هوش هیجانی چیست؟ (Emotional Intelligence)

در ساعت ۴:۳۰ بعد ازظهر روز ۱۴ سپتامبر ۱۸۴۸ در حالی که فینس کیج سرکارگر راه آهن برلینگتون مشغول فشردن باروت در حفره یک سنگ بزرگ بود ناگهان انفجاری رخ داد و میله ای ۱۲۰ سانتی متری با سرعت زیاد از زیر چشم چپ وی وارد صورت او شده بعد از عبور از جمجمه از بالای سر وی خارج می شود. این ضربه فینس را به عقب پرتاب می کند و فینس بدون آنکه بی هوش شود متوجه سوراخی که میله در جمجمۀ وی ایجاد کرده بود می شود ، یکساعت بعد دکتر هارلو وی را معاینه می کند و بعد از چند هفته مداوا در حالیکه بنظر می رسد این حادثه هیچ پیامدی جز کاهش بینایی چشم چپ و زخم ناحیه سر نداشته سر کار باز میگردد.
وی تا یازده سال پس از آن حادثه زنده ماند ولی تغییرات شدیدی در رفتار و شخصیت نشان داد. فنیس که تا قبل از آن فردی دقیق و مرتب بود و آدمی خوش قول و با هوش به حساب می آمدو بهترین سرکارگر راه آهن بود بعد از حادثه تبدیل به فردی بی ادب، بی تحمل، بی قرار، تند و خشن شده بود. وی تبدیل به موجودی شده بود که نیروی «خود کنترلی» خود را از دست داده بود و این در حالی بود که وی پیچیده ترین مسئل ریاضی را حل می کرد. یعنی هوش وی دست نخورده باقی مانده بود. اکنون جمجمه وی و میله ای که از آن گذشته در موزۀ آناتومی دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد نگهداری می شود.
یادداشت های دکتر هارلو به تغییرات هیجانی و رفتاری فنیس اشاره کرده بود پایه ای برای تحقیققات بعدی محققان شد ، بطوریکه «تورندایک» استاد دانشگاه کلمبیا که به IQ توجه خاصی نشان داده بود بعد از سالهای ۱۹۲۰ واژه هوش اجتماعی را بکار برد. Social Intelligence نشانگر توانایی افراد در خوب کنار آمدن با مردم است.
احساسهای ما از طریق نخاع وارد مغز می شود. این احساسات اولیه در محلی بنام سیستم لیمبک تجربه می شود. واکنشهای هیجانی ما بر اساس ایمپالسهای عصبی وارده به سیستم لیمبیک صورت می گیرد.
بعد از آن سلولهای عصبی ایمپالس ها را به ناحیه فرونتال انتقال میدهند، فرآیندهای کنترل بر احساسات بر اثر ارتباطات بین فرونتال و سیستم لیمبیک (Limbic) صورت می پذیرد.
مفهوم هوش هیجانی یا هوش اجتماعی نشان میدهد که چرا دو نفر با IQ یکسان، مکمن است به درجات متفاوتی از موفقیت در زندگی دست یابند . هوش هیجانی عنصری مستقل از هوش شناختی (IQ ) است.
بین IQ و EQ هیچ رابطه ای وجود ندارد و IQ از همان لحظه تولد به بعد مقدار ثابتی است. هوش شناختی توانایی یادگیریی است که در ۱۵ سالگی به همان مقدار ۶۰ سالگی است اما بر عکس آن هوش هیجانی، مهارتهایی است که آموخته می شود. به عبارت دیگر هوش هیجانی ثابت نیست بلکه انعطاف پذیر و متغیر است. از روی IQ شخص نمی توان EQ وی را حدس زد .
هوش هیجانی چیزی در درون ماست که تا حدی نامحسوس است و تعیین می کند که چگونه رفتار خود را اداره کنیم، چگونه با مشکلات اجتماعی کنار بیائیم و چگونه تصمیماتی بگیریم که به نتایج مثبت ختم شوند.
هوش هیجانی به ۲ گروه قابلیت های فردی و قابلیت های اجتماعی تقسیم می شود.
قابلیت های فردی ( Personal Competence) به دو مهارت مهم خودآگاهی و خود کنترلی یا خود مدیریتی (Self - Management) تقسیم می شود.
قابلیت های اجتماعی (Competence Social) به دو مهارت آگاهی اجتماعی (Awareness Social) و مدیریت ارتباطات (Relationship Management) تقسیم می شود. در آینده به توضیح قابلیت های فردی و اجتماعی می پردازیم وکاربرد هوش اجتماعی در زندگی روزمره را بیان می کنیم.

دکتر ایرج وثوق – روانپزشک

منبع : درمانگران حکیم خراسان