از «گراسوس» تا «اسپیدی»

«گریس» از كلمه لاتین «گراسوس» به معنی چربی گرفته شده و عبارت است از یك محصول نیمه مایع تا جامد كه از اختلاط عامل غلیظ‌كننده و روغن تشكیل می‌شود.
در بیشتر موارد در تهیه گریس علاوه بر روغن و غلیظ‌كننده از مواد افزودنی خاصی هم استفاده می‌شود كه كیفیت وكارایی گریس را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین در انتخاب گریس باید به فاكتورهای زیر توجه داشت و با توجه به نظر كارشناس، گریس را انتخاب و مصرف نمود.
۱) روغن پایه: هر چه میزان شاخص گرانروی روغن پایه مصرفی بالاتر باشد، تغییرات دما در گرانروی روغن تاثیر كمتری خواهد داشت.
۲ ) پركننده‌ها: نوع پایه صابونی باید با كاركرد دستگاه متناسب باشد.
۳ ) مقاومت در برابر اكسیداسیون: این عامل رابطه بسیار نزدیكی با انتخاب روغن پایه گریس دارد.
۴ ) مقاومت در برابر دما: اگر نتوان محل گریس كاری را به طور مرتب با گریس نو شارژ كرد باید از گریسی استفاده كرد كه در مقابل دما مقاوم باشد. معمولا گریس‌‌های كمپلكس مقاومت خوبی در برابر دما دارند.
در مصرف گریس به این نكته باید توجه داشت كه حداكثر درجه حرارتی كه گریس می‌تواند در آن درجه حرارت عملكرد خوبی داشته باشد برابر با درجه حرارت قطره‌ای شدن گریس منهای ۵۰ درجه سانتیگراد است. البته باید توجه داشت كه این حد بالای درجه حرارت فقط برای شرایط كاركرد حركت و ایستادن (Stop and go) می‌باشد.
۵ ) مقاومت در برابر خوردگی: برای بهبود این خاصیت از ادیتوهای غیرآلی مانند مولیبدن، گرافیت و PTFE استفاده می‌شود البته افزودنی‌هایی كه جهت ازدیاد مقاومت استفاده می‌شود در كاهش خوردگی بسیار موثر است.
۶ ) مقاومت در برابر آب: عموما در سیستم‌هایی كه از خنك‌كننده‌های آبی استفاده می‌شود، احتمال ورود آب به گریس بسیار افزایش می‌یابد. از آنجایی كه آب عامل اصلی خوردگی قطعات است، بنابراین گریس انتخاب شده باید در مقابل آب مقاوم باشد و از سوی دیگر بتواند عمل روانكاوی را هم انجام داده و شسته نشود. به عنوان مثال گریس سدیمی رطوبت را به خود جذب كرده و نمی‌گذارد آب به سطح قطعه برسد ولی مشكلی كه وجود دارد این است كه گریس ساختار ناپایداری پیدا خواهد كرد. در مقابل گریس‌های كلسیمی و لیتیمی ساختارشان را در مقابل آب از دست نمی‌دهند.
۷ ) مقاومت در برابر زنگ‌زدگی: هم‌تراز با مقاومت در برابر آب است. اگر كاركرد در مجاورت آب باشد وجود آن باعث زنگ‌زدگی می‌شود. به عنوان مثال گریس پایه صابونی آلومینیوم در مقابل زنگ‌زدگی مقاوم است.
۸ ) تطابق باجنس بوش و قطعات آب‌بندی.
۹ ) سرعت یاتاقان: اگر سرعت یاتاقان خیلی زیاد باشد گریس با درجه NLGI متوسط تا زیاد همراه با روغن پایه با گرانروی كم استفاده می‌شود ولی اگر سرعت یاتاقان كم باشد، گریس با درجه NLGI كم همراه با روغن پایه با گرانروی زیاد استفاده می‌شود.
● نكاتی در مورد انواع گریس:
▪ گریس‌ها را براساس نوع روغن پایه (سنتزی و یا معدنی) و نیز نوع ماده غلیظ‌كننده (صابون‌های فلزی، پلیمرها و مواد معدنی) تقسیم‌بندی می‌كنند.
▪ اگر گریس فقط از روغن و ماده غلیظ‌كننده تهیه شده باشد و هیچ افزودنی در تهیه آن به كار نرود، به راحتی در بسیاری از كاربرد‌های سبك صنعتی قابل استفاده خواهد بود.
▪ باید توجه داشت كه «والوالین» نام یكی از تولیدكنندگان روانكار می‌باشد كه به غلط به نام یك نوع گریس شناخته شده است.
▪ در مواردی كه ریسك آلودگی شدید و گرد و غبار زیاد باشد (مانند شرایط كار ماشین‌آلات كشاورزی و معدن) لازم است كه برای خارج كردن آلودگی از سیستم، تعداد دفعات گریس‌كاری را افزایش داد.
▪ از نظر قوام و سفتی گریس‌ها مانند روغن‌ها با درجاتی مشخص می‌شوند. این درجات به NLGI یا نفوذ‌پذیری موسومند و به صورت ۶، ۵، ۴، ۳، ۲، ۱، ۰، ۰۰، ۰۰۰ دسته‌بندی می‌شوند كه سفت‌ترین گریس‌ها با درجه ۶ و روان‌ترین آنها ۰۰۰ است.
● گریس‌های شركت نفت سپاهان:
این شركت در راستای تنوع‌بخشی به محصولات خود، گریس‌های كلسیمی، لیتیمی و لیتیمی EP خود را با بهترین كیفیت و مواد اولیه مرغوب، تهیه و با نام‌های كلسیم‌اسپیدی، لیتیم اسپیدی و لیتیم اسپیدی EP عرضه كرده است.
▪ در ساخت گریس كلسیم اسپیدی از روغن پایه خاص، تغلیظ‌كننده كلسیمی و افزودنی‌های مناسب استفاده شده است.
▪ گریس كلسیم اسپیدی در گریس‌كاری‌ عمومی، انواع یاتاقان‌های تخت و گلوله‌ای، توپی‌های چرخ و چارشاخ گاردان خودروهای سبك و سنگین، همچنین در انواع الكتروموتورها با شرایط ملایم كاری كاربرد دارد.
▪ از مزایای گریس كلسیم اسپیدی می‌توان به مقاومت بسیار خوب در مقابل آب و خواص ضدسایش مناسب اشاره كرد.
* در ساخت گریس لیتیم اسپیدی EP از روغن پایه‌های بسیار مرغوب با شاخص گرانروی بالا، تغلیظ‌كننده لیتیمی به علاوه افزودنی‌های بالا برنده مقاومت در برابر فشار و بار استفاده می‌شود.
▪ مهم‌ترین مزیت گریس لیتیم اسپیدی كاربرد آن در هر دو درجه بالا و پایین است.
▪ به علت اینكه روغن به كار رفته در گریس لیتیم اسپیدی دارای نطقه ریزش پایینی می‌باشد، به راحتی می‌تواند در دمای cاا ۳۰- به كار رود.
▪ از مزایای گریس لیتیم اسپیدی می‌توان به پایداری بسیار خوب آن در برابر اكسیداسیون، مقاومت عالی در برابر آب و محافظت از قطعات در مقابل خوردگی و زنگ‌زدگی اشاره كرد.
▪ گریس لیتیم اسپیدی EP در صنایع فولاد، معدن، سیمان و خودروسازی كاربرد دارد.
● در روانكاری اتومبیل‌ها به نكات زیر توجه داشته باشید:
▪ برای سیستم جلوبندی باید از گریس‌های پایه لیتیم (لیتیم اسپیدی) یا كلسیمی (گریس كلسیم اسپیدی) استفاده كرد.
▪ در سیبك‌ها از گریس پایه لیتیمی (لیتیم اسپیدی) استفاده شود.
▪ در یاتاقان‌های چرخ، گریس‌های پایه سدیمی به كار می‌رود.
▪ در محورها و چهارشاخه گاردان از گریس‌های لیتیمی (لیتیم اسپیدی) استفاده می‌شود.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد