روز به خیر، من قلب شما هستم

صدای مرا می شنوی! من می خواهم خودم را معرفی كنم: من به بزرگی مشت گره كرده دست تو هستم. وظیفه من این است كه به صورت شبانه روزی ۸۰ - ۷۰ بار در دقیقه عمل پمپاژ را - حتی در اغلب موارد در شرایط تحت فشار - انجام دهم. با هر عمل پمپ من ۸۰ - ۴۰ سی سی خون در سیستم سرخرگی شما به جلو می رانم. این عمل این مفهوم را می رساند كه اكسیژن ، مواد غذایی مغذی ، مواد معدنی، ویتامین ها و مواد عالی به همه ۷۰ بیلیون سلول های بدن رسانده می شود. اگر شما حساب كنید، می بینید كه در هر روز من حدود ۷۰۰۰ - ۵۰۰۰ لیتر خون به داخل یاخته های بدن (سلول های بدن) می رسانم.
من به طور پایان ناپذیر این پمپاژ را با سمت چپ قلب انجام می دهم و با سمت راست قلب همین میزان خون را برای مخلوط شدن با اكسیژن موجود در شش ها، به سمت شش ها می فرستم. قبول كن كه این، عملی بسیار ویژه و خاص برای یك پمپ كوچك است ، كه اگر با آن درست برخورد شود می تواند تا مدت ۱۰۰ سال به كار خود ادامه دهد. من به عنوان یك پمپ از میزان خون در گردش مراقبت می كنم و با پمپاژ بیشتر خود مراقب میزان فشار خون هستم. سرخرگ ها و سیاهرگ ها به عنوان رگ های بدن شناخته می شوند. این عروق گردش خون (سرخرگ ها و
سیاهرگ ها) و قلب كاملاً به یكدیگر وابسته هستند، بنابراین بیماری های سیستم گردش خون - قلب به یكدیگر وابسته می شوند.
قلب انسان شبیه به یك ماشین (دستگاه) است كه از به هم پیوستن یك شبكه منظم از ماهیچه های نسجی تشكیل شده است. این شبكه قادر است تا جریان الكتریكی را از یك مركز عصب كه اصطلاحاً گره سینوسی نامیده می شود، از خود تولید و هدایت كند.
برای اینكه همه چیز خوب و مرتب كار كند؛ من مسئول به عهده گرفتن كنترل مركزی هستم. لطفاً توجه كن تا از من یك مركز درد درست نكنی.
من احتیاج به مراقبت زیاد ندارم ؛ علاقه به زندگی و عشق می تواند مرا سالم نگه دارد. فعالیت های منظم مرا محكم و قوی می كند. استراحت كردن برای سلامت من امری مهم بوده و اكسیر حیات من اكسیژن است. چیزهایی از قبیل نیكوتین، اضافه وزن، كمبود حركتی و كمبود خواب برای من بسیار رنج آور و آزاردهنده هستند.
به من فكر كن و بیندیش كه ما هر دو طرف به یكدیگر نیازمندیم.
قلب تو محكم تر از آن است كه تو فكر می كنی.
به شرطی كه به اصول زیر توجه كنید:
دقت كنید برای داشتن قلبی سالم باید یك زندگی بدون عوامل خطرزا و یا ریسك فاكتورهای بیماری های قلبی را دنبال كرد. اصولاً شروع بیماری های قلب و عروق از یك روش زندگی نادرست آغاز می شود. كم تحركی، چاقی، سیگار، استرس های روزانه، عدم رضایت شغلی و بدنبال آنها فشار خون بالا و دیابت آغاز خواهدشد. نحوه نادرست زندگی باعث شروع روند رسوب گذاری داخل عروق(تصلب شرائین)، بیماری های عروق كرونر- عامل بیش از۵۰ مرگ و میر در جهان- و بالاخره سكته قلبی و نیاز به آنژیوپلاستی و جراحی است.
با توجه به ماهیت ناتوان كننده بیماری های قلب و عروق و تنفس، توانایی این دسته از بیماران در انجام امور روزمره زندگی، به مرور و با پیشرفت بیماری بطور چشمگیری كاهش می یابد. چرا كه جزء اصلی و پمپ تأمین و توزیع و استفاده از اكسیژن در بدن مختل شده است و به تبع آن توانایی بدن به شدت افت می كند، با و جود روش های علمی، دقیق و پیشرفته فعلی، پزشكان متخصص قلب و عروق به راحتی مشكلات موجود را تشخیص داده و درمان می كنند. ولی درمان ناتوانی حاصل از این بیماری ها كه همچنان بیمار را از صحنه فعال زندگی و جامعه دور نگاه داشته است و طعم زندگی را به كامش تلخ كرده ، به عهده چه كسی است؟ چه كسی بایستی دست بیمار را بگیرد و او را پس از شرایط سخت بیماری به چرخه زندگی و جامعه بازگرداند؟ مفاهیم غلط را چگونه باید از ذهن بیمار دور كرد و به او اعتماد به نفس دوباره داد؟ چه كسی به او اطمینان می دهد كه قلب او دوباره می تواند همراه با او بدود، ورزش كند، كار كند و حتی بجنگد؟
یقیناً گروه توانبخشی قلبی مشتمل بر متخصص قلب، فیزیوتراپیست، پرستار توانبخشی، روانشناس و متخصص تغذیه.
●توانبخشی قلبی یعنی چه؟
توانبخشی قلبی، به دسته ای از درمان های هماهنگ و چند جانبه اطلاق می شود كه قادر است تا بیماران قلب و عروق را در حداقل زمان و هزینه و ریسك به حداكثر كیفیت زندگی جسمی ، روحی و اجتماعی برساند، روند اترواسكلروزیس(تصلب شرائین) را كند و حتی معكوس می كند و میزان نیاز بیماران به دارو و درمان و بستری شدن های مكرر را كاهش می دهد و احتمال وقوع مرگ ناشی از بیماری های قلب و عروق را به شدت كم می كند.
نكته اصلی تعریف فوق چیست؟ اولین نكته در بهینه سازی زمان و هزینه و ریسك است، آری تاكنون كه صحبت از توانبخشی قلبی نبوده است آیا بیماران قلبی به زندگی عادی باز نمی گشتند؟ چرا؟
ولی كی؟ با چه توانی و به چه سطحی از زندگی؟ و یا با چه مقدار هزینه؟ و چند درصد از آنها دوباره به بیمارستان برمی گشتند؟ همه اینها نكاتی بود كه پای گروه فیزیوتراپی و توانبخشی را به دسته بیماری های قلب و عروق و تنفس بازكرد.
نكته دوم در توجه به مفهوم كیفیت زندگی جسمی، روحی و اجتماعی بیماران است. بطور كلی هدف اصلی درمان در هزاره سوم رساندن بیماران به كیفیت زندگی است.
●كیفیت زندگی
نتیجه كلی از دنبال كردن برنامه های توانبخشی قلبی، رسیدن به یك زندگی با كیفیت برای بیماران است. این كیفیت به معنی امكان انجام زندگی روزمره با حداقل محدودیت در توانایی روحی و فیزیكی است. بطور عمده عوامل مؤثر بر كیفیت زندگی عبارتند از :
▪ سطح سلامت عمومی بیمار
▪ میزان رضایتمندی از زندگی
▪ شادابی و نشاط
▪میزان تسلط بر امور روزمره
▪توانایی ،قابلیت ها و ظرفیت توانایی عملكردی بیمار
▪ توانایی های فردی در انجام امور روزمره
▪ رضایتمندی شغلی، منظور قابلیت های شغلی و رضایتمندی بیمار از حضور و انجام كار است، نه درآمد بیشتر.
▪ وضعیت اجتماعی بیمار مانند تأهل، ارتباط با اقوام و نحوه صرف اوقات فراغت
▪وضعیت های ذهنی، عاطفی و اقتصادی بیمار
▪ تكرار بیماری و نیاز به بستری شدن مجدد
▪درد، مشكلات تنفسی و خستگی مزمن
▪ نیاز به تكرار درمان های جدی و مجدد
▪ عوارض جانبی بیماری
به هرحال اغلب بیماران قلب و عروق و تنفس تا حدودی به زندگی عادی بر خواهند گشت. ولی كی، با چه كیفیتی و در چه حد فعالیتی؟ پس هنر ما در چیست؟ هنر ما در همین بهینه سازی است. از چه طریق؟ از طریق طراحی ورزش های ایده آل. ورزش ركن اصلی هر برنامه توانبخشی است.
بیایید با هم به اركان و اجزاء یك برنامه توانبخشی قلبی سری بزنیم.
اجزا یك برنامه جامع توانبخشی قلب و عروق و تنفس عبارتند از: ارزیابی دقیق، گروهی و جامع بیماران در بدو ورود به برنامه ، تجویز ورزش مناسب برای هر فرد با وضعیت موجودش، نظارت دقیق و اجرای ورزش ها و توصیه به صرف انرژی روزانه؛ آموزش و ارائه مشاوره های تخصصی روانشناسی و تغذیه.
ولی در بین تمام اجزای فوق، آنچه كه بطور چشمگیری سایر وجوه را تحت الشعاع قرار می دهد، ورزش كردن است. بطور كلی ركن هر برنامه توانبخشی قلبی ورزش درمانی است. چرا؟
چرا كه ورزش تنها جزء برنامه جامع توانبخشی قلبی است كه هم جنبه باز توانی را پوشش می دهد و هم جنبه پیشگیری اولیه و ثانویه. ورزش ضمن اینكه توانایی بیماران قلبی را بالا می برد؛ با كمك به افزایش سوخت و ساز بدن، كاهش وزن و چربی های مضر خون، كاهش فشار خون، افزایش حساسیت سلول های بدن به انسولین باعث پیشگیری از بروز بسیار عوارض دیگر می شود.
انجام ورزش مداوم و صرف انرژی تا ۱۶۰۰ كیلو كالری در هفته باعث توقف بیماری های عروق كرونر و تا ۲۲۰۰ كیلوكالری در هفته باعث معكوس شدن روند رسوب گذاری داخل عروق و یا تصلب شرائین می شود.
●منظور چه نوع ورزشی است؟
تریدمیل، دوچرخه ثابت، ایروبیك و یا...
به طور كلی ما برای ورزش دو مفهوم كلی را دنبال می كنیم؛ صرف انرژی و دوم انجام دادن یك ورزش مرتب برای بازتوانی.
در مفهوم اول ما فقط توصیه می كنیم كه هر چه می توانید پر تحرك باشید و از زندگی ساكن و كم تحرك دوری كنید. روزانه قدم بزنید، پیاده روی كنید. از در پاركینگ برقی استفاده نكنید. لطفاً همین چند قدم پیاده روی را هم از خود دریغ نكنید. از پله استفاده كنید. در اداره برای صحبت با همكاران از تلفن استفاده نكنید، راه بروید و هزاران مسأله دیگر در زندگی عادی كه به صرف انرژی شما كمك كند.
در مفهوم دوم لازم است تا بیماران در برنامه های ورزش درمانی مدون شركت نمایند تا به اندازه كافی از فوائد یك ورزش قانونمند سود ببرند. ركن اصلی كار در این برنامه های ورزش درمانی ، تجویز ورزش است.
منظور از ورزش اعمال یك فشار كنترل شده(لازم و كافی) به سیستم قلب و عروق و تنفس است. لازم به اندازه ای كه باعث تقویت قلب و ریه شود و كافی یعنی اینكه به سیستم قلب و ریه صدمه نزند. با رعایت صحیح اصول ورزش درمانی و استفاده از تمامی امكانات موجود می توان تمام بیماران را بدون ضرر و در حداقل زمان به زندگی با كیفیت نزدیك كرد.
تخصص تجویز ورزش كه اخیراً در دنیا جایگاه ویژه ای یافته است از پیچیده ترین تخصص هاست كه احتیاج به اشراف بر علوم زیادی همچون قلب و عروق، فیزیولوژی ورزش، صدمات ورزشی، توانبخشی و روانشناسی را دارد. تجویز ورزش برای هر كسی كه قلبی دارد لازم است. تئوری من این است كه: به ازاء هر نسخه دارو یك نسخه ورزش تجویز كنیم.
ورزش یكی از عوامل اصلی مرگ و میر در دنیا را كه تصلب شرائین است را كنترل می كند. به ورزش احترام بگذاریم و از یك ورزش اصولی لذت ببریم.
ورزش یك قلب توانمند را به شما هدیه می دهد، عروق شما را شسته و از رسوب پاك می كند و به شما و سازمان بیمه گر شما نوید می دهد كه دوباره بستری نخواهید شد.
قلب شما می گوید با من باش و به من فكر كن كه چگونه می توانی فعالیت من را گارانتی كنی. همین امروز به مراكز توانبخشی قلبی مراجعه كنید و یا عضو انجمن های توانبخشی شوید. و اگر بیماری قلبی را تجربه كرده اید:
-۱- نتایج درمان را خوب نگهداری كنید، كه در این صورت هم شما و هم پزشكتان و هم بیمه گرتان خوشحال خواهند شد.
-۲ با رعایت اصول سالم زیستی كاری كنید كه مجدداً بیماری، بیمارستان و خدای نكرده مرگ را تجربه نكنید.
۳ - با توانبخشی هزینه های درمانی خود را كاهش دهید.
۴ - با قلبی توانا، بیشتر كار كنید و كمتر خسته شوید.

دكتر رضا قلمقاش
*رئیس انجمن توانبخشی قلب و عروق و تنفس ایران

منبع : روزنامه همشهری