سلامتی سیری چند؟!

در تمام جوامع انسانی تامین سلامت افراد جامعه به عنوان یك اصل اساسی مورد توجه دولتمردان، صاحبنظران و مسئولان امر قرار دارد. در این راستا پیشگیری، تشخیص دقیق تر و درمان سریع تر بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است كه لازمه آن تامین كالا و تجهیزاتی است كه تك تك اقلام آن به نوعی با سلامت آینده بیماران و در یك كلام بودن یا نبودن آنها در ارتباط است.
اگر بخواهیم در مورد كالا و تجهیزات پزشكی صحبت كنیم، اولین نقاطی كه به عنوان بورس در این صنف به نظر می رسد، ناصرخسرو و خیابان ولیعصر، حد فاصل خیابان جمهوری تا خیابان امام خمینی(ره) معروف به سه راه جمهوری است؛ دو منطقه تهران كه توانسته اند برای مدتی بالاترین حجم مبادلات كالا، لوازم و تجهیزات پزشكی، آزمایشگاهی و دندانپزشكی را به خود اختصاص دهند.
اما با ورود دست های پنهان سودجو و متخلف كه با توزیع اقلام تقلبی و غیراستاندارد به چیزی جز منافع شخصی نمی اندیشند، كم كم بازی طور دیگری رقم خورده و با زیر سؤال رفتن عملكرد این صنف در این مناطق، سلامت افراد جامعه به خطر افتاد. هر چند رسانه ها و به خصوص مطبوعات در مورد تخلفات و داد و ستدهای كثیف در عرصه سلامت جامعه هشدارها دادند، ولی بی توجهی ها تا جایی پیش رفت كه مافیای تجارت زیرزمینی از ناصرخسرو یك بدنام واقعی ساخت و فروشندگان حاضر در جمهوری به علت محصورشدن در بین لوازم ورزشی فروش ها و خیاط ها و بوتیك ها وقتی به خود آمدند كه دیگر جایی برای نفس كشیدن یا پیشرفت باقی نمانده.
از دیدگاه اجتماعی فناوری های لوازم و تجهیزات پزشكی از نقش ممتاز و حیاتی در گسترش بهداشت و بهبود روش های تشخیص و درمان بیماری ها برخوردارند و در تعیین سطح رفاه جامعه نقش اساسی دارند كه جزو نیازهای اساسی جامعه به شمار رفته و دسترسی به آنها از حقوق بنیادی شهروندان در نظر گرفته می شود و توسعه آنها امكان گسترش هر چه بیشتر خدمات بهداشتی و درمانی را برای آحاد جامعه فراهم می كند. از دیدگاه سیاسی نیز شاخصی از پیشرفت تكنولوژیك و صنعتی كشورها محسوب می شوند و در افزایش وجاهت بین المللی و اقتدار ملی موثرند. در حال حاضر هم مهم ترین اولویت در نظام سلامت این است كه به هر طریق ممكن آگاهی مردم را افزایش داده و با اطلاع رسانی مستمر و برنامه ریزی شده، سلامت جامعه را تضمین كند.
این درست است كه دولت نمی تواند برای تك تك مردم مامور بگذارد كه چه بكنند؟چطور رفتار كنند؟چه بخورند یا چه چیز را تهیه كنند؟ اما می تواند با ایجاد شرایط مناسب و اماكن مورد تایید مطمئن و آگاه كردن آنها كاری كند كه خودشان تمام جوانب را – چه به عنوان فروشنده و چه خریدار و مصرف كننده – رعایت كنند و همسو با دولت برای ارتقای وضعیت سلامت در جامعه گام بردارند.
●اینجا كجاست؟
وقتی به آمار مراجعه می شود كاملاً مشخص است كه راه سلامت جامعه گاه به بیراهه است. اگرچه در چند وقت اخیر دولت تلاش های زیادی برای ساماندهی وضع كنونی صنف كالا و تجهیزات پزشكی و دندانپزشكی و آزمایشگاهی انجام داده است، ولی تا رسیدن به سرمنزل راه بسی طولانی است.اختصاص كمتر از ۷/۵ درصد تولید ناخالص ملی به بخش سلامت، حاكی از بی توجهی به این بخش است و هنگامی كه بدانیم این رقم در كشورهای توسعه یافته به ۱۲درصد می رسد، تازه به عمق فاجعه پی می بریم.
قائم مقام وزیر بهداشت در استان همدان و رئیس دانشگاه علوم پزشكی این استان می گوید: باید به دور از جنجال ها و مانورهای سیاسی كه منابع مالی محدود را تهدید می كند، منابع موجود را صرف اموری كنیم كه در سال های گذشته كمتر به آنها توجه شده است .
دكتر فرهادی نسب از كم توجهی به تجهیزات پزشكی در كشور انتقاد كرده و ادامه می دهد: جای پرداختن به این امر در كشور به قدر كافی وجود دارد و با برنامه ریزی مناسب می توان زمینه تبادل افكار و نظرات را فراهم كرد .
از طرف دیگر دكتر لنكرانی، وزیر جوان دولت آقای احمدی نژاد برای اجرای وظایف خود، آن هم در عرصه كالا و لوازم پزشكی، نیازمند امكانات و تجهیزات لازم است و این كار مسلماً بدون پول و اعتبار كافی امكانپذیر نیست. سالانه حدود ۳۰ درصد اعتبارات در اختیار وزیر بهداشت صرف خرید تجهیزات گرانقیمت پزشكی می شود. با این وجود بخش عمده ای از این تجهیزات هنوز فرسوده است.
علاوه بر آن حدود ۷۰ پروژه عمرانی نیمه تمام رها شده شامل بیمارستان و مراكز بهداشتی- درمانی در وزارت بهداشت وجود دارد كه برخی از آنها از سال ۶۲ تاكنون نیمه تمام مانده اند. اتمام این همه پروژه عمرانی به هزاران میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد در حالی كه نه تنها چنین بودجه ای در اختیار وزیر جوان نیست، بلكه حتی معلوم نیست ۱۰۰ میلیارد تومانی كه قرار است امسال از محل فروش اوراق مشاركت در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد به دستش برسد یا نه؟...، ضمن اینكه كسری اعتبار ۶۶۸ میلیارد تومانی امسال نیز مزید بر علت است و البته اجرای پروژه های جدید بهداشتی- درمانی در شهرهای كوچك و محروم را نیز مطابق برنامه چهارم توسعه در تعهد دارد.
●چه باید كرد؟
در شرایطی كه دولت به شدت از نظر مالی در مضیقه است، فروش اوراق مشاركت چراغ سبزی برای جذب سرمایه های سرگردان جامعه است، اما دعوت از بخش خصوصی نیز می تواند كمكی در راه پیشبرد اهداف، برنامه ها و پروژه های در دست اجرا باشد. هرچند در حال حاضر نیز گروه هایی به صورت مستقل، اما زیر نظر دولت و اتحادیه گام هایی را در این مسیر برداشته اند، اما موفقیت هر پروژه ای منوط به همكاری و همیاری تمام سازمان ها و ارگان های مربوطه است. با گذری در خیابان جمهوری و ناصرخسرو كاملاً مشخص است كه فروشندگان صنف كالا و تجهیزات پزشكی به هیچ عنوان از وضع موجود و بازار راضی نیستند.
یكی از فروشندگان حاضر در ناصرخسرو می گوید: آن قدر این منطقه وضعیت بدی پیدا كرده كه فرزندم در مدرسه خجالت می كشد بگوید پدرم در ناصرخسرو كار می كند. البته حق با اوست، زیرا خودمان هم از درج این كلمه بر روی كارت های مغازه خودداری می كنیم و به جای ناصرخسرو می نویسیم، ابتدای سعدی جنوبی. دیگر فكر نمی كنم بتوان وجهه این منطقه را به روزهای اول و خوبش بازگرداند . وضعیت در جمهوری نیز حالت خوشی ندارد، بسیاری از فروشندگان كالا، لوازم و تجهیزات پزشكی، دندانپزشكی و آزمایشگاهی از هجوم اقلام تقلبی، غیراستاندارد و بی كیفیت خارجی به خصوص چینی به ستوه آمده اند، به طوری كه برای معرفی كالای موردنظر به مشتری، ابتدا می گویند: مارك آلمانی، كارتن و بسته بندی، هیچ كدام دلیل بر اصلی بودن جنس نیست، زیرا قیمت بسیار پایین نشانگر چینی بودن آن است .
حتی بسیاری از تولیدكنندگان داخلی نیز به علت قیمت بالای تمام شده كالاهای تولیدی شان در مقابل اجناس بی كیفیت و ارزان چینی یا اقلام تقلبی و تاریخ مصرف گذشته ناخواسته از گردونه تجارت خارج شده و عطای بازار را به لقای آن بخشیده اند. البته چندی است زمزمه هایی در مورد احداث و راه اندازی پروژه ای عظیم در بزرگراه نواب به گوش می رسد؛ مركز تجاری كالا و لوازم پزشكی كه به صورت مجهز و بسیار كارآمد، قرار است این صنف را متحول و نه تنها بازارهای داخلی بلكه بازارهای خاورمیانه و خاور دور را هم تحت تاثیر قرار دهد. اطلاعات حاكی است فاز اول این پروژه با بیش از یك صد واحد تجاری در چند ماه آینده و فازهای بعدی نیز بیش از سیصد واحد در آینده ای نزدیك به بهره برداری می رسند، اما تا چه حد در عمل صنف كالا و لوازم پزشكی سامان خواهد گرفت به همكاری های وزارتخانه، اتحادیه و واحدهای تجاری بستگی دارد.
البته تدوین قوانین مربوط به تجهیزات پزشكی یك ضرورت است، زیرا به جهت ارتباط این وسایل با جان بیماران، وجود قوانین در این زمینه اهمیت بیشتری پیدا می كند. دكتر رضا مسائلی مدیركل اداره تجهیزات پزشكی كشور نیز به تشكیل هشت كمیته جهت تدوین قوانین مربوط به تجهیزات پزشكی اشاره كرده و می گوید: هم اكنون این قوانین به مرحله پیش نویس رسیده و امید است تا پایان امسال به تصویب برسد . وی تدوین این قوانین را سبب مشخص شدن چارچوب برای تجهیزات پزشكی كشور و ایجاد ادبیات واحد در این زمینه عنوان می كند.
چندی پیش مدیركل تجهیزات پزشكی وزارت بهداشت در مصاحبه ای گفته بود كه كار انجام نشده در حوزه تجهیزات پزشكی زیاد است، اما این طور نیست كه شب بخوابیم، فردا بیدار شویم، تمام وضعیت تجهیزات پزشكی سامان پیدا كند.
دكتر مسائلی در مورد پروژه نواب گفته: آنها برنامه هایشان را تشریح كرده اند و فعالیت هایی نیز انجام می دهند و ما هم از تمام پتانسیل هایی كه در حوزه تجهیزات پزشكی وجود دارد استفاده خواهیم كرد و به این معنا نیست كه یك گروه را نفی كنیم و گروه دیگری را تایید یا جذب؛ این پتانسیل ممكن است در شركت های تجهیزات پزشكی وجود داشته باشد یا در خیابان جمهوری و یا بزرگراه نواب... .
به سراغ مهندس محسن شهادیفر، عضو هیات مؤسس و مدیر اجرایی پروژه مجتمع تجاری نواب رفتیم تا از برنامه های آنان برای ساماندهی این صنف آگاه شویم. مهندس شهادیفر معتقد است بازار كالا و لوازم پزشكی در ایران به صورت سنتی اداره می شود و مردم، بیمارستان ها و مراكز درمانی برای تهیه اقلام مورد نیاز خود با مشكل مواجهند.
او با اشاره به این كه بعد از ۱۵ سال تجربه در این صنف و شناسایی خلأهای موجود به همراه دیگر افراد هیات مؤسس تصمیم به یك اقدام بزرگ گرفته اند، ادامه می دهد: اعتقاد دارم یك مجتمع نمی تواند تحول بزرگی ایجاد كند، اما می تواند یك پله یا قدم اول برای بهبود شرایط باشد، اطلاع رسانی در مورد نوع كالا و لوازم، قیمت ها، جلوگیری از ورود كالاهای غیراستاندارد و جعلی و ایجاد مكانیزم هایی جهت سرعت عمل در توزیع اقلام و نوع پرداخت وجوه گام هایی به سمت جلو هستند كه باید از نقطه ای این حركت را شروع كرد. مدیر اجرایی پروژه نواب اعتقادی به بحرانی شدن صنف كالای پزشكی ندارد و می گوید: نقایص و كاستی های جدی وجود دارد، اما وضعیت خراب نیست، باید پرسید آیا قانونگذار كه تولید و واردات كالاها را با نظارت وزارت بهداشت مجاز دانسته در زمینه توزیع نیز نظارت و كنترلی اعمال كرده؟
وزارتخانه بر روی تولیدات نظارت دارد، اما وقتی كالایی به صورت قاچاق تولید یا وارد شود كجا می توان جلوی آن را گرفت؟ واردات و تولیدات خارج از كنترل را فقط در لحظه عرضه و توزیع می توان كنترل كرد .
مهندس شهادیفر نظارت ها و كنترل های صحیح در تمام مراحل تولید، واردات، توزیع و فروش را ضامن ایجاد زمینه ای برای صادرات دانسته و ادامه می دهد: شاید هنوز برای صحبت كردن در مورد صادرات مدرن كمی زود باشد، اما می توانیم شرایط را برای صادرات چمدانی مهیا كنیم. در حال حاضر افراد زیادی از كشورهای همسایه، حوزه خلیج فارس، كشورهای تازه استقلال یافته شمالی، لبنان، سوریه و... به ایران می آیند كه در میانشان پزشك و متخصصان این كار زیاد است، اگر مكانی مشخص، مجهز و آبرومند كه بتواند كالاها را با كیفیت و قیمت مناسب عرضه كند، وجود داشته باشد، گام اول صادرات نیز برداشته خواهد شد . برای آگاهی از نقطه نظرات حاج آقا فراهانی، رئیس اتحادیه لوازم پزشكی و آزمایشگاهی تهران تماس های مكرری گرفته شد تا ایشان نیز در مورد برنامه های اتحادیه برای ساماندهی این صنف صحبت و ناگفته ها را بازگو كنند كه متاسفانه میسر نشد.
به هر حال نباید فراموش كرد كه صنف كالا و لوازم پزشكی، آزمایشگاهی و دندانپزشكی مستقیماً با سلامت افراد جامعه در ارتباط است و هرگونه كوتاهی یا قصور در این عرصه عوارض جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.
راستی! بورس صنف سلامت تهران كجاست...؟

محمدرضا هادیلو

منبع : روزنامه همشهری