نگاه زنانه به حواشی

مری الن مارك با كتاب ها، نمایشگاه ها و عكس های متعددی كه در مجلات مختلف منتشر كرده، چهره ای شناخته شده در عالم عكاسی است. این بانوی عكاس علاوه بر همكاری با «نیویوركر» مقالات تصویری و پرتره های زیادی را در «لایف» نیویورك تایمز رولینگ استون و وانیتی فیر به چاپ رسانده است.حدود سه دهه است كه او با سفرهای گسترده خود، بازتاب دقیق و با كیفیتی از مسائل مربوط به بشر را در نقاط و موقعیت های مختلف، ارائه و انتشار می دهد.امروزه وی در میان موثرترین و بزرگ ترین عكاسان معاصر برای خود جایگاه ویژه ای دارد. عكس های او از جهان ما و از فرهنگ های مختلف تبدیل به شاخص هایی در زمینه عكاسی مستند شده اند.
روایت تصویری او از «مادر ترزا»، سیرك های هندی و فاحشه خانه های بمبئی، محصول و نتیجه سالیان متمادی حضور و تلاش او در هندوستان است.
یكی از مقالات تصویری او از كودكان فراری «سیاتل» مبنای ساخت فیلم استریت وایز شد كه توسط همسرش مارتین بل كارگردانی و نامزد دریافت جایزه اسكار شد.در همین اواخر مركز بین المللی عكاسی، جایزه Cornell Capa را به وی اهدا كرد. مری الن همچنین جوایز متعدد دیگری را دریافت كرده كه از آن میان می توان به این عناوین اشاره كرد:
بورس بنیاد ارنا و ویكتور هاسلبلاد، بورس مطالعاتی والتر آننبرگ به خاطر كتاب و پروژه نمایشگاهش درباره آمریكا، كمك هزینه تحصیلی جان سیمون گوگنهایم جایزه «ماتریس» به عنوان بانوی برجسته در زمینه عكاسی، جایزه دكتر Erich Salomon به عنوان شخص برتر در زمینه «عكاسی مطبوعاتی» سه فرصت مطالعاتی از سوی موسسه ملی كمك به هنر، جایزه عكاس سال از دوستان عكاسی، ورلد پرس فتو، دو جایزه رابرت كندی و جایزه هنر خلاق در زمینه عكاسی از دانشگاه برندیس.
درجه دكترای افتخاری هنرهای زیبا از سوی دانشگاه پنسیلوانیا و دانشگاه هنر نیز به او اعطا شده است. مری الن مارك تاكنون ۱۴ كتاب از جمله پاسپورت، سلول ۸۱، جاده فالكلند، ماموریت خیرخواهانه، مادر ترزا در كلكته، مری الن مارك: ۲۵ سال، سیرك های هندی، پرتره ها، فریادی برای كمك، مری الن مارك ۵۵ ساله و دوقلوها (سال ۲۰۰۳ میلادی) منتشر كرده و نمایشگاه هایی نیز از عكس های منتشره در كتاب های او در كشورهای مختلف برپا شده است.در رای گیری اخیر خوانندگان مجله آمریكن فتو او به عنوان «بزرگ ترین بانوی عكاس» بیشترین آرا را به دست آورد.
در میان فعالیت های هنری او همكاری در تهیه فیلم سینمایی American heart (۱۹۹۲) به كارگردانی همسرش مارتین بل نیز به چشم می خورد.
آخرین پروژه مری الن، «دوقلوها» سال گذشته به صورت نمایشگاه برپا و كتابش چاپ شد. در این پروژه تعداد زیادی دوقلو، در برابر دوربین او قرار گرفتند و پرتره های ۲۴ *۲۰ پولاروید او توسط Aperture به صورت كتاب در سپتامبر سال ۲۰۰۳ منتشر شد. نمایشگاهی نیز از این پرتره ها در اكتبر ۲۰۰۳ برپا شد.
وی در حال حاضر سرگرم كار بر روی پروژه عظیمی است كه نگاه به گذشته و مرور عكس های قدیمی او را در برمی گیرد كه به صورت كتابی توسط انتشارات Phaidon به چاپ خواهد رسید.مری الن در كنار چاپ كتاب و عكاسی مطبوعاتی به عكاسی تبلیغاتی نیز می پردازد و در میان مشتریان عكس های تبلیغاتی او شركت هایی همچون: نیسان، هاسلبلاد، لی وایز و ... به چشم می خورد.نزدیك شدن او به سوژه هایی كه اغلب زندگی مردم حاشیه اجتماع را نشان می دهد و موضوع هایی همچون تن فروشان بمبئی تا كودكان خیابانی سیاتل و كابوی های تگزاس را در برمی گیرد، موجب آفرینش مجموعه تصاویر مستند و ارزشمندی از زندگی و اجتماع دور و بر آدم های مختلف و فرهنگ های متفاوت توسط وی شده است.او در سال ۱۹۶۵ و در آغاز فعالیت خود به عنوان یك عكاس، تصمیم جدی و بلندپروازانه ای گرفت: سفر به كشورهای دور و ناآشنا در آمریكا و كاوش در زندگی مردمان مختلف و تلاش برای به تصویر كشیدن و درك چگونگی زندگی در این جوامع.
موفقیت جهانی او در این راه مرهون جسارت و اتكای او به خود و همچنین قدرت وی در برقراری ارتباط سریع و عمیق با سوژه هایش است.
مارك برای دستیابی به اهدافش انسان هایی را انتخاب كرد كه نه تنها در حاشیه جوامع اصلی، كه در حاشیه جوامع ابتدایی و بدوی خویش نیز قرار داشتند و به همین دلیل است كه بخش عمده ای از عكس های او را تصاویر تاثیرگذاری از بیماران روانی، تن فروشان، كودكان فراری و بی خانمان هایی از جوامع و فرهنگ های مختلف تشكیل می دهند.
حدود ۴۰ سال پیش هدف مارك ساده و روشن بود: «می خواستم از آغاز سفر كنم، در كودكی به هواپیماها می اندیشیدم و درباره آنها خیالپردازی می كردم، پیش از آن كه در یكی از آنها پرواز را تجربه كنم. زمانی كه عكاسی را آغاز كردم تكلیفم با خودم روشن بود و واقعاً به دنبال شناخت فرهنگ های مختلف نه تنها در كشورهای دیگر كه در سرزمین خودم بودم و عكاسی را راهی برای رسیدن به این هدف می دانستم، می خواستم یك بیننده كنجكاو باشم.»
مسیر زندگی حرفه ای مارك با چنین اندیشه و هدفی آغاز شد. پس از دریافت مدرك كارشناسی ارشد در دانشكده ارتباطات دانشگاه پنسیلوانیا، برنده بورس تحصیلی «فول برایت» (برنامه تبادل استاد و دانشجو میان دانشگاه های آمریكا و كشورهای دیگر به هزینه دولت آمریكا) برای عكاسی در تركیه شد و سال های ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۷ را به عكاسی در آنجا و كشورهای دیگر شامل یونان، ایتالیا، آلمان، اسپانیا و انگلیس گذراند.پس از بازگشت به آمریكا، مارك به نیویورك رفت و به عكاسی از پارك مركزی، میدان تایم و رویدادهای خبری در گوشه و كنار شهر پرداخت.
مارك چند سال بر روی پروژه های عكاسی از فرهنگ مردان زن نما و زنان مرد نما، تظاهرات موافقان و مخالفان جنگ، جنبش زنان، كمدین های مقلد و دلالان ازدواج در خیابان چهل و دوم، وقت گذاشت و كار كرد. نكته برجسته و مشترك اكثر كارهای او پرداختن به حواشی دور از جریان اصلی اجتماع است: «فقط مردم حاشیه اجتماع برای من مهم هستند. من حس نزدیكی و قرابت زیادی با مردمی كه جایگاه برجسته ای در اجتماع نداشته اند، دارم، آنچه كه من بیش از هر چیزی به دنبال نشان دادن آن هستم، زندگی و موجودیت این مردمان است.»در همین دوران مارك پا به عرصه جدید و متفاوت كاری سرشار از پول و موقعیت گذاشت: عكاسی در تعدادی از فیلمهای هالیوود. مارك به سرعت متوجه شد تهیه پرتره و گزارش های تصویری در آنجا، بسیار به سبك و شیوه عكاسی او نزدیك است و از طرفی صورت حساب ها هم به خوبی پرداخت می‌شوند!
پس از همكاری در فیلم «رستوران آلیس» به كارگردانی آرتور پن، مجله «Look» به او ماموریتی برای عكاسی از فیلم «Satyricon» فدریكو فلینی در رم محول كرد و این سرآغاز انجام پروژه ها و ماموریت های دیگری با مجله «لایف» و مجلات دیگر شد.نقطه عطف عكاسی سینمایی او در سال ۱۹۷۳ و هنگامی كه با میلوش فرومن در فیلم «Taking Off» همكاری می كرد رقم خورد.مارك از فورمن تقاضا كرد تا در فیلم بعدی او «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» كه در بیمارستان روانی اورگان فیلمبرداری می شد نیز همكاری كند، این فیلم بودجه ای برای استخدام یك عكاس نداشت و مارك فقط در ازای دریافت هزینه هایش به عكاسی از این فیلم پرداخت:«همیشه دلم می خواست از یك بیمارستان روانی عكاسی كنم. سلامت و بیماری های روانی همیشه برایم مهم و جالب توجه بوده است.»
مارك در خلال عكاسی فیلم توانست با ماموران و مدیران آسایشگاه روانی ای كه به شدت محافظت می شد طرح دوستی بریزد و با نفوذ به سلول ها و اتاق هایی كه بیماران روانی در آنها نگهداری می شدند، عكس های منحصربه فردی از اجتماع بیماران روانی تهیه كند كه بعدها در كتاب «سلول ۸۱» به چاپ رسیدند.سلول ۸۱ محلی مرموز برای نگهداری زنان روانی بود كه تحت محافظت ویژه قرار داشت، با این حال مارك مدت یك ماه در این محل ماند و با زنان روانی ساكن آن زندگی كرد و قدرت شگفت انگیز خود را در نزدیكی به سوژه نشان داد.فعالیت فتوژورنالیستی او در همین دوران و با همكاری با مجلاتی مانند مچ (پاریس) نیویوركر و لایف شكل گرفت اما كارهای عمیق و غیراحساسی او چندان در مجلات منتشر نشدند و سراغ آنها را باید بیشتر در نمایشگاه ها و كتاب های او گرفت.
این بانوی عكاس ۶۴ ساله بیش از ۳۰ سال به عنوان عكاس و فتوژورنالیست به سراسر جهان سفر كرده و پس از آنكه مدتی به عضویت آژانس عكس «مگنوم» درآمد، در سال ۱۹۸۱ شركت خودش را به ثبت رساند و تاسیس كرد.شهرت او به طور عمده به خاطر مجموعه عكس هایش از هندوستان، به ویژه پروژه «مادر ترزا» و تن فروشان بمبئی است. ورود او به اجتماع تن فروشان بمبئی و عكاسی از آنها ده سال طول كشید.
مارك در حال حاضر علاوه بر تدریس عكاسی در كارگاه های مختلف، چندین سخنرانی نیز در هر سال و در مراكز مختلف دارد.

منصور نصیری

منبع : سایت عکاسی