۲۰ آذر ـ ۱۱ دسامبر ـ لغو قرارداد تقسیم ایران از سوی لنین ، سوء استفاده انگلستان از نا آگاهی ایرانیان و ضعف شدید وطندوستی دولتمردان

یازدهم تا چهاردهم دسامبر سال ۱۹۱۷ ( دهه آخر آذر ۱۲۹۶ خورشیدی ) دولت انقلاب بلشویكی (توده ای) روسیه در چند اعلامیه جداگانه قرار دادهای تحمیلی دولت تزاری روسیه به ایران و امتیاز های كسب شده از ایران را لغو و از بدهی های پولی ایران به روسیه صرف نظر كرد .
لنین شخصا در اعلامیه ای كه در ۱۴ دسامبر ۱۹۱۷ به امضای او صادر شده بود عهدنامه اوت سال۱۹۰۷ انگلستان و روسیه دایر بر تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ و یك منطقه بی طرف فی مابین و ضمائم محرمانه آن را ساقط از درجه اعتباراعلام داشت و تاكید كرد كه هرگونه قرادادی كه با استقلال ملی ، تمامیت ارضی و آزادی عمل ملت ایران مغایرت داشته و آن را محدود كند از این لحظه بی اثر و كان لم یكن است و همه را پاره كرده و دیگر وجود خارجی كه بتوان به آنها استناد كرد نخواهند داشت . مقامات مفلوك و ناآگاه دولت وقت تهران غفلت كردند كه بخواهند ؛ اکنون که نظام تزاری روسیه از میان رفته ، قراردادهای گلستان و تركمن چای كه با میانجی گری انگلستان تنظیم شده بود لغو و مناطق متصرفه به وطن بازگردانده شوند. تردید نبود دولت انقلاب روسیه كه در آن زمان در مناطق شمال ارس با دشواری های متعدد رو به رو بود این خواست را می پذیرفت.
در پی اعلامیه لنین ، تروتسكی به عنوان كمیسر نیروهای مسلح روسیه اعلام داشت كه به واحدهای نظامی روسیه كه بر طبق عهدنامه انگلستان و روسیه مبنی بر تقسیم ایران در این كشور مستقر شده اند دستور خروج فوری از ایران را داده است.
سران انقلاب روسیه سپس برای جلب اعتماد ایرانیان به حرفهای خود « براوین » دیپلمات روسیه را به تهران فرستادند تا افكار عمومی ایران را حضورا از ماوقع آگاه سازد و به عنوان نماینده سیاسی روسیه در ایران بماند.
۲۰ روز پس از اعلامیه لنین نیروهای روسیه به فرماندهی ژنرال باراتف ایران را ترك گفتند . در همان روز كه آخرین واحد روس از ایران خارج می شد ، نیروهای انگلیسی چند شهر را در كرمانشاه تصرف كردند كه دولت وقت ایران بالاخره به خود جرات داد و در بهمن همین سال از دولت انگلستان خواست كه با توجه به لغو عهدنامه دوجانبه ۱۹۰۷ از سوی لنین كه با كنار رفتن یك طرف قضیه ، از صورت عهدنامه خارج شده است لندن هم لغو آن را اعلام دارد و نیروهای انگلیسی را از قلمرو ایران بیرون برد ، واحد« اس پی آر »را كه افراد آن ایرانی ولی مزد بگیر انگلستان و زیر نظر افسران انگلیسی هستند منحل سازد ؛ به علاوه ، باشركت نمایندگان ایران در مذاكرات صلح ورسای مخالفت نكند و بپذیرد كه از كالای انگلیسی وارده به ایران عوارض گمركی گرفته شود و دخالت خود را در امور گمركی ایران تعدیل كند و درآمد گمركات را پس از برداشت اقساط طلب خود به ایران مسترد دارد. بد بختی بزرگی است كه یك دولت باستانی بر گمركات خود هم حق دخالت نداشته باشد.
دولت انگلستان درست یك سال بعد ( آذر ماه ۱۲۹۷) وعده تحویل« اس پی آر» را به ایران و لغو قرار داد ۱۹۰۷ را داد كه بعدا معلوم شد كه این را هم به خاطر قرارداد در دست تهیه سال ۱۹۱۹ معروف به قرار داد وثوق الدوله انجام داده بود تا بدون رقیب همه ایران را تحت الحمایه و تحت سرپرستی خود قرار دهد كه چون مجلس قرار داد تازه را رد كرد و مردم با پیدایش روشنفکران مستقل متوجه نیرنگها و نیز رشوه گیری وثوق الدوله برای امضای قرار داد شدند از طریق دیگر وارد عمل شد و آن ، راه اندازی كودتای ۱۲۹۹ خورشیدی ( فوریه۱۹۲۱میلادی ) بود و....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز