بررسی و معرفی مکمل‌های غذائی

اغلب افرادی که در سال‌های اخیر بدنسازی کار کرده‌اند و از مکمل‌های غذائی ورزشی استفاده می‌کنند حتماً با نام HMB (Beta-hydroxy beta-methyl-butyrate) و تبلیغاتی که زمانی در مورد این مکمل در جهت افزایش کارآئی ورزشی و عضله‌سازی انجام می‌شد آشنا هستند. HMB یکی از مکمل‌های نسبتاً قدیمی است که وقتی در اوایل دهه ۹۰ به‌طور تجاری عرضه شد هیاهوی بسیاری برپا کرد و تبلیغات بسیاری از سوی شرکت‌های مکمل‌سازی در مورد آن انجام شد. ولی متأسفانه نتایج مثبتی که در آزمایشگاه‌ها از این مکمل به‌دست آمده بود در دنیای واقعیت آنطور که باید تحقق نیافت و امروزه توجه بسیار کمتری به سمت این مکمل وجود دارد. اما دلایل این عدم موفقیت در چه بود؟ برای پاسخ به این پرسش بهتر است نگاهی داشته باشیم به ساختار و نحوه عملکرد HMB.
● HMB چیست؟
در واقع HMB ماده‌ای است که از متابولیزه شدن آمیدواسید ال - لیوسین در بدن تولید می‌شود. ال - لیوسین یکی از سه آمینواسیدی است که به‌عنوان آمینواسیدهای شاخه‌دار یا BCAA معروف هستند (ایزولیوسین و والدین دو آمینواسید دیگر این گروه هستند). بدن شما هر روز حدود ۲/۰ تا ۴/۰ گرم HMB بسته به پروتئین دریافتی روزانه می‌سازد. با به‌عبارت دقیق‌تر بسته به کل مقدار لیوسین دریافتی از رژیم غذائی.
طبق تحقیقات مشخص شده که BCAA نقش اساسی در ساخت و حفظ عضلات در شرایط کاتابولیک بر عهده دارد. به‌نظر می‌آید از سه آمینواسید BCAA ال - لیوسین مهمترین نققش را در حفظ حجم عضلات به دنبال تمرینات سنگین و بیماری‌ها عهده‌دار است.
مشکل اصلی در مورد ال - لیوسین این است که باید مقدار زیادی از این آمینواسید برای کسب نتایج مثبت مصرف شود که این مستلزم هزینه بالائی است. در اصل بسیاری از تحقیقاتی که اثر مثبت ال - لیوسین را نشان داده بودند از نوع تزریقی این ماده به مقدار ۵ گرم ال - لوسیون در هر ساعت استفاده کرده بودند که این نوع مصرف برای افراد عادی امکان‌پذیر نبود.
بنابراین تئوری‌هائی مبنی بر اینکه باید ماده متابولیزه‌شده‌ای از ال - لیوسین وجود داشته باشد که مسئول سهم عمده‌ای از آثار مثبت آن باشد و در ضمن بتوان در دز بسیار کمتری از آن نتیجه گرفت. به‌نظر می‌آمد این ماده HMB است. تحقیق بر روی حیوانات نشان‌دهنده تأثیر بسیار بالای HMB بود. در شرایط پراسترس که حیوانات وزن خود را از دست می‌دادند یا به شدت بیمار می‌شدند و حتی برخی می‌مردند، وقتی به حیوانات HMB داده شد. درصد مرگ و میر در آنها تا حد زیادی کاهش یافت و افزایش حجم عضلانی و بهبود در فعالیت‌های ایمنی مشاهده شد.
مطالعات مختلف در انسان‌ها هم امیدوارکننده بود. تعدادی از مطالعاتی که بر روی افرادی با فعالیت ورزشی یا بدون فعالیت ورزشی انجام شد نشان‌دهنده افزایش وزن عضلانی و کاهش چربی بود. در افرادی که تنها سه گرم HMB در روز مصرف کرده بودند.
به‌طور متوسط بین ۱ تا ۲ کیلوگرم وزن عضلانی افزوده و همین مقدار از وزن چربی در طول چهار هفته کاسته شده بود. محققان دریافتند این ماده به‌طور مثبتی روی فعل و انفعالات بیوشیمیائی به دنبال تمرینات روی فعل و انفعالات بیوشیمیائی به دنبال تمرینات شدید که باعث تحلیل عضلات می‌شوند مؤثر است و در اصل خاصیت ضدکاتولیک و افزایش سرعت ریکاوری را دارد. اگر این‌طور است پس مشکل کجا است؟
مشکل اصلی این است که نتایجی که در دنیای واقعیت تجربه شد با آنچه در تحقیقات حاصل شده بود تفاوت داشت.
علاوه بر این تعدادی از مطالعات بعدی که روی این ماده در افراد مختلف انجام شد نشان‌دهنده اثر مثبتی نبود. عکس‌العمل افرادی هم که HMB مصرف کردند متفاوت بود. برخی از نتایج حاصل شده راضی بودند در حالی‌که برخی دیگر ادعا می‌کردند اثر مثبتی دریافت نکرده‌اند و مصرف آن پول هدر دادن است. ولی دلیل این موارد ضد و نقیض در چه بود؟ آیا مقدار در مصرفی اشکال داشت؟ آیا رژیم غذائی فرد روی اثر HMB مؤثر بود؟ یا چگونگی تمرینات؟ یا شاید همه اینها؟
به هر حال هنوز جواب این مسئله به‌طور دقیق مشخص نشده.
مطالعات بعدی انجام شده در این زمینه روی دو مسئله تأکید بیشتری دارد.
۱. آثار مثبت HMB در افرادی که تحت تمرینات شدید هستند محسوس‌تر است.
۲. دز مصرفی ۳ گرم در روز برای افراد پیشرفته کافی نیست و برای کسب نتایج مثبت به مصرف ۱۰ تا ۱۲ گرم در روز نیاز است (که البته این مقدار مستلزم هزینه بالائی است و برخی هم ادعا می‌کنند باز هم صمرف بیش از این مقدار لازم است).
در صورتی‌که قصد مصرف HMB را دارید سه وعده در روز هر بار یک گرم به همراه غذا مصرف کنید این مقدار برای شروع کافی است و در صورت عدم کسب نتایج مثبت می‌توانید مقدار مصرف را به‌تدریج دو تا سه برابر افزایش دهید.
به هر حال با توجه به هزینه مصرف و نتایج حاصل شده مکمل‌های مهمتری هستند که در الویت قرار دارند. چنانچه موارد مهمی مانند مکمل‌های پروتئینی و کراتین مصرف می‌کنید و باز هم از نظر مالی امکان صرف هزینه بیشتری را دارید و در ضمن تمرینات مرتب و شدیدی را دنبال می‌کنید. HMB ارزش امتحان کردن را دارد.

منبع : مجله دانش ورزش