تعجب دارد. در برنامه های آموزشی صدا و سیما و به خصوص تلویزیون، در قالب فیلم، میزگرد، پرسش و پاسخ تلفنی و غیره، به مسایل آموزشی و روش های مواجهه با مشکلات پرداخته می شود.
●جایگاه آموزش و پرورش
در بین روزنامه ها، تنها روزنامه ای که به طور مستمر به موضوع آموزش و پرورش پرداخته، همشهری است. همشهری در یک و نیم دهه اخیر، در همه زمینه های آموزش و پرورش، اعم از موارد یاد شده و همچنین مسایل بنیادی، دیدگاه های صاحب نظران را منتقل کرده است. روزنامه های دیگری بوده و هستند که نیم نگاهی هم به مسایل آموزش و پرورش داشته اند، اما این نگاه، جدی و مداوم نبوده است. روزنامه هایی هستند که صفحه ای را به آموزش و پرورش اختصاص داده اند، اما چنین صفحاتی، بیشتر با مقاله های آموزشی و عمدتاً مطالبی نه چندان جدی پر می شوند. گاهی هم هفته نامه هایی با موضوع اصلی آموزش و پرورش، پا به عرصه نهاده اند که بیشتر جنبه صنفی و سیاسی داشته و مورد اقبال نبوده اند. مجله هایی هم به طور خاص وارد حوزه آموزش و پرورش شده اند که دوام نیاورده اند. به غیر از فصلنامه تعلیم و تربیت آموزش و پرورش که پژوهشی است و انتشار آن نیز نامرتب است و بعضی دیگر از مجله های تخصصی که در درون آموزش و پرورش چاپ می شوند، به دلایل زیادی، مجله های دیگری که می توانند به صورت تخصصی به نقد و تحلیل مسایل آموزش و پرورش بپردازند، وجود ندارند. شاید یک دلیل اصلی عدم رونق مجله های تخصصی آموزش و پرورش و حتی عدم پا گرفتن صفحاتی جدی در روزنامه ها برای آموزش و پرورش، کم توجهی و عدم استقبال فرهنگیان از موضوع است. مقوله های معیشتی و رفاهی آن قدر در بین معلمان عمومیت دارند که کمتر کسی به مسایل بنیادی آموزش و پرورش فکر می کند. البته معلمان بدون آن که خود متوجه باشند، از ناحیه کم توجهی به مسایل بنیادی آموزش و پرورش و به جای آن، تمرکز بر مسایل معیشتی، ضررهای بیشتری را متحمل خواهند شد.گاهی فصلنامه ها و مجله های تخصصی هم وجود دارند که در حوزه دانشگاه ها چاپ و منتشر می شوند. این مجله ها از گستردگی و تأثیرگذاری لازم برخوردار نیستند و مخاطب بسیار محدودی دارند.در هر حال، به نظر می رسد پا گرفتن نشریه یا نشریه هایی تخصصی و بنیادی در حوزه آموزش و پرورش، قبل از هر چیز وابسته به نیاز و تقاضای فرهنگیان دارد. در مرحله بعد، حضور چنین نشریه هایی، با رفع انسداد مدیریتی در آموزش و پرورش مرتبطند. تا زمانی که در آموزش و پرورش وضعیتی ایجاد نشود که چشم هایی برای دیدن و گوش هایی برای شنیدن وجود داشته باشند، گفتن و نالیدن و نقد کردن، ره به جایی نخواهند برد.
●آموزش و پرورش در تلویزیون
تغییر روند محسوسی در برنامه های تلویزیونی در باره آموزش و پرورش دیده نمی شود. دیگر حتی از برنامه هایی چون سیمای مدرسه، باز باران و غیره خبری نیست. ظاهراً تلویزیون، رسالت اقتصادی خود را از رسالت فرهنگی جدی تر گرفته است. ورود تلویزیون به حیطه کنکور و اخیراً تحصیلات تکمیلی، بیانگر آن است که نمی خواهد از این آشفته باز بی نصیب بماند. گزینه دو و سنجش سه، بر مبنای چه اهداف و سیاست هایی شکل گرفته اند؟ گزینه دو قرار بود فرصتی برای آموزش های برابر ایجاد کند و با ارایه آموزش های کنکوری از طریق تلویزیون، باعث ایجاد زمینه های عدالت آموزشی شود اما گزینه دو الان در چه وضعیتی قرار دارد و از کجا به کجا رسیده است؟ ظاهراً اوضاع به قدری برای تلویزیون مطلوب بود که برادری به نام سنجش سه، برای گزینه دو به وجود آورده است.اگر روزنامه ها و مجله ها محدودیت هایی برای جذب مخاطب و فرهنگ سازی دارند، تلویزیون از بهترین موقعیت برخوردار است. تلویزیون اگر نخواهد صرفاً دنباله رو وضع موجود باشد و اگر بخواهد به رسالت فرهنگی خود عمل کند، می تواند تأثیرگذاری بسزایی بر نگرش ها و رفتارهای مردم داشته باشد. تلویزیون نه تنها کاری به مسایل بنیادی آموزش و پرورش ندارد، در سایر مسایل هم، با ساده ترین و سهل الوصول ترین روش ها عمل می کند. برنامه های آموزش خانواده آکنده از سخنرانی ها و بحث های مفصل است. تلویزیون به قدری که برای آموزش آشپزی، ابتکار به خرج می دهد و وقت و هزینه صرف می کند برای مسایل مرتبط با آموزش و پرورش تلاشی نمی کند.
از اینها که بگذریم، تلویزیون در برنامه هایی که دارد هیچ گاه نظام مند و منسجم عمل نمی کند. اگر در گذشته، گهگاه شاهد برنامه هایی نسبتاً هدفمند و تأثیرگذار در حوزه آموزش و پرورش بودیم در حال حاضر، از آن مختصر هم خبری نیست. کدام برنامه تلویزیونی در حوزه آموزش و پرورش را سراغ دارید که بین مردم و صاحب نظران معروف باشد؟از صدا سیما انتظار می رود علاوه بر رادیو، از طریق امکانات ویژه و بی نظیر تلویزیون، در حوزه آموزش و پرورش، به مسایلی از این قبیل بپردازد:
- بررسی و تحلیل بنیادهای تربیت.
- اصلاح و تغییر نگرش های نادرست آموزشی.
- توسعه مهارت های زندگی.
- ایجاد زمینه برای روش ها و موضوع های نوین آموزشی.
- آموزش های خانواده بر مبنای شرایط و واقعیت های فرهنگی.
برنامه سازی در هریک از زمینه های یاد شده می تواند مخاطبین خاص خود در سطوح مختلف را داشته باشد.

ابراهیم اصلانی

منبع : روزنامه همشهری